اظهارات جنجالي مكرون در اروپا با واكنش‌هاي متفاوتي روبه‌رو شد
هفتادسالگي ناتو: جشن يا عزا؟
شهاب شهسواري
پژواك‌هاي مصاحبه امانوئل مكرون، رييس‌جمهور فرانسه در مورد آينده سازمان پيمان آتلانتيك شمالي (ناتو) همچنان در سراسر اروپا مي‌چرخد. كمتر از يك ماه ديگر قرار است سران 29 كشور عضو سازمان پيمان آتلانتيك شمالي (ناتو) در لندن براي بزرگداشت هفتادمين سالگرد تاسيس اين ائتلاف نظامي كه با هدف مقابله با تسلط اتحاد جماهير شوروي سوسياليستي بر اروپا تشكيل شد، گرد هم بيايند. اين ائتلاف نظامي در شرايطي همچنان به عنوان يكي از ستون‌هاي امنيتي اروپا و نماد اتحاد نظامي و امنيتي جهان غرب 70 ساله مي‌شود كه سه دهه از فروپاشي اتحاد جماهير شوروي به عنوان هدف اين اتحاد گذشته است و همزمان در آن سوي اقيانوس اطلس هم، رييس‌جمهوري در واشنگتن زمام كاخ سفيد را در اختيار گرفته است كه چندان نسبت به تعهد امريكا به دفاع از كشورهاي ديگر، اعتقادي ندارد. سخنان مكرون، درست همزمان با سي‌امين سالگرد فروريختن ديوار برلين،
به عنوان يكي از دستاوردهاي اتحاد نظامي و امنيتي در غرب منتشر شد، اصل وجودي ناتو و ماده 5 اين پيمان براي تعهد كشورهاي عضو براي دفاع از هر كشور در مقابل تجاوز ديگران را زير سوال مي‌برد و نسبت به اجراي آن اظهار ترديد مي‌كند. به نوشته منتقدان، مكرون جشن هفتاد سالگي اين اتحاد نظامي- امنيتي را با اعلام «مرگ مغزي ناتو» به كام شركت‌كنندگان تلخ كرده است. آنگلا مركل، صدراعظم آلمان، اظهارات مكرون را بيش از اندازه تند ارزيابي كرده است، نخست‌وزير لهستان اين اظهارات را خطرناك توصيف مي‌كند و هايكو ماس، وزير خارجه آلمان، معتقد است كه «خالي كردن زير پاي ناتو يك اشتباه بزرگ است.»
چند روز بعد از انتشار مصاحبه مكرون با نشريه اكونوميست، وزير خارجه آلمان با انتشار يادداشتي در نشريه آلماني اشپيگل، نوشته است: «نه آلمان و نه اروپا، بدون امريكا قادر به حفاظت از خودشان نيستند.» با وجود اين انتقاد،
هايكو ماس تاكيد كرده كه آلمان در هدف تقويت توان نظامي مشترك اروپايي با فرانسه هم‌داستان است. ماس نوشته است: «ما از ايده مكرون براي افزايش توان دفاعي اروپا حمايت مي‌كنيم و به همين دليل است كه آلمان با قدرت در حال همكاري با فرانسه براي افزايش همكاري‌هاي امنيتي در اتحاديه اروپا و هماهنگي سياست‌هاي امنيتي است.» هايكو ماس از كشورهