از روشنگري امريكايي‌ها تا روند كند مذاكرات

گروه ديپلماسي|ورود مذاكرات به جزييات نهايي، تلاش تيم‌هاي مذاكره‌كننده براي ورود به فاز نگارش متن، كاستن گام به گام از اختلاف‌ها و افزودن بر پرانتزهاي بسته شده در متن برنامه جامع مشترك اقدام (برجام). نخستين دور از مذاكرات ايران و 1+5 در سطح مديران سياسي پس از نشست نفسگير لوزان (ديشب) در وين پايتخت اتريش به پايان رسيد. هتل مجلل كوبرگ كه در 18 ماه گذشته چندين بار ميزبان دورهاي مذاكراتي متفاوت ميان ايران و شش كشور مقابل آن بوده است نخستين ميزبان دو طرف پس از به نقطه واحد رسيدن دو طرف بر سر راهكارهاي مشترك در لوزان بود. سه روز مذاكره و البته به سنت هميشه كمترين درز خبري. نخستين روز از اين دور مذاكرات به رايزني‌ها ميان تيم ايران در دو سطح معاونان سياسي و كارشناسان با تيم اتحاديه اروپا به رياست هلگا اشميد، معاون مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا گذشت. روز دوم با ديدار سه جانبه ميان تيم‌هاي مذاكره‌كننده ايران و امريكا با حضور هلگا اشميد آغاز شد. خبرهاي رسيده از وين حاكي از اين بود كه همان‌گونه كه پيش از اين هم از زبان مذاكره‌كننده ارشد ايران شنيده شده بود، تحريم‌ها اصلي‌ترين محور گفت‌وگوهاي سه‌جانبه در دو روز نخست مذاكرات و همين طور روز سوم و ديدارهاي حاشيه‌اي و دوجانبه بوده است.
اين دور از مذاكرات ميان ايران و 1+5 هرچند در سطح مديران سياسي و همزمان كارشناسي انجام مي‌گيرد اما اهميت آن با توجه به باقي ماندن كمتر از 70 روز زمان تا ضرب‌الاجل 30 ژوئن از اهميت فوق‌العاده‌اي برخوردار است. در شرايطي كه دوطرف بتوانند سريع‌تر به نقطه نظرهاي مشترك دست پيدا كنند مي‌توان به حصول برنامه جامع مشترك اقدام شايد زودتر از ماه ژوئن هم اميدوار بود. سخنگوي فدريكا موگريني، مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا در صفحه توييتري خود اعلام كرد كه مديران سياسي ايران و شش كشور مقابل آن در آخرين روز مذاكرات كه روز گذشته بود با هم يك نشست مشترك خواهند داشت.
 اين در حالي است كه اين نشست عمومي در سطح معاونان دستور كار ادامه مذاكرات در حاشيه نشست بازنگري ان‌پي‌تي كه از روز دوشنبه اين هفته به مدت يك ماه در نيويورك برگزار خواهد شد را مشخص‌تر كرد. در حالي كه گفته مي‌شود هنوز برنامه‌اي براي ديدار وزراي ايران و 1+5 در نيويورك اعلام نشده است اما منابع امريكايي تاكيد دارند كه محمدجواد ظريف، وزير امور خارجه كشورمان در حاشيه كنفرانس بازنگري ان‌پي‌تي كه هر پنج سال يك بار برگزار مي‌شود با جان كري، همتاي امريكايي خود ديدار و گفت‌وگو خواهد كرد.
 پيش‌بيني مي‌شود كه در حاشيه اين نشست چند دور ديدار ميان وزراي امور خارجه ايران و امريكا براي بحث در خصوص جزييات برنامه جامع مشترك اقدام انجام گيرد. يك ديپلمات امريكايي در گفت‌وگو با رويترز تاكيد مي‌كند كه ايران و 1+5 در حاشيه كنفرانس بازنگري ان‌پي‌تي تلاش خواهند كرد كه به مسير رسيدن به برنامه جامع مشترك‌اقدام سرعت بيشتري بيفزايند.
