«در حال حاضر به هيچ عنوان پروژه‌اي كه براي سالمندان مناسب‌سازي نشده باشد را در تهران افتتاح نخواهيم كرد» اين وعده شايد اصلي‌ترين بخش صحبت‌هاي شهردار تهران در مراسم بزرگداشت روز سالمند در برج ميلاد بود. گرچه اين سخنان شهردار تهران وعده جديدي نبود و به گفته اصغر شيرزادي، مديرعامل انجمن تخصصي معلولين ايران سابقه اين وعده به چند سال قبل برمي‌گردد يعني زماني كه شهرداري مصوب كرد تا براي ساختمان‌هاي ساخته شده‌اي كه اصول مناسب‌سازي را براي سالمندان و معلولان و كم‌توانان رعايت نكرده بودند، پروانه ساختماني صادر نشود. حالا اين سوال مطرح است كه چه تضميني وجود دارد تا اين بار هم وعده زيباي شهردار تهران واقعا اجرايي شود؟
آخرين آماري كه ديروز دكتر سعيد نمكي، وزير بهداشت از جمعيت سالمندان كشور در مراسم بزرگداشت روز سالمند ارايه داد ۸.۳ درصد ايراني‌ها سالمند هستند. او همچنين براي اولين بار طي چند سال گذشته اذعان كرد كه جمعيت كشور ما در حالي به سوي پير شدن پيش مي‌رود كه همزمان با كاهش زاد و ولد روبه‌رو است. او با ذكر اينكه جمعيت زنان سالخورده نسبت به مردان سالخورده در حال افزايش است، گفت: اگر طبق اين هرم پيش برويم با توجه به كاهش ميزان زاد و ولد، دچار نقصان خواهيم شد. در حال حاضر ۸.۳ درصد جمعيت كشور سالمندان هستند كه اين آمار در ساليان آينده به بالاي ۱۶درصد و سرانجام به بيش از ۳۰ درصد خواهد رسيد. همچنين نتايج آخرين بررسي‌هاي جمعيت‌شناسي در سال 95 نيز مويد اين نكته است كه استان گيلان پيرترين و سيستان و بلوچستان جوان‌ترين استان ايران است ضمن اينكه در پايتخت نيز مناطق 3، 4، 5 و شهرستان طالقان داراي بيشترين تعداد سالمند هستند.
بدين‌ترتيب اگر متوسط 10 درصدي سالمندان را در نظر بگيريم هم اينك در تهران بيش از 800 هزارتا يك ميليون شهروند سالمند زندگي مي‌كنند كه مانند معلولان از حداقل‌هاي زندگي و تردد در شهر و حتي ساختمان‌ها محرومند و به‌رغم وعده شهردار تهران به نظر نمي‌رسد، عمرشان به ديدن شهري كه بتوانند در آن به راحتي حركت كنند و جابه‌جا شوند و ساختمان‌هايي كه در آنها تردد داشته باشند، قد بدهد!
ديروز اما سخنان پيروز حناچي، شهردار تهران علاوه بر مناسب‌سازي شهر براي تردد سالمندان و معلولان و كم‌توان‌ها ابعاد ديگري هم داشت. او با اشاره به افزايش اميد به زندگي در جوامع افزود: همين امر سبب افزايش جمعيت سالمندي است. سن اميد به زندگي از ۵۷ سال در سال ۱۳۵۵ به ۷۴ سال در مردان و ۷۶ سال در زنان در سال ۱۳۹۵ رسيده و طبق پيش‌بيني‌هاي صورت گرفته تا سال ۱۴۳۰ حدود يك چهارم جمعيت كشور را سالمندان تشكيل خواهند داد.
حناچي در خصوص ميزان جمعيت سالمندي در تهران طي 3 دهه گذشته افزود: در سال ۱۳۶۵ حدود ۵/۴ درصد جمعيت را سالمندان تشكيل مي‌دادند كه اين رقم در سال ۱۳۹۵ به ۱۰/۵ درصد رسيده است. شهر تهران حدود يك درصد بالاتر از ميانگين كشوري داراي سالمند است.
