ديروز و در آستانه آغاز سال تحصيلي جديد، يكي از اعضاي شوراي شهر تهران خبر از افزايش 20 درصدي نرخ كرايه سرويس‌هاي مدارس داد. شهربانو اماني با تاكيد بر اينكه شوراي شهر پنجم از همان ابتداي كار خود به ضابطه‌مندتر كردن شركت‌هاي تحت نظر تاكسيراني تاكيد داشته است درباره نرخ كرايه سرويس مدارس گفت: اين نرخ براساس ضوابط و چارچوب‌هاي قانوني و طبق مصوبه شوراي شهر تعيين شده كه آن هم متناسب با افزايش تورم رسمي بوده كه همان 20 درصد است. اين درحالي است كه از حدود يك ميليون و ششصد هزار دانش‌آموز ايراني كه حدود 300 هزار نفر آنها نيز دانش‌آموزان روستايي هستند تنها چيزي حدود 10 درصد از سرويس‌هاي مدارس استفاده مي‌كنند. همين مساله باعث شده تا ناوگان سرويس‌هاي مدارس كشور، اهميت خاص و ويژه‌اي داشته باشند چراكه در ساعت‌هايي از روز، جان و امنيت و سلامت بيش از 150 هزار دانش‌آموز و به زباني 150 هزار خانواده در دستان همين رانندگان سرويس‌هاي مدارس است. شايد براي همين هم هست كه معاون وزير كشور در گفت‌وگو با اعتماد از تامين امنيت دانش‌آموزان به عنوان يكي از مهمترين محورها در ساماندهي سرويس‌هاي مدارس ياد مي‌كند.
اما نكته جالب ديگر در موضوع سرويس‌هاي مدارس و ساماندهي آنها، زن بودن بخش قابل توجهي از اين رانندگان است چنانچه به گفته شهربانو اماني، عضو شوراي شهر تهران حدود ۳۰ درصد از رانندگان سرويس‌هاي مدارس خانم هستند.
سپند و برچسب
از چند سال قبل سامانه‌اي با عنوان «سپند» از سوي آموزش و پرورش براي ساماندهي وضعيت سرويس‌هاي مدارس و نظارت بر آنها ايجاد شده كه رانندگان خودروهاي سرويس مدارس بايد در آن ثبتنام كنند و والدين دانش‌آموزان نيز مي‌توانند با ثبتنام در اين سامانه تردد فرزندان خود را رصد كنند. امسال اما نه تنها سخت‌گيري بيشتري براي الزام رانندگان خودرو به ثبتنام در سامانه سپند انجام مي‌شود كه تبليغات زيادي هم صورت گرفته تا والدين هم در اين سامانه ثبتنام كنند. ضمن آنكه امسال براي نخستين بار شهرهاي استان تهران هم به اين سامانه پيوسته‌اند.
به گفته محمد تقي‌زاده، معاون عمراني استانداري تهران «بر اساس تكليفي كه به همه شهرستان‌هاي استان تهران شد، مقرر شد كميته‌اي با محوريت فرمانداران و پليس راهور در شهرستان تشكيل و زمينه بهره‌گيري از سامانه «سپند» يا حمل‌ونقل دانش‌آموزي فراهم شود. به اين ترتيب همه رانندگان پس از اخذ گواهي معاينه فني، گواهينامه پايه ۲ و استعلامات لازم مي‌توانند در اين سامانه ثبتنام كرده و اقدام به سرويس‌دهي به مدارس كنند.»
معاون عمراني استاندار تهران همچنين گفته است: سرويس‌دهي به مدارس خارج از اين روال تخلف است و مدارس و اولياي دانش‌آموزان بايد دقت كنند كه در همين قالب نسبت به بهره‌گيري از خدمات حمل‌ونقل دانش‌آموزي اقدام كنند. اين مقام مسوول در استانداري تهران درباره نرخ سرويس مدارس براي سال جاري نيز گفت: موضوع نرخ‌گذاري با توجه به مسيرها و در هر يك از شهرستاهاي استان تهران متفاوت است؛ لذا تصميم‌گيري در مورد اين موضوع به اختيار شهرستان‌ها و فرمانداران آنها سپرده شده است.
از سويي به نظر مي‌رسد، والدين هم استقبال خوبي از اين سامانه براي كنترل رفت و آمدهاي فرزندانشان به مدرسه داشته‌اند كمااينكه به گفته مرتضي ضامني، مديرعامل اتحاديه تاكسيراني‌هاي شهري كشور تاكنون حدود 200 هزار نفر از والدين در سامانه سپند ثبتنام كرده‌اند. اين آمار سواي والديني است كه براي سرويس مدرسه در مدارس ثبتنام كرده بودند و ديگر لازم نيست مجددا در سامانه سپند ثبتنام كنند.
