منفي و مثبت‌هاي حضور ايران
چراكه مصاحبه با فاكس‌نيوز به معناي صحبت كردن با شخص دونالد ترامپ و كنار زدن اطرافيان تندروي وي است. گفت‌وگو با فاكس نيوز، پيام رساني مستقيم و بي‌واسطه ايران به رييس‌جمهور آمريكا را آسان‌تر مي‌كند. بنابراين مي‌توان گفت كه مصاحبه‌هاي ظريف و روحاني با رسانه‌اي مانند فاكس نيوز كه طرفدار دونالد ترامپ است هم جنبه تبليغاتي براي ايران دارد و هم ابزاري است براي گفت‌وگوي مستقيم با رييس‌جمهور امريكا. همزمان مصاحبه‌هاي متنوع و متعدد وزير خارجه ايران با رسانه‌هاي متفاوت بين‌المللي در حاشيه جلسات رسمي در نيويورك به معناي استفاده از اين رسانه‌ها براي بيان ديدگاه‌هاي ايران در مسائل بين‌المللي است. در حقيقت ظريف با اين مصاحبه‌ها اين رسانه‌ها را به تريبوني براي شفاف‌سازي موضع‌گيري‌هاي ايران تبديل مي‌كند. تاكنون عربستان سعودي و ايالات متحده حداقل در ملاعام و سطح رسانه‌هاي ادعا كرده‌اند به دنبال جنگ با ايران نيستند و وزير خارجه ايران هم در اين مصاحبه‌ها تاكيد كرده كه تهران هم به دنبال گزينه نظامي و جنگ نيست. درباره سخنراني رييس‌جمهور در مجمع عمومي مي‌توان گفت كه رونمايي از ابتكار ايران براي برقراري صلح در تنگه هرمز و منطقه خليج‌فارس از جايگاه ملل متحد از اهميت فوق‌العاده‌اي برخوردار بود چراكه حسن روحاني برخلاف رييس‌جمهور پيشين ايران هم در سال‌هاي گذشته و هم امسال از بيان نطق‌هاي آتشين و هزينه‌زا دوري كرده و با آرامش، موضع‌گيري‌هاي خود را بيان مي‌كند كه همين مساله منجر به افزايش مخاطب وي و دقت بيشتر به اظهاراتش مي‌شود. اين رويه رييس‌جمهور ايران نكته مثبتي است كه در چند سال اخير وجود داشته و امسال نيز تكرار شد.
اين سخنراني ايشان يك نقطه ضعف هم داشت و آن اين بود كه هنوز هيچ‌كس در سطح‌بين‌المللي دقيقا نمي‌داند جزييات ابتكار ايران موسوم به «اميد» براي برقراري امنيت و ثبات در منطقه خليج‌فارس به خصوص تنگه‌هرمز چيست. شايد بهتر بود رييس‌جمهور ايران در نطق خود در مجمع عمومي از بخش‌هايي از اين ابتكار رونمايي مي‌كرد.
همزمان به نظر من ايران مي‌توانست از حاشيه مجمع عمومي براي برقراري تماس مستقيم با عربستان سعودي استفاده كند. رييس‌جمهور ايران در سخنان خود تاكيد كردند كه امنيت در منطقه غرب آسيا با اجماع و همكاري بازيگران منطقه‌اي به دست مي‌آيد اما طرف مقابل ايران در اين طرح يعني عربستان سعودي هنوز با ما فاصله دارد و شايد ايران مي‌توانست در حاشيه مجمع جرقه صحبت‌هاي غيررسمي با مقام‌هاي سعودي را مي‌زد. البته همزمان با برگزاري مجمع عمومي، چهره‌اي مانند عادل الجبير در همايش « اتحاد عليه ايران هسته‌اي » سخنراني كرد كه يكي از اتحاديه‌هاي تندرو و ايران ستيز در واشنگتن است اما نكته اينجا است كه همزمان با اين سخنراني‌ها، محمد بن سلمان از طريق عمران‌خان، نخست‌وزير پاكستان براي ايران پيامي را فرستاده است و اين مساله به تاييد حسن روحاني هم رسيده است. بنابراين مي‌توان نتيجه گرفت كه عربستان در مقطع فعلي به‌طور كلي مخالف هرگونه گفت‌وگو با ايران نيست يا حداقل فعلا علاقه‌اي به افزايش تنش با ايران ندارد. فعلا نه تهران و نه رياض هيچ‌كدام تمايلي به آغاز يك جنگ ندارند چرا كه هر دو از چنين نزاع مستقيمي متضرر خواهند شد. آغاز رد و بدل شدن پيام ميان تهران و رياض مي‌تواند مقدمه‌اي براي كاهش تنش ميان ايران و عربستان سعودي باشد. نبايد فراموش كرد كه نبود كانال ارتباطي ميان تهران و رياض، احتمال اشتباه محاسباتي را افزايش مي‌دهد و در اين شرايط احتمال جنگ هم افزايش پيدا مي‌كند. بسياري از حضور روحاني در آمريكا انتظار گشايش ولو حداقلي در بن‌بست موجود ميان تهران و واشنگتن را داشتند كه به نظر مي‌رسد چنين امري حاصل نشد اما دلايل اين ناكامي بايد مورد واكاوي قرار بگيرد. يكي از دلايل، اين است كه در 40 سال گذشته نوعي ناهمگوني ميان شخصت‌هاي در راس دولت‌ها در ايران و آمريكا وجود داشته است. اين بدان معنا است كه زماني كه در آمريكا فردي بر مسند قدرت در كاخ سفيد نشسته بوده كه تلاش كرده به نوعي به ايران نزديك شود، همزمان همتاي ايراني وي فردي بوده كه مخالف اين نزديكي بوده است. از سوي ديگر ايران قريب به دو سال ديگر شاهد برگزاري انتخابات رياست‌جمهوري‌خواهد بود و پيش‌بيني من اين است كه جانشين حسن روحاني، فردي مخالف تعامل ميان ايران و آمريكا خواهد بود. اين روزها نيز امريكا درگير فضاي انتخاباتي سال 2020 است و دونالد ترامپ جدا از مسائل سياست خارجي در حوزه سياست داخلي هم با گرفتارهايي‌هاي روبه رو است و به‌طور سنتي هربار رييس‌جمهورهاي آمريكا بيش از حد گرفتار مسائل داخلي شده‌اند، دست و پاي آنها در حوزه سياست خارجي بسته‌شده‌است. مي‌توان گفت كه حضور روحاني در نيويورك با دستاورد خاصي در حوزه روابط تهران و واشنگتن همراه نشد اما همين‌مقدار كه رييس‌جمهور ايران توانست با مقام‌هاي اروپايي و ساير كشورها ديدار و گفت‌وگو كند دستاورد سياسي كمي براي ايران به حساب نمي‌آيد. در نتيجه همين رايزني‌ها بود كه بوريس جانسون، نخست‌وزير بريتانيا از حسن روحاني براي سفر به لندن دعوت كرد كه اين مساله هم قابل توجه بود.
همزمان هيات ايراني در حاشيه‌هاي مجمع عمومي رايزني‌هاي برجامي هم با تروييكاي اروپايي داشت كه البته نمي‌توان گفت در اين حوزه اين رايزني‌ها دستاورد عملي و ملموسي براي ايران داشته است اما از نظر جنبه تبليغاتي اين گفت‌وگوها براي ايران به خصوص در مقطع فعلي بسيار مهم بود. البته در پشت صحنه تمام اين رايزني‌ها، جزييات مذاكراتي هم در جريان است كه ما از آن بي‌خبر هستيم. رييس‌جمهور روحاني رسما اعلام كرده‌اند تا زمان لغو تحريم‌ها، مذاكراتي در پيش نخواهد بود و اين مطالبه ايران در حالي مطرح مي‌شود كه فعلا دولت دونالد ترامپ بيشتر درگير مسائل داخلي است كه پيرامون رييس‌جمهور آمريكا وجود دارد و در جايگاهي نيست كه انتظار ايران يعني لغو تحريم‌ها را برآورده سازد.