ايران و 1+5 در 18 ماه گذشته در سايه دولت يازدهم و در حالي كه باراك اوباما ،رييس‌جمهور دموكرات امريكا واپسين سال‌هاي حضور در كاخ سفيد را پشت سر مي‌گذارد موفق شدند مسيري كه در 13 سال گذشته با سرعت نه چندان قابل توجهي طي شده بود را به مرحله تدوين برجام برسانند. توافقنامه موقت ژنو كه در نوامبر 2013 ميان دو طرف در سوييس حاصل شد تا به امروز دو بار در ماه‌هاي ژوئن و نوامبر 2014 تمديد شده است. اين مذاكرات در دومين روز از ماه آوريل و دو روز پس از ضرب‌الاجل خودخوانده پايان مارس به رسيدن به فهم مشتركي در خصوص جزييات در قالب هشت روز مذاكرات در لوزان رسيد. ورود به مرحله نگارش متن يكي از سخت‌ترين مراحل مذاكراتي در مسير رسيدن به برجام است. پيش از اين تيم مذاكره‌كننده ايران پيش‌بيني كرده بود كه براي نگارش متن دوطرف به حداقل دو ماه بازه زماني نياز خواهند داشت. جزييات سرفصل‌هايي كه در لوزان در خصوص آنها فهم مشتركي ميان دو طرف حاصل شد بايد تا پايان ماه ژوئن نه تنها مشخص كه نگاشته هم شود. جزييات در خصوص چگونگي از ميان برداشته شدن تحريم‌ها، آينده برنامه تحقيق و توسعه هسته‌اي ايران، ميزان نظارت‌هاي آژانس بين‌المللي انرژِي اتمي بر برنامه ايران و ميزان ذخاير اورانيوم ايران در مدت زمان برقرار بودن برجام در زمره مسائلي است كه بايد در خصوص آن تصميم‌گيري شود. گفته مي‌شود كه در جريان سه روز مذاكرات اخير در وين دو طرف بر سر زمان برداشته شدن تحريم‌هاي ايران بحث‌هاي جدي را پيگيري كرده‌اند و هنوز ميان ايده‌آل‌هاي دو طرف در خصوص اين مساله اختلاف‌هاي جدي برقرار است.
 در حال حاضر، ايران مي‌گويد كه تحريم‌هاي اقتصادي بايد پس از رسيدن به برجام و در نخستين روز اجرايي شدن آن برداشته شود و اين در حالي است كه حرف طرف امريكايي، از ميان برداشته شدن تدريجي تحريم‌هاست. در سومين و روز پاياني اين دور از مذاكرات ميان ايران و 1+5، تيم مذاكره‌كننده كشورمان سه ديدار جداگانه با معاون وزير امور خارجه روسيه در مذاكرات هسته‌اي، معاون وزير امور خارجه چين و همچنين معاونان وزراي امور خارجه سه كشور اروپايي داشتند. پيش از نشست عمومي در سطح مديران سياسي كه عصر روز گذشته انجام شد‌،‌ هيات‌هاي مذاكره‌كننده ايران و امريكا  ديدار دو جانبه‌اي را در سطح مديران سياسي برگزار كردند. به موازات اين مذاكرات هم تيم كارشناسي ايران با محوريت بحث تحريم‌ها چندين نشست دو و چندجانبه را برگزار كرد.

