سرمايه‌گذاري ۴۰۰ ميليارد دلاري چيني‌ها در ايران چقدر واقعيت دارد؟
پول چيني
گروه اقتصادي| وب‌سايت «پتروليوم اكونوميست» از سرمايه‌گذاري چيني‌ها در صنعت نفت، گاز و پتروشيمي و حتي حمل و نقل ايران منتشر كرده و رقم سرمايه‌گذاري نيز 400 ميليارد دلار عنوان شده است. گفته مي‌شود اين سرمايه‌گذاري هنگفت، فاز جديد ساختار شراكت استراتژيك ايران و چين است كه در سال 2006 توافقنامه آن بين تهران و پكن امضا شده است. توافقي كه مي‌تواند تغييراتي جديد در بازار نفت و گاز دنيا ايجاد كند. در زمان عقد توافقنامه كه سه سال پيش صورت گرفت، قرار بر اين بود كه چين 260 ميليارد دلار در بخش نفت، گاز و پتروشيمي ايران سرمايه‌گذاري كند؛ بخش قابل توجهي از اين سرمايه‌گذاري چيني‌ها طي ۵ سال نخست اجراي قرارداد ۲۵ساله با آنها به صنعت نفت و گاز ايران تزريق شود و مابقي آن به صورت مرحله‌اي و بر اساس توافق دو طرف از سوي پكن در ايران انجام شود. چيني‌ها همچنين قرار است در قالب توافق شراكت جامع استراتژيك با ايران ۱۲۰ ميليارد دلار در حوزه توسعه زيرساخت‌هاي توليد و حمل و نقل در ايران سرمايه‌گذاري كنند كه بخش قابل‌توجهي از اين سرمايه‌گذاري هم در ۵ سال نخست انجام خواهد شد و مابقي آن به صورت دوره‌اي و بر اساس توافق دو كشور به بخش صنعت و حوزه حمل و نقل ايران تزريق مي‌شود. چين همچنين مي‌تواند بخشي از توليدات نفت، گاز و پتروشيمي ايران را با تخفيف بر مبناي قيمت متوسط ۶ ماهه محصول خريداري كند. بر اساس جزييات توافق جديد انجام شده بين ايران و پكن چين مي‌تواند پول محصول خريداري شده از ايران را حداكثر تا دو سال به اين كشور پرداخت كند. از سويي دو طرف توافق كردند كه چين پول خريدهاي خود را به يوآن يا ارزهاي ديگر به كشورمان پرداخت كند و اين بدان معناست كه قرار نيست در مبادلات تجاري ايران و چين از دلار استفاده شود. اين خبر تا چه حد با تحليل‌هاي موجود از اقتصاد چين و مواضع ژئوپليتيك كشورهاي منطقه تطابق دارد؟
شراكت با دنيا
با اينكه چين و امريكا از ماه‌ها پيش وارد يك جنگ تجاري تمام عيار شده‌اند و با استفاده از ابزار تعرفه‌اي و كاهش نرخ ارز، تلاش مي‌كنند به سود خود ورق را برگردانند؛ اما واشنگتن به خوبي مي‌داند كه چيني‌ها از قدرت اقتصادي بالايي برخوردارند و ذخيره ارزي آنها 4هزار ميليارد دلار تخمين زده مي‌شود. رشد اقتصادي چين حدود 7 درصد است. رقمي بسيار بالا كه حتي براي كشورهايي مانند هند، برزيل يا كره جنوبي نيز يك روياي بزرگ محسوب مي‌شود. همزمان با رشد اقتصادي 7 درصدي، سرمايه‌گذاري مستقيم خارجي اين كشور، از سال 2009 تاكنون هشت برابر شده است. همين 5سال پيش، بر اساس آمار و ارقام موجود، رقم سرمايه‌گذاري خارجي چيني‌ها، به 140 ميليارد دلار رسيده بود. عمده اين سرمايه‌ها نيز به سمت بخش انرژي در كشورهاي مختلف رفته است. سرمايه‌گذاري چيني‌ها با اقتصاد قدرتمندشان، در تمام دنيا و قاره‌ها، توزيع شده است. چيني‌ها در 24 كشور آفريقايي سرمايه‌گذاري كرده‌اند. در نيجريه 21 ميليارد دلار، در اتيوپي و الجزاير 30 ميليارد دلار و در آنگولا و آفريقاي جنوبي 20 ميليارد دلار. از سال 2012 حجم عظيمي از سرمايه‌گذاري خارجي چيني‌ها به سمت امريكا نيز گسيل شده و شركت‌هاي بخش خصوصي چين، در يك دهه گذشته بالاترين ميزان سرمايه‌گذاري را در امريكا داشته‌اند. در اروپا، بريتانيا بالاترين حجم جذب سرمايه چيني‌ها را به خود اختصاص داده است: 24 ميليارد دلار. چيني‌ها حتي در فرانسه نيز حضور دارند و سال گذشته، 11 ميليارد دلار در اين كشور سرمايه‌گذاري كرده‌اند.