شهردار تهران سپس با اشاره به جمعيت سالمندان مناطق مختلف تهران نيز گفت: براساس گزارش‌هاي دريافتي منطقه 3 شهر تهران با ۲۱ درصد و مناطق 1 و 6 با ۱۸ درصد داراي بيشترين ميزان جمعيت سالمندي هستند. همچنين مناطق 1 تا 5 نيز بيشترين تعداد سالمند را در بين ساير مناطق دارند.
او با اشاره به مطالعات صورت گفته در خصوص سالمندان گفت: طبق اين مطالعات 66.8 درصد از سالمندان در فعاليت‌هاي پايه مستقل و 11.9درصد در فعاليت‌هاي پايه وابسته‌اند.
حناچي با اشاره به اينكه 25.4 درصد سالمندان طي 6 ماه گذشته حداقل يك بار به زمين خورده‌اند، گفت: با توجه به كمبود ويتامين D و ساير مشكلات استخواني نمي‌توان تمام اين آمار افتادن را به دليل مشكلات شهري دانست اما شهرداري بايد به فكر ارتقاي سطح زندگي اين افراد باشد.
او در ادامه با اشاره به اهميت سلامت رواني سالمندان تصريح كرد: ۴۱ درصد زنان و 28.7 درصد مردان سالمند افسرده هستند كه بايد سياست‌هاي ما به سوي كاهش اين ارقام پيش رود البته خوشبختانه كشور ما جزو ۱۰ كشور اول موفق در زمينه سالمندان است.
تهران «شهر، دوستدار سلامت» شعاري بود كه شهردار تهران ديروز وعده محقق شدنش را داد و گفت: در حال حاضر حفظ كرامت انساني و مناسب‌سازي فضاي شهري از اولويت‌هاي اساسي ما در شهرداري است.
اما سخنان و وعده‌هاي شهردار تهران در خصوص مناسب‌سازي معابر و مراكز عمومي شهر در حالي مطرح مي‌شد كه چندي قبل اظهار نظري در مورد عدم لزوم پله برقي و آسانسور در ايستگاه‌هاي مترو به چالشي براي شهرداري تهران بدل شده بود. شايد براي همين هم بود كه او در حاشيه مراسم گراميداشت روز جهاني سالمند و در جمع خبرنگاران مجبور شد، توضيحاتي در مورد مناسب‌سازي ايستگاه‌هاي مترو براي سالمندان ارايه دهد و بگويد: آسانسور و پله برقي جزو الزامات ايستگاه‌هاي مترو است و تلاش مي‌كنيم اين تجهيزات در همه ايستگاه‌هاي مترو وجود داشته باشد؛ هر چند در شرايط فعلي تحريم ممكن است در تهيه اين تجهيزات مشكلي وجود داشته باشد.
او در ادامه در خصوص مناسب‌سازي معابر تهران براي سالمندان گفت: بحث مناسب‌سازي فضاهاي عمومي نه فقط براي سالمندان بلكه براي همه گروه‌هاي سني و معلولان و آنهايي كه به هر دليل مشكل حركتي دارند بايد انجام شود و اين هدف را پيگيري مي‌كنيم.
حناچي افزود: به همين دليل در كوتاه مدت هيچ پروژه‌اي بدون رعايت استانداردهاي مناسب‌سازي افتتاح نمي‌شود و در ميان‌مدت تمامي پارك‌ها و در درازمدت تمامي فضاهاي عمومي مناسب‌سازي خواهند شد و كميته‌اي در شهرسازي اين موضوع را پيگيري مي‌كند.
وعده‌هاي ... !
