انتخابات كانادا و سه سناريوي احتمالي
ترجمه: هديه عابدي
مردم كانادا امروز (دوشنبه) پاي صندوق‌هاي راي مي‌روند تا نمايندگان مجلس چهل و سوم كشورشان را انتخاب كنند. نظرسنجي‌ها نشان مي‌دهند به احتمال زياد نخست‌وزير را حزبي انتخاب مي‌كند كه اكثريت كرسي‌ها را دراختيار ندارد. اما اگر اين اتفاق هم رخ دهد، باز به‌طور كامل نمي‌توان گفت كه دولت آينده چه شكلي به خود مي‌گيرد و بايد ديد هر يك از احزاب چند كرسي را از آن خود مي‌كنند. هنوز مشخص نيست ليبرال‌ها به رهبري جاستين ترودو نخست‌وزير كنوني كانادا بيشترين تعداد كرسي را مي‌گيرند و قدرت را حفظ مي‌كنند يا محافظهكاران؟ آيا حزب «نيو دموكراتيك يا بلوك كبك» مي‌توانند تعداد كرسي‌هاي لازم را براي انتخاب رهبر كانادا به دست بياورند؟ آيا ممكن است حزب سبز بتواند تعداد كرسي كافي را براي تاثيرگذاري بر انتخاب نخست‌وزير به دست بياورد؟ اگر ماكسيم برنيه، جودي ويلسون يا جين فيلپات در انتخابات پيروز شوند، آيا ممكن است راي‌شان در انتخاب نخست‌وزير تاثير‌گذار باشد؟ اوضاع ممكن است كمي پيچيده شود. خوشبختانه، نظام پارلماني وست‌مينيستر -كه در بين مستعمرات سابق بريتانيا مرسوم است- معمولا در نظم دادن به وضعيت پيچيده انتخابات موفق عمل كرده است. در اينجا فيليپ لاگاس، استاد دانشگاه كارلتون و يكي از بهترين كارشناسان در حوزه تشكيل دولت سه سناريوي مختلف را مطرح مي‌كند كه هر يك از آنها ممكن است از فرداي روز انتخابات محقق شود.
سناريوي شماره يك: ليبرال‌ها با اختلاف بيشترين تعداد كرسي را در مجلس به دست مي‌آورند و جاستين ترودو نخست‌وزير كانادا باقي مي‌ماند.
وقتي از نظام پارلماني و تشكيل دولت صحبت مي‌كنيم، بايد دو قانون اصلي را در ذهن داشته باشيم؛ اول، ملاك نهايي تشخيص اينكه حزبي مي‌تواند دولت تشكيل دهد، اين است كه بتواند راي اعتماد مجلس عوام را كسب كند. به عبارت ديگر آيا استفاده از ابتكارات خاص در موضوعاتي مانند سخنراني در برابر نمايندگان مجلس يا لايحه بودجه مي‌تواند منجر به اخذ راي بيشتر شود يا خير؟
دوم، نخست‌وزير فعلي در سمت خود باقي مي‌ماند مگر اينكه استعفا دهد يا در اخذ راي اعتماد ناموفق باشد، بنابراين هر اتفاقي كه در روز انتخابات بيفتد، جاستين ترودو نخست‌وزير كانادا باقي مي‌ماند (و ليبرال‌ها نيز دولت را حفظ مي‌كنند) مگر اينكه تصميم بگيرد از سمت خود كناره‌گيري كرده يا بخواهد سمت خود را حفظ كند اما در كسب راي اعتماد شكست بخورد. مجلس نمايندگان كانادا از 338 كرسي تشكيل شده است و هر حزب براي رسيدن به اكثريت، بايد 170 كرسي را كسب كند. اگر تعداد نمايندگان ليبرال از اين كمتر شود اما همچنان با اختلاف زياد، بيشترين تعداد كرسي از آن اين حزب باشد، شانس زيادي دارند كه همچنان دولت را دراختيار داشته