آغازي دشوار پس از پايان مرحله نيمه‌نهايي
سيدعباس عراقچي، عضو ارشد تيم مذاكره‌كننده ايران پس از پايان دومين روز از مذاكرات ميان ايران و هيات اروپايي و امريكايي در گفت‌وگوي كوتاهي با واحد مركزي خبر از حال‌و‌هواي حاكم بر مذاكرات در هتل كوبرگ گفت. فضاي حاكم بر اظهارنظرهاي عراقچي حكايت از كند پيش رفتن مذاكرات تا لحظه گفت‌وگو با خبرنگار واحد مركزي خبر مي‌كند. وي با اشاره به اينكه در ابتداي دور جديد مذاكراتي تصميم‌گيري در خصوص شكل كار، نحوه ادامه مذاكرات و نگارش متن با كندي‌هايي روبه‌رو است، گفت: كار در مجموع خوب پيش مي‌رود. رييس تيم مذاكره‌كننده ايران در سطح مديران سياسي در پاسخ به اين پرسش كه نگارش متن با چه موضوعي آغاز شده است، گفت: اولويت ما در اين دور از مذاكرات، بحث‌هاي مربوط به تحريم‌ها و روشن شدن ابعاد و جزييات آن و شروع نگارش توافق‌ها در اين زمينه است و اكنون مشغول همين كار هستيم.
عراقچي با اشاره به اينكه مشغول نگارش متن توافق و بحث درخصوص جزييات هستيم و اين بحث‌ها ابعاد متفاوتي دارد، گفت: در اين مرحله، سوالات مختلفي درباره لغو تحريم‌ها مطرح است كه درباره همه آنها در حال بحث و گفت‌وگو هستيم و بايد پس از جمع‌بندي نوشته شود. معاون وزير خارجه ايران همچنين در پاسخ به اين سوال كه آيا درخصوص ابهاماتي كه امريكايي‌ها درباره لغو تحريم‌ها ايجاد كرده‌اند هم گفت‌وگو شد، گفت: در اين باره هم طرف امريكايي و هم اروپايي، روشنگري‌هاي بسيار خوبي داشتند و همچنين درخصوص قانوني كه در كنگره امريكا در حال تصويب است و همچنين ديدگاه‌هاي آنها بحث‌هاي بسيار مفيدي داشتيم. با توجه به فضاي حاكم بر مذاكرات به نظر مي‌رسد كه از اين دور از مذاكرات در وين نمي‌توان انتظار دستاورد ملموس و چشمگيري را داشت و بايد به اين دور به عنوان دورخيز مذاكراتي براي ادامه روند گفت‌وگوها در نيويورك نگريست. محمد جواد ظريف و تيم همراه وي بامداد روز يكشنبه (فردا) تهران را به مقصد نيويورك ترك خواهند كرد و شايد پس از بازگشت تيم به ايران بتوان به دورنماي ملموس‌تري در خصوص مذاكرات دست يافت.

سايه اصلاحات دردسرساز كنگره بر طرح نظارت بر توافق هسته‌اي
در شرايطي كه تيم‌هاي مذاكره كننده ايران و امريكا با حضور معاون نماينده اتحاديه اروپا در وين تلاش خود را براي كاهش اختلافات از سرگرفته بودند، سناتورهاي جمهوريخواه به دنبال اصلاحاتي در طرح نظارت بر توافق هسته‌اي هستند كه در صورت تحقق، توافق احتمالي را با خطرات بيشتري مواجه خواهد كرد. به گزارش فارس به نقل از خبرگزاري رويترز، اين اقدام تنش بين دو قطب در امريكا را تشديد مي‌كند و شانس تاييد در كنگره را كاهش مي‌دهد. ميچ مك كانل، رهبر اكثريت جمهوريخواه كنگره در همين باره گفت كه انتظار مي‌رود بحث‌هاي داغي طي هفته آينده صورت بگيرد. وي در اين باره افزود: هيچ قطعه‌اي از اين قانون كامل نيست؛ سناتورهايي كه مايلند اين قانون تقويت شود اين فرصت را دارند كه در يك فرآيند اصلاحي كه به زودي انجام مي‌شود به آن دست‌يابند. كميته روابط خارجي سناي امريكا هفته گذشته طرحي را با ۱۹ راي مثبت و بدون راي منفي مورد تاييد قرار داد كه «قانون بازنگري توافق هسته‌اي با ايران» ناميده شد؛ اقدامي كه با اتحاد جمهوريخواهان و دموكرات‌هاي سنا در كنگره‌اي به دست آمد كه اختلاف زيادي بر سر موضوع هسته‌اي ايران ميان آنها وجود دارد. از سوي ديگر هري ريد، رهبر اقليت دموكرات‌هاي مجلس سنا درباره طرح مذكور گفت: «سناتورها تا حدي كه امكان دارد خواهان حركت به سمت راي‌گيري درباره اين لايحه هستند. بايد اصلاحيه‌ها و متمم‌هايي ايجاد شود. ما به يك بحث قوي نياز داريم. بايد اطمينان يابيم كه تمركز روي اين موضوع باشد و نه چيز ديگر».

