بار «عدم قطعيت» در بانك‌ها
مهدي تقوي
چندي پيش رييس كل بانك مركزي بر لزوم شناسايي واحدهاي توليدي نيازمند نقدينگي تاكيد كرد و در جلسه‌اي با مديران عامل بانك‌ها و موسسات اعتباري، نظام بانكي را مهم‌ترين ركن تقويت توليد در كشور دانست. لازم است در اين خصوص چند نكته ذكر شود؛ موضوع نخست، تامين مالي بنگاه‌ها و واحدهاي اقتصادي از نظام بانكي كشور است. چند سالي است كه نظام بانكي كشور با آسيب‌هاي مختلفي دست و پنجه نرم مي‌كند و از مدت‌ها پيش نيز رييس كل بانك مركزي با صدور بخشنامه‌هايي سعي در بهبود اوضاع داشت. به‌طور مثال اضافه برداشت‌ها توسط نهاد نظارتي بانك مركزي به دقت رصد شد و سود سپرده‌ها نيز سر و سامان گرفت. هر چند براي حصول اطمينان خاطر از موفقيت اقدامات بانك مركزي لازم است شرايط قبل و بعد آن مقايسه شود، اما براي جلوگيري از انتقال اين آسيب‌ها به باقي بخش‌هاي اقتصادي لازم است ساير بازارهاي موازي مانند بازار سرمايه نيز براي جبران كسري نقدينگي آنها وارد گود شوند. هر چند برخي شركت‌ها و واحدهايي كه در بورس پذيرفته شده‌اند، از طريق فروش سهام‌شان نقدينگي مورد نياز را كسب مي‌كنند، اما لازم است تامين مالي واحدهاي توليدي نيز بيشتر از طريق بازار سرمايه انجام شود. تامين نقدينگي توسط بانك‌ها ميزان مشخصي دارد يعني بانك‌ها ميزان مشخصي وام مي‌دهند حال آنكه درخواست آن واحد بيشتر است. در دوراني كه تورم بالاي 30 درصد است، هزينه‌هاي وام‌گيري افزايش مي‌يابد، چراكه ارزش كنوني پول نزد افراد و بنگاه‌ها در صورت تداوم تورم كاهش مي‌يابد. درست است كه فرد همان وام را پس مي‌دهد اما ارزش پولي كه گرفته با زماني كه پس مي‌دهد، متفاوت است. اين هم يكي از دلايلي است كه اهميت وام‌گيري از بازار سرمايه را بيش از پيش روشن مي‌كند. نكته ديگر در اين است كه آيا بانك‌ها به بنگاه‌هايي كه واقعا نيازمند نقدينگي هستند، پول مي‌دهند؟ به‌طور مثال ممكن است بنگاهي خود را متقاضي دريافت وام نشان دهد، اما در اصل مشكلي در تامين آن نداشته باشد. در اين شرايط بانك‌ها با عدم قطعيت روبه‌رو هستند. پس به صورت كلي بهتر است به سمت و سويي حركت كنيم كه بار تامين مالي به خصوص براي بنگاه‌هاي اقتصادي بر دوش بازار سرمايه باشد تا هم به بنگاه‌هايي كه واقعا نياز به نقدينگي دارند، پول برسد و هم مشكلات نظام بانكي به بنگاه‌ها منتقل نشود.
در شرايطي كه واحدهاي توليدي كشور، براي ادامه حيات و توسعه فعاليت‌هاي‌شان به تامين منابع مالي نياز مبرم دارند، قطعا بايد از تمام ظرفيت‌هاي موجود استفاده شود و در شرايطي كه بانك‌ها در سال‌هاي گذشته، محدوديت‌هاي جدي و فشارهاي گسترده‌اي را تجربه كرده‌اند، استفاده از ظرفيت بازار سرمايه، اهميتي جدي براي تعيين مسير آينده اقتصاد ايران خواهد داشت.