ايمني خودروها
يكي از فاكتورهايي كه خودروهاي ناوگان سرويس‌هاي مدارس بايد داشته باشند، گرفتن برگه معاينه فني است. سيدنواب حسيني‌منش، مديرعامل ستاد مركزي معاينه فني خودروهاي تهران در همين زمينه از اختصاص چند خط از خطوط معاينه فني در برخي از مراكز اين ستاد براي معاينه فني سرويس‌هاي مدارس خبر داد و گفت: خودروهايي كه برگه معاينه فني دريافت نكنند، برچسب سرويس مدارس به آنها داده نمي‌شود؛ ما نيز تلاش مي‌كنيم امكانات لازم را فراهم كرده تا در زمان كمتري اين خودروها تست معاينه فني داده و اوليا از لحاظ ايمني خودروهاي مورد استفاده در سرويس مدارس اطمينان داشته باشند.
عليرضا قنادان، مديرعامل سازمان تاكسيراني شهرداري تهران درباره آخرين وضعيت ثبتنام رانندگان براي فعاليت در ناوگان سرويس مدارس براي سال تحصيلي جديد گفت: ثبتنام پيمانكاران و شركت‌هاي مجاز حمل و نقل براي حضور در ناوگان سرويس مدارس از ماه قبل آغاز شده و ليست نهايي آنها در سامانه سپند (سامانه پايش ناوگان مدارس) ثبت و در حال به روز‌رساني است.
به گفته قنادان همچنين آن دسته از متقاضياني كه براي اولين بار قصد حضور و فعاليت در ناوگان سرويس مدارس را دارند ملزم به شركت در دوره‌هاي آموزشي سازمان تاكسيراني هستند.
اما سرويس‌هاي مدارس بايد داراي چه ويژگي‌هايي باشند. سوالي كه مسعود ثقفي، سخنگوي آموزش‌و‌پرورش شهر تهران با اشاره به اينكه خودروهاي مورد استفاده با توجه به تمام مشخصه‌هاي مكانيكي و فيزيكي مورد بررسي قرار مي‌گيرند، گفت: تاكنون محدوديتي از نظر نوع خودرو نداشتيم و پرايد هم مي‌تواند جزو سرويس مدارس باشد. به گفته او از يك ميليون و ۱۰۰ هزار دانش‌آموز در سال گذشته ۱۴۱ هزار دانش‌آموز از سرويس مدرسه استفاده كرده‌اند، گفت: براي سرويس‌دهي به اين دانش‌آموزان حدود ۱۷ هزار خودرو استفاده مي‌شود كه طبيعتا همه آنها ويژگي‌هاي مدنظر ما و پليس راهور را نداشتند اما نهايت تلاش همه ما به اين سمت بوده كه خودروها حائز استانداردهاي حمل‌و‌نقلي لازم براي دانش‌آموزان باشند.
رييس اداره اطلاع‌رساني و روابط عمومي آموزش‌و‌پرورش شهر تهران در ادامه به خصوصيات رانندگان نيز اشاره و اظهار كرد: رانندگان سرويس مدارس بايد مشخصه‌هايي داشته باشند كه پليس راهور نيز در احراز آن مشخصه‌ها به ما كمك مي‌كند. وقتي راننده‌ها آموزش ديده باشند و بدانند چگونه با دانش‌آموزان داخل خودرو برخورد كنند و چه رفتاري داشته باشند در مواقعي كه عصباني هستند، خود را كنترل كنند و الفاظ منفي كه روي تربيت بچه‌ها اثر مي‌گذارد به كار نبرند كمتر شاهد وقوع مشكلات هستيم. اين موارد از سوي پليس راهور به رانندگان آموزش داده مي‌شود. همان‌گونه كه گفته شد كلا وظيفه مديريت سايت سپند برعهده آموزش و پرورش است.
نظارت چند وجهي
مهدي جمالي‌نژاد، معاون عمران و توسعه امور شهري و روستايي وزير كشور و رييس سازمان شهرداريها و دهياري‌هاي كشور در گفت‌وگو با «اعتماد» در خصوص فرآيند ساماندهي و نظارت بر ناوگان سرويس‌هاي مدارس در كشور گفت: همان‌گونه كه مطلعيد بر اساس آيين‌نامه وزارت كشور، شهرداريها و بخشداري‌ها موظف به تامين و نظارت بر ناوگان و رانندگان در شهرها و روستاها هستند. بر اين اساس هر ساله شهرداريها در مورد تامين ناوگان سرويس‌هاي مدارس و تامين بسترهاي لازم براي آنها از طريق شركت‌ها اقدام مي‌كنند. در مورد حمل و نقل دانش‌آموزان از روستا به شهر نيز اين وظيفه برعهده بخشداري‌ها و وزارت راه است.