باشند، اما اين مساله درنهايت به تعداد كرسي‌هاي احزاب ديگر مانند حزب نيودموكراتيك، بلوك كبك و سبز‌ها بستگي دارد. هر چه تعداد احزابي كه براي تصويب يك لايحه در مجلس عوام لازم است بيشتر باشد، حفظ دولت سخت‌تر مي‌شود. همين‌طور اگر ليبرال‌ها با اختلاف كمي پيروز شوند، حفظ قدرت براي‌شان سخت‌تر خواهد شد. تغيير حزب يا كناره‌گيري نمايندگان، انتخابات ميان‌دوره‌اي و بسياري اتفاقات غير‌قابل پيش‌بيني ديگر مي‌تواند توازن قدرت را به سرعت تغيير دهد. اگر احزاب كوچك‌تر تصميم بگيرند كه ليبرال‌ها را در مساله راي اعتماد شكست داده و در مورد رهبري كانادا با محافظهكاران مذاكره كنند، اين سناريو ممكن است كاملا تغيير كند. هر چند كه در حال حاضر، باتوجه به جايگاه مردمي اين احزاب بعيد است كه چنين اتفاقي روي دهد. جاگميت سينگ، رهبر حزب نيودموكراتيك حمايت از يك دولت محافظه‌كار را رد كرده است. حزب بلوك كبك و سبز انعطاف‌پذيري بيشتري دارند، اما بر سر موضوعات مهمي چون وضع ماليات بر آلودگي كربني با محافظهكاران اختلاف‌نظر دارند. علاوه بر اين اندرو شير، رهبر حزب محافظه‌كار هفته گذشته اعلام كرد كه با حزب بلوك كبك مذاكره نمي‌كند. نتيجه اينكه اگر ليبرال‌ها بيشترين كرسي مجلس را دراختيار داشته باشند، بعيد است محافظهكاران بتوانند حمايت كافي براي شكست آنها را به دست آورند و دولت را دراختيار بگيرند. با اين حال احتمال چنين اتفاقي وجود دارد. وقتي پاي قدرت در ميان باشد، احزاب سياسي عادت به مصالحه دارند.
سناريوي شماره دو: محافظهكاران با اختلاف بيشترين تعداد كرسي را در مجلس به دست مي‌آورند و جاستين ترودو تصميم مي‌گيرد كناره‌گيري كند. در صورتي كه محافظهكاران پيروز انتخابات باشند و بيشترين تعداد كرسي را در مجلس به دست بياورند، ترودو مجبور نيست كه از سمت خود استعفا دهد. او به عنوان نخست‌وزير فعلي كانادا حق اين را دارد كه در سمت خود باقي مانده و تلاش كند با حمايت مجلس عوام به رهبري خود ادامه دهد. با اين حال اگر محافظهكاران با اختلاف بيشترين كرسي مجلس را به دست بياورند، ترودو بايد يك تصميم سياسي مهم بگيرد: اينكه پيام راي‌دهندگان را بشنود و از سمت خود كناره‌گيري كند (استعفا از رهبري حزب ليبرال تصميم جداگانه‌اي خواهد بود). اندرو شير رهبر محافظهكاران معتقد است كه در چنين شرايطي ترودو بايد كناره‌گيري كند. او مي‌گويد: «به اعتقاد من حزبي كه بيشترين كرسي مجلس را به دست مي‌آورد بايد بتواند دولت تشكيل دهد و براساس عرف در سياست كانادا، نخست‌وزيري كه حزبش وارد انتخابات شده و با تعداد كرسي كمتر از حزب رقيب از آن بيرون مي‌آيد، از سمت خود استعفا مي‌دهد.» در شرايطي كه هيچ يك از احزاب حائز اكثريت نشوند، معمولا حزبي كه بيشترين كرسي مجلس را به دست مي‌آورد، دولت را تشكيل مي‌دهد. مثلا در سال 2006 ليبرال‌ها 103 كرسي مجلس را
