عدن؛ مذبح ائتلاف سعودي
حسين شيخ‌الاسلام
عربستان سعودي و امارات متحده عربي با دو انگيزه كاملا متفاوت وارد جنگ يمن شدند. محمد بن‌سلمان براي قدرت‌نمايي منطقه‌اي و داخلي جنگ يمن را آغاز كرد. او تصور مي‌كرد كه ظرف مدت كوتاهي مي‌تواند اراده خود را به ملت يمن تحميل كند و فكر مي‌كرد اگر چنين پيروزي بزرگ و تاريخي كسب كند، در مسير پادشاهي عربستان سعودي گامي بزرگ برداشته است. محمد بن سلمان از همان ابتدا با مانع مخالفان داخلي و منتقدان بر هم زدن روش سنتي انتخاب جانشين پادشاه مواجه شده‌بود و شاهزاده‌هاي ديگر سعودي نسبت به سوداي جانشيني او اعتراض داشتند. هر چند محمد بن‌سلمان، به بهانه مشكل خارجي، سركوب داخلي را آغاز كرد و موانع قدرت خود را در دربار سعودي حذف و سركوب كرد، اما در حل مشكل خارجي كه خودش ايجاد كرده‌بود ناتوان ماند تا در حسرت پيروزي سريعي كه چهار سال پيش تصور مي‌كرد به آن برسد، بماند. ارزيابي شاهزاده سعودي از قدرت، ذكاوت، اراده، ايمان و پايداري ملت يمن، غلط بود. در برابر، انگيزه‌هاي امارات متفاوت از عربستان بود. اماراتي‌ها كه سوداي قديمي بريتانياي كبير براي ايجاد بندر جهاني و تسلط بر آبراه‌هاي مهم جهاني را در سر مي‌پروراندند، با هدف تبديل عدن به امارتي از امارات خود فرصت را غنيمت شمرد و به ائتلاف محمد بن سلمان پيوست. در روياهاي برخي اميرزادگان اماراتي، سوداي ايجاد امارت جنوبي و تسلط بر باب‌المندب، مسيري براي رسيدن به امپراتوري بر آبراه‌هاي جهاني بود. اين جاه‌طلبي‌ها، منحصر به يمن نبود و آنها حتي چشم طمع به بنادر ايالات متحده امريكا هم داشتند و تلاش كرده‌بودند با تطميع سياستمداران امريكايي مسير را براي اجاره بنادر تجاري امريكايي باز كنند تا سلطه خود را بر دريانوردي جهاني كنند.
بلندپروازي‌هاي برخي مقام‌ها امارات بسيار فراتر از توان اين اميرنشين بود، از تسلط بر جزيره سقطري تا تسلط بر عدن، همه تا امروز نقش برآب شد. در شرايطي كه انصارالله يمن، با انگيزه‌هاي ملي و يمني و ضداستكباري عليه استبداد قيام كرده‌بود، حكومت بركنار شده عبدالربه منصور هادي مجبور بود به نيروهاي خارجي براي نبرد با گروه‌هاي يمني استفاده كند. ائتلافي كه براي بازگرداندن عبدالربه منصور هادي به قدرت در سال 2015 تشكيل شد، با انگيزه‌هايي متمايز ايجاد شده بود. عبدالربه منصور هادي به دنبال احياي حكومت خود در صنعا بود، امارات به دنبال روياي تسلط بر باب‌المندب و آبراه‌هاي بين‌المللي و سعودي به دنبال قدرت‌نمايي به همسايگان و سركوب داخلي. در اين ميان گروهي از كشورهاي غربي هم جنگ يمن را فرصتي براي دوشيدن ثروت كشورهاي منطقه حاشيه خليج فارس تلقي مي‌كردند. امريكا به عنوان بزرگ‌ترين تامين‌كننده سلاح عربستان و امارات متحده عربي، به عنوان پشتيبان لجستيك، مشاوره، آموزش و تامين اطلاعات، مستقيما در اين ائتلاف مشاركت كرد و حتي در عمليات هوايي ارتش سعودي، وظيفه سوخت‌رساني به جنگنده‌هاي سعودي را بر عهده گرفت. تسلط سرزميني يمن بر آبراه استراتژيك باب‌المندب، باعث شده است تا بسياري از قدرت‌هاي خارجي، از قدرت‌هاي منطقه‌اي گرفته تا قدرت‌هاي جهاني، علاقه‌اي به حضور يك دولت قدرتمند در اين كشور نداشته‌باشند. به اعتقاد اين كشورها، فقدان حكومت مقتدر در يمن اين زمينه را فراهم مي‌كند كه هر يك از آنها به اندازه توان خود بر اين آبراه تسلط داشته‌باشند. از عربستان و امارات گرفته تا چين و روسيه و از امريكا گرفته تا فرانسه و بريتانيا، هر يك چشمداشتي به باب‌المندب دارند، چرا كه نيمي از كل تجارت دريايي جهان از اين مسير عبور مي‌كند.
بهانه امارات متحده عربي، عربستان سعودي و ايالات متحده امريكا براي تشكيل اين ائتلاف ضديمني، اين بود كه ادعا مي‌كردند عبدالربه منصور هادي، رييس‌جمهور مشروع و دولت او دولت به رسميت شناخته‌شده بين‌المللي است. اما بعد از چهارسال جنگ بي‌نتيجه با مردم يمن، حالا اصل اين بهانه هم از سوي بخشي از ائتلاف زير سوال رفته است. اكنون با حملات هوايي ارتش امارات به مواضع متعلق به وفاداران عبدالربه منصور هادي، مي‌توان گفت كه بهانه مشروعيت دولت هادي در برابر اختلاف ابوظبي و رياض ذبح شده است.
درگيري ميان رياض و ابوظبي بسيار جدي است، با وجود همه تلاش‌هاي ديپلماتيك براي نزديكي ديدگاه‌ها ميان امارات و عربستان، از جمله سفر اخير محمد بن زايد به رياض و بيانيه‌هاي مشترك امارات و عربستان، درگيري‌ها ميان متحدان آنها و حتي درگيري مستقيم ميان نظاميان اماراتي و وفاداران به دولت هادي، همچنان ادامه دارد. حالا ديگر كسي در امارات نمي‌تواند ادعا كند كه چهار سال جنگ خونبار و جنايتكارانه اين كشور عليه مردم يمن، براي دفاع از دولت منصور هادي بوده است. امروز عملا ته مانده مشروعيت ادعايي دولت عبدالربه منصور هادي، حتي در ميان دولت‌هاي حامي‌اش هم از بين رفته است، گروه‌هاي شبه‌نظامي جنوب تحت حمايت امارات متحده عربي به دنبال تجزيه جنوب يمن از بقيه كشور هستند و ناتواني ائتلاف در برابر انصارالله در شمال يمن مشخص شده است. آنچه مشخص است، بعد از چهار سال جنگ، ماهيت و انگيزه‌هاي متجاوزان خارجي در يمن، اگر براي كسي پنهان بود، ديگر كاملا علني شده است. امروز بيش از هر زمان ديگري لزوم اجراي پيشنهاد انصارالله يمن، براي توقف درگيري‌ها، وحدت يمن و آغاز گفت‌وگوهاي يمني-يمني بدون دخالت خارجي روشن مي‌شود.