حضور در خاورميانه
بخش بزرگي از سرمايه‌گذاري خارجي چيني‌ها در منابع انرژي دنيا صورت گرفته است. دليل آن هم روشن است. تحليل‌گران اقتصادي پيش‌بيني مي‌كنند با توجه به جمعيت 1.4 ميليارد نفري اين كشور، انرژي مصرفي چين تا سال ۲۰۵۰ سه برابر شود؛ به همين دليل چيني‌ها از سال 2005 تاكنون 400 ميليارد دلار در بخش‌هاي انرژي در تمام دنيا سرمايه‌گذاري كرده‌اند و به دليل حجم بالاي پروژه‌هاي بخش انرژي، اين بخش دولتي چين است كه وارد كارزار سرمايه‌گذاري مي‌شود. در حال حاضر بخش عمده‌اي از منابع انرژي مورد نياز چين، از راه اقيانوس هند و بخش پاييني و متصل‌كننده اقيانوس هند به خاورميانه موسوم به درياي عرب تامين مي‌شود. اما هدف بزرگ پكن، دسترسي به آبهاي خليج فارس و منابع انرژي خاورميانه است. چيني‌ها از 4 سال پيش با يك سرمايه‌گذاري 50 ميليارد دلاري در بندر گوادر پاكستان، به دنبال تحقق اين رويا بوده‌اند.
در ايران
اگر بپذيريم كه چيني‌ها اين‌بار قصد دارند همزمان با جنگ تجاري كه با واشنگتن به راه انداخته‌اند، حجم بالايي از سرمايه‌هاي دولتي خود را به بخش انرژي خود در ايران هزينه كنند؛ بايد پرسيد كه هدف از سرمايه‌گذاري عظيم چيني‌ها چه خواهد بود؟ در بيان تحليلي اين موضوع ابتدا بايد قدري به عقب رفت و درباره شوك ارزي رخ داده در اقتصاد ايران صحبت كرد. از سال 1396 كه متوسط نرخ ارز به يك‌باره از كانال 4هزار توماني به كانال 14هزار توماني صعود كرد و حالا چند ماهي است كه در كانال 11 هزار توماني آرام گرفته است. برخي كارشناسان معتقدند كه اثرات اين شوك ارزي بيش از هر چيز خود را در بازار كار ايران نشان خواهد داد. به نحوي كه ايران، بهشت سرمايه‌گذاران خارجي براي «نيروي كار ارزان» خواهد بود. الگويي كه پيش از اين در كشورهاي آسياي جنوب شرقي نيز ديده شده و هزينه‌هاي توليدي را براي سرمايه‌گذاران كاهش داده است. شركت‌هاي چيني براي حضور در ايران نياز به نيروي كار ارزان در كنار سيستم حمل و نقلي دارند كه با اجراي اين توافقنامه، علاوه بر اينكه محصولاتي با مشخصات شبيه به توليدات آنها در چين توليد خواهد شد؛ امكان توليد و صادرات كالاهاي توليد شده در ايران فراهم مي‌شود.
حضور روس‌ها
تبريز كه نقطه آغاز خط لوله انتقال گاز تبريز- آنكارا به شمار مي‌رود يكي از نقاط مهم جاده ابريشم جديد به طول ۲ هزار و ۳۰۰ كيلومتر است كه شهر اروم‌كي، مركز استان شين جيانگ چين، را به تهران متصل خواهد كرد كه اين جاده از قزاقستان، قرقيزستان، ازبكستان و تركمنستان در مسير خود براي رسيدن به تهران عبور خواهد كرد و قرار است سپس از تهران به تركيه و اروپا متصل شود. اجراي طرح ايجاد خط لوله همكاري روس‌ها را مي‌طلبد چرا كه مسكو كشورهاي عضو شوروي سابق را حياط خلوت خود مي‌داند و به همين دليل بود كه تا همين ماه‌هاي اخير شاهد آن بوديم كه روس‌ها به دنبال بستن چنين توافقي با ايران بودند. اين سايت انگليسي ادعا كرده است به گفته منبع آگاه با روس‌ها توافق شده است كه حداقل يك شركت روس بتواند در توافق ايران و چين حضور پيدا كرده و از مزيت خريد محصولات نفتي و گازي ايران بهره‌مند شوند.