به دست آوردند و حزب محافظه‌كار 124 كرسي را دراختيار گرفت. پل مارتين نخست‌وزير وقت كه از حزب ليبرال بود، پس از انتخابات از سمت خود استعفا داد و استفان هارپر از حزب رقيب نخست‌وزير شد، هر چند كه مي‌توانست روي حمايت احزاب اقليت براي ادامه نخست‌وزيري خود حساب كند. با اين حال برعكس اين نيز در تاريخ كانادا اتفاق افتاده است و در سطح ايالات، بوده‌اند احزابي كه كرسي‌هاي كمتري داشتند اما توانسته‌اند با حمايت احزاب كوچك‌تر به قدرت برسند. اگر ترودو به خاطر تعداد كرسي‌هاي بيشتر محافظهكاران تصميم به استعفا بگيرد، شرايط نسبتا ساده مي‌شود. جولي پايت به عنوان فرماندار كانادا (نماينده ملكه بريتانيا) از اندرو شير مي‌خواهد كابينه را تشكيل دهد، چراكه او بزرگ‌ترين حزب مجلس را دراختيار دارد و شانسش براي اخذ راي اعتماد از همه بيشتر است. در صورتي كه فاصله احزاب در تعداد كرسي‌هاي به دست آمده خيلي كم باشد يا اگر احزاب كوچك‌تر تصميم بگيرند كه براي جلوگيري از تشكيل كابينه از سوي محافظهكاران از ليبرال‌ها حمايت كنند، اينجاست كه شرايط پيچيده خواهد شد.
سناريوي شماره سه: محافظهكاران بيشترين تعداد كرسي را از آن خود مي‌كنند، اما ترودو موفق به كسب راي اعتماد از سوي مجلس عوام مي‌شود. شرايطي را تصور كنيد كه در آن حزب محافظه‌كار 140 كرسي، ليبرال‌ها 130 كرسي و حزب نيودموكراتيك 45 كرسي را به دست آورده‌اند. ترودو و ليبرال‌ها تنها به حمايت حزب نيودموكراتيك نياز دارند تا بتوانند تعداد كرسي‌هاي خود را به 170 افزايش داده و اكثريت مجلس عوام را دراختيار بگيرند. اگر حزب نيودموكراتيك با حمايت از ترودو موافقت كند، او به عنوان نخست‌وزير مي‌تواند به راحتي در قدرت باقي بماند. اين تنها شرايطي است كه با وجود پيروزي حزب محافظه‌كار، ترودو مي‌تواند در آن نخست‌وزير باقي بماند. اما سناريوهاي زياد ديگري نيز وجود دارند كه شرايط را سخت‌تر مي‌كنند. در صورتي كه ترودو براي اخذ راي اعتماد به حمايت چندين حزب (يا نمايندگان مستقلي مانند جودي ويلسون ريبولد يا ماكسيم برنيه) نياز پيدا كند، در قدرت ماندن براي او سخت‌تر شده و آن وقت شرايط به مذاكرات سياسي بستگي دارد. اكنون شرايطي را تصور كنيد كه در آن ترودو تلاش مي‌كند با حمايت چندين حزب ديگر در قدرت باقي بماند اما موفق نمي‌شود و راي اعتماد مجلس عوام را از دست مي‌دهد. اينجاست كه نقش جولي پايت، فرماندار كانادا پررنگ شده و همه‌چيز طبق صلاحديد او پيش خواهد رفت، حتي اگر ترودو درخواست انحلال مجلس و برگزاري انتخابات جديد را از پايت داشته باشد، او مجبور نيست چنين پيشنهادي را عملي كند. ممكن است پايت رهبر حزب ديگري را انتخاب كند كه به نظرش مي‌تواند راي اعتماد مجلس عوام را جلب كند.