معاون وزير كشور به فعاليت يك‌ساله سامانه سپند اشاره كرده و با توجه به نواقصي كه اين طرح داشته، گفت: سامانه حمل و نقل دانش‌آموزي (سپند) براي اولين بار توسط وزارت كشور در سال ٩٧ به بهره‌برداري رسيد و شهرداريها و آموزش و پرورش مكلفتد تمامي اطلاعات از قبيل: شركت‌ها، راننده، ناوگان، پروانه فعاليت‌ها، قراردادها و... را در سامانه ثبت كنند تا پليس هم بتواند اعمال قانون كند. اما سال گذشته با توجه به عدم بررسي و نهايي شدن تاييديه سامانه سپند كار در بسياري از شهرهاي كشور يا به صورت جزيره‌اي انجام شد يا نيمه‌كاره انجام گرفت ولي امسال با توجه به تاييد سامانه، كه با همكاري مستمر حراست وزارت كشور و آموزش و پرورش انجام شد، آموزش و پرورش وارد فرآيند اصلي شده و حدود يك ماه است كه به مجموعه‌هاي تابع خودش ابلاغ كرده تا در سامانه سپند ثبتنام كنند. هر چند كمي دير اقدام شده اما از ناحيه شهرداريها براي راننده و شركت‌هاي مجاز طبق دستورالعمل اقدامات لازم انجام شده است ضمن آنكه استقبال والدين از اين طرح نيز به نظر مي‌رسد، استقبال خوبي بوده است.
جمالي‌نژاد اشاره‌اي هم به شرايط رانندگان سرويس‌هاي مدارس داشته و گفت: كليه اشخاص حقيقي و حقوقي هم طبق آيين‌نامه‌هاي در اختيار شهرداريها و هم طبق آيين‌نامه و دستورالعمل سرويس مدارس براي ورود به حوزه حمل و نقل دانش‌آموزان بايد حتما شرايط ويژه‌اي داشته باشند، يكي از مهمترين موارد هم داشتن گواهي صحت سلامت بدني و فكري، نداشتن سوءپيشينه و عدم اعتياد است. يعني تنها در صورت اخذ پروانه فعاليت است كه مي‌توانند به اين حوزه ورود كنند.
او اشاره‌اي هم به آمار ون‌ها و تاكسي‌ها در تهران و كل كشور دارد با ذكر اينكه در كل كشور حدود ١٥٠ هزار تاكسي ون و ميني‌بوس فعال داريم، گفت: در تهران نيز بيش از حدود ٤٠ هزار تاكسي و ون در اين حوزه فعالند.
از جمله مهمترين موضوعي كه در مورد ساماندهي سرويس‌هاي مدارس مطرح است، بحث تامين امنيت دانش‌آموزان است. اينكه بايد بر عملكرد سرويس‌هاي مدارس نظارت كاملي صورت گيرد و والدين با طيب خاطر فرزندانشان را به دست آنها بسپارند. معاون وزير كشور در اين مورد به طراحي برچسب‌هايي براي كنترل سرويس‌هاي مدارس اشاره كرده و گفت: يقينا بحث امنيت يكي از موضوعات محوري در سرويس مدارس بوده و رانندگان بايد وظايف خود از قبيل داشتن مجوز قانوني معتبر، كارت و برچسب و بيمه شخص ثالث و سوار كردن دانش‌آموزان مطابق با ظرفيت قيد شده در كارت و رعايت ادب اسلامي، نزاكت، متانت، حيا و اجراي قوانين راهنمايي و رانندگي را به خوبي انجام دهند. ضمن آنكه بايد بهداشت شخصي و خودرو و تجهيز آن به وسايل ايمني و اطمينان از سلامت خودرو و پرهيز از صحبت‌هاي غيرضروري و عدم استفاده از وسايل صوتي و تصويري را رعايت كنند. همچنين امسال با مصوبه شوراي عالي ترافيك براي خودروهاي سرويس مدرسه هم برچسب واحدي طراحي شده كه با همكاري پليس فعاليت آزادبرها و خودروهاي داراي مجوز از شهرداريها كاملا قابل كنترل خواهد بود.
اما سوال اينجاست كه به جز پليس هر يك از دستگاه‌هاي اصلي مرتبط با ساماندهي سرويس‌هاي مدارس چه وظيفه‌اي دارند؟ سوالي كه جمال‌نژاد در پاسخ به آن گفت: نظارت بر اينكه ناوگان و راننده حتما پروانه داشته باشند با پليس است. نظارت بر قيمت‌ها و قراردادها نيز با آموزش و پرورش است ضمن آنكه نظارت بر عملكرد شركت‌ها و ناوگان‌هاي داراي پروانه هم با شهرداريها و بخشداري‌هاست. اين يعني يك نظارت چند بعدي و تركيبي. البته نهايتا سازمان شهرداريها و دهياري‌ها به عنوان ناظر عاليه با سامانه سپند در ارتباط هستند.