مذاكرات از نگاه ديپلمات‌ها

 سرگئي ريابكوف، معاون وزير امور خارجه روسيه: همه اختلافات در تفاهمي كه در لوزان به دست آمد حل نشده است و براي مثال موضوع روند و ميزان برداشته شدن تحريم‌ها هنوز هم از موضوعات مورد اختلاف اصلي است. همه طرف‌هاي مذاكره‌كننده بايد اطمينان حاصل كنند كه اين دور از مذاكرات وارد مرحله جديد شود و ديگر در مورد موضوعاتي كه در لوزان در مورد آن تفاهم شد، بحثي صورت نگيرد، در اين صورت است كه شانس دستيابي به نتيجه دلخواه تا آخر ژوئن نيز افزايش خواهد يافت. همه توافقاتي كه در لوزان به دست آمد بايد در قالب يك توافق الزام‌آور، نه از لحاظ قانوني بلكه از لحاظ سياسي در آيد؛ زمان زيادي باقي نمانده است و دو طرف بايد سرعت عمل خود را افزايش دهند. بازگرداندن تحريم‌ها عليه ايران در صورتي كه ايران پس از توافق به تعهدات خود پايبند نماند، نبايد بدون مجوز اوليه از شوراي امنيت صورت گيرد. در يكي از بندهاي ماده هفت شوراي امنيت در رابطه با بحث تحريم آمده است كه هرگونه صدور تحريم‌ و ادامه تحريم‌هاي پيشين بايد با مجوز شوراي امنيت سازمان ملل صورت گيرد.
  ارنست مونيز، وزير انرژي ايالات متحده: تحت توافقي كه حاصل خواهد شد، امريكا براي يك بازه حداقل 10 ساله ضمن اعمال محدوديت‌ها و بازرسي‌هاي گسترده بر برنامه هسته‌اي ايران، با رساندن زمان گريز هسته‌اي ايران به يك سال، زمان مناسب براي واكنش را در اختيار خواهد داشت. پيش‌نويس توافق جامعي كه در لوزان به دست آمد در واقع به غرب دسترسي بي‌محدوديتي را در رابطه با برنامه هسته‌اي ايران مي‌دهد كه اين مساله براي اينكه ايران بتواند اعتماد جامعه بين‌المللي در رابطه با صلح‌آميز بودن برنامه هسته‌اي‌اش را جلب كند، بسيار مهم و حساس خواهد بود. ايران همچنين در اين رابطه به اجراي پروتكل الحاقي و در راستاي اجراي اقداماتي داوطلبانه براي راستي‌آزمايي از برنامه هسته‌اي خود براي هميشه پايبند خواهد بود.
 جوبايدن، معاون رييس‌جمهور ايالات متحده: هنوز تا رسيدن به توافق نهايي در مذاكرات هسته‌اي با ايران كارهاي بسيار زيادي باقي مانده است. تفاهمي كه ماه گذشته ميان ايران و شش كشور به دست آمد، يك معامله بزرگ بين ايالات متحده و ايران نبود. اگر ايران به دنبال سلاح هسته‌اي برود، تمامي گزينه‌هايي كه براي پاسخ داريم، روي ميز خواهد بود.