روز واقعه
حسن لطفي
بي‌انصافي است اگر بخش زيادي از قدرت فيلم روز واقعه را به نويسنده فيلمنامه‌اش (بهرام بيضايي) نسبت ندهيم. فيلم هنوز هم قدرتمندترين فيلمي است كه درباره حماسه حسيني و اتفاقات عاشورا ساخته شده است. اينكه چرا عاشورا، عظمت امام حسين(ع) و حاشيه‌هاي اين رخداد بزرگ تاريخي به بهترين شكل در ذهن و قلم نويسنده‌اي شكل گرفته است كه هيچ وقت ادعاي دينداري نداشته و برخي كه چماق تكفير را بر سر مخالفان انديشه خود مي‌كوبند او را از اين چماق بي‌نصيب نگذاشته‌اند، مجال ديگري مي‌خواهد. مجالي كه در آن بايد از فاصله عميق ميان حرف و عمل سخن گفت. فاصله‌اي كه در واقعه كربلا نيز باعث شد تا حسين بن‌علي به جاي هزاران نفر با هفتاد و دو تن از مرز زمان بگذرد و خود را جاودانه كند. قصدم محاكمه آنها كه در تاريكي شب گريختند و حسين را تنها گذاشتند هم نيست، چرا كه هميشه از آن وحشت داشته‌ام كه جان عزيزتر از كساني باشيم كه در آن شب امام‌شان را با عزيزي جان‌شان تاخت زدند و باعث شدند تا او به تعبير زيباي بهرام بيضايي به بالاترين جايي برسد كه بشر رسيده است. البته زيباتر از اين تعبير، تصوير دو خورشيد در آسمان است. يكي خورشيد تكراري كه بي‌توجه به تن‌هاي پاره‌پاره همچنان مي‌تابد و ديگري سري كه بر نيزه است. سري كه باز هم به قلم بيضايي و از زبان شبلي (شخصيت فيلمنامه روز واقعه) نگاهي هوشمندانه به امام سوم شيعيان دارد (من حقيقت را در زنجير ديده‌ام. من- حقيقت را- پاره‌پاره- بر خاك ديده‌ام. من- حقيقت را- بر سر نيزه- ديده‌ام.) در اينكه بهرام بيضايي در روز واقعه گذشته از روزهاي نهم و دهم محرم سال 61 هجري قمري و حماسه‌آفرينان آن روزها به دنبال انديشه و باورهاي خود و زمانه خويش است نبايد شك كرد. بي‌ترديد امروز خود توشه‌اي بگيريم لابد در حق خودمان و روز واقعه كوتاهي كرده‌ايم. آن‌طور كه شنيده‌ام در فيلم مستند فاجعه كربلا ساخته ذكريا هاشمي (ساخته شده در سال 1346 به نوشته جمال اميد و 1348 به نوشته تهامي‌نژاد) صحنه‌اي هست كه در آن تعزيه‌اي در ظهر عاشورا اجرا مي‌شود. وقتي تعزيه تمام مي‌شود و مردم صحنه را ترك مي‌كنند، گوينده فيلم اين سوال را مطرح مي‌كند كه مردم از تعزيه چي ياد مي‌گيرند؟ بعد ادامه مي‌دهد اگر مي‌خواستند ياد بگيرند كه تا به حال دنيا عوض شده بود. قصد ندارم مثل ذكريا هاشمي به يادگيري كامل از روز واقعه اشاره كنم. اما راستش را بخواهيد، بدم نمي‌آيد به مسووليت سنگين همه كساني بينديشم كه در محرم لباس سياه به تن مي‌كنند، زنجير و سينه مي‌زنند، مداحي مي‌كنند و نوحه مي‌شنوند و..... بايد شديدا مراقب رفتار و كردارمان باشيم.