اما همان طور كه خوانديد حتي بين آمار سالمندان كشور نيز اتفاق نظر واحدي بين مسوولان وجود ندارد و درحالي كه وزير بهداشت آمار سالمندان را 3/8 درصد اعلام مي‌كند، شهردار تهران صحبت از آمار 5/10 درصدي سالمندان جامعه مي‌كند! از سويي سال‌هاست كه مناسب‌سازي معابر و نظارت شهرداري بر اجراي آن يكي از شعارهاي شهرداري تهران در دوره‌هاي مختلف بوده ولي به اذعان خود مديران شهري آمار معابر مناسب‌سازي شده پايتخت آنچنان ناچيز است كه به سادگي مي‌توان از آنها صرف‌نظر كرد! بدين‌ترتيب اين سوال مطرح مي‌شود كه چه تضميني وجود دارد كه وعده اين بار شهردار تهران كه اتفاقا خودش نيز مدتي در سمت معاون شهرسازي شهرداري تهران مسوول مستقيم مناسب‌سازي بوده است، دوباره به فراموشي سپرده نشود و سال آينده در همين روز شاهد گلايه مسوولان از كم‌كاري شهرداري در موضوع مناسب‌سازي معابر و ساختمان‌ها و وظايف نظارتي خود در اين مورد نباشيم؟
اصغر شيرزادي، مديرعامل انجمن تخصصي معلولان ايران نيز مانند بسياري ديگر از معلولان و سالمندان بر اين باور است كه با توجه به سابقه و كارنامه ردي شهرداري در خصوص مناسب‌سازي معابر و ساختمان‌هاي تهران، نمي‌توان به محقق شدن وعده‌هاي جديد شهردار تهران دل‌خوش كرد. او با ذكر اينكه وعده ديروز شهردار تهران چيز جديدي نيست، گفت: از 5-4 سال پيش قرار شد، شهرداري تهران به ساختمان‌هايي كه مناسب‌سازي در آنها رعايت نشده، پايان كار ندهد ولي در عمل اين امر يا اجرا نشد يا اگر در موارد معدودي اجرا شد به صورت ناقص انجام شد.
او با اشاره به مواردي از نقض اجراي اين قانون گفت: مثلا بارها در اين مدت ديده شده كه سازندگان بناهاي مختلف وقتي مي‌خواهند پايان كار بگيرند، تجهيزات ذكر شده براي مناسب‌سازي مثل بالا‌بر را در ساختمان‌هاي‌شان نصب مي‌كنند ولي به محض آنكه پايان كار گرفتند آنها را برمي‌دارند! براي همين حتي ما پيشنهاد داديم كه شهرداري به صورت دوره‌اي از ساختمان‌هاي نوساز بازديد داشته باشد تا اگر چنين تخلفاتي رخ داد با متخلفان برخورد كند.
اين عضو جامعه معلولان كشور همچنين به صحبت‌هاي روز گذشته محمد شريعتمداري وزير تعاون، كار و رفاه اجتماعي در افتتاحيه نمايشگاه توانمندساز اشاره كرد و گفت: وزير تعاون هم ديروز اعلام كرد كه معاون اول رييس‌جمهور به تمامي شهرداري‌هاي كشور دستور داده، ظرف 3 ماه بايد تمامي معابر شهرهاي خود را مناسب‌سازي كنند. اين وعده، وعده بزرگي است و البته به نظر مي‌رسد با توجه به سابقه مناسب‌سازي در سال‌هاي گذشته و مشكلات بودجه‌اي شهرداري‌ها، تحقق آن در بازه ياد شده اگر بعيد نباشد حداقل بسيار مشكل و دور از ذهن باشد!
مديرعامل انجمن تخصصي معلولين ايران همچنين در مورد وعده شهردار تهران براي مناسب‌سازي ابنيه تازه ساخته شده پايتخت نيز گفت: نمي‌خواهم بدبين باشم. به هر حال «مي‌توان» با يك عزم و اراده و بسيج امكانات، اين وعده را محقق كرد. ولي سابقه سال‌هاي گذشته شهرداري در اين مورد باعث مي‌شود تا چندان به اين وعده‌ها خوشبين نباشيم وگرنه ما هم اميدواريم كه اين وعده نيز اجرايي شود.
عمل به‌جاي شعارزدگي
زهرا ساعي، نماينده تبريز در مجلس شوراي اسلامي كه به پيگيري امور و خواست‌هاي جامعه معلولان شهرت دارد نيز در اين زمينه تقريبا نظري مشابه شيرزادي دارد. او با اشاره به تصويب قانون جامعه حمايت از معلولان در سال 96 گفت: در اين قانون به صراحت در مورد مناسب‌سازي شهرها و مراكز عمومي براي تردد سالمندان و معلولان تاكيد شده و شهرداري‌ها را موظف كرده تا اين موضوع را اجرايي كنند. با پيگيري‌هاي انجام شده در برخي از شهرها از جمله تبريز، تازه اجراي اين مصوبه توسط شهرداري آغاز شده و اميدواريم در ساير شهرها از جمله تهران نيز اين موضوع به دور از هر گونه شعارزدگي آغاز شود.
او با توصيفي از وضعيت سال‌هايي كه اين قانون در ظاهر اجرا مي‌شده است، گفت: همان طور كه مي‌دانيد قبلا هم در قانون بر مناسب‌سازي معابر و ساختمان‌ها تاكيد شده ولي زياد الزامي براي آن تعيين نشده بود. براي همين الان هم شاهديم كه مراكز تجاري و تفريحي بسياري ساخته مي‌شوند و پايان كار مي‌گيرند بدون اينكه براي تردد سالمندان و معلولان مناسب‌سازي شده باشند! حتي در چند مورد وقتي كه سوال كردم چرا براي تردد شهروندان كم‌توان حدقل پله‌ها و رمپ‌هايي جلوي مراكز خريد تجاري نمي‌سازيد، مي‌گويند شهرداري به اين بهانه كه رمپ‌ها و پله‌ها پياده‌رو را اشغال مي‌كنند، مانع از ساخت آنها مي‌شوند! اين جاي تاسف است كه خود شهرداري كه متولي مناسب‌سازي شهر است با چنين برخوردهايي مانع از اجراي حداقلي مناسب‌سازي ساختمان‌ها و معابر مي‌شود.
اين نماينده مجلس همچنين به جلسه روز دوشنبه كميسيون مربوطه در مجلس با وزير تعاون در همين مورد اشاره كرد و گفت: در اين جلسه آقاي شريعتمداري اعلام كردند كه قرار است بعد از طي مراحل قانوني، بخشي از يارانه‌هاي حذف شده شهروندان برخوردار براي حمايت از معلولان و از جمله مناسب‌سازي شهرها اختصاص پيدا كند.
ساعي با ذكر اينكه مناسب‌سازي شهرها و معابر يكي از اصول شهرسازي در دنياست، گفت: بايد شهر و ساختمان‌هاي آن براي استفاده و تردد تمامي اقشار جامعه مناسب‌سازي شود. چون شهرها مراكزي هستند براي زندگي همه شهروندان، از سالمندان و معلولان و شهروندان كم‌توان تا مادري كه مي‌خواهد با كالسكه فرزند خود در شهر و معابر آن تردد كند. شهري كه با وجود تمامي شعارهايي كه داده مي‌شود ولي در عمل تاكنون هيچ اقدام در خورد توجهي براي مناسب‌سازي در آن نشده است. ما هم اميدواريم كه اين سخنان شهردار تهران نويدي باشد براي عزم جزم شهرداري براي آغاز يك جهاد در اين زمينه و اينكه سال آينده در چنين روزي اخبار خوبي براي سالمندان و كم‌توانان تهران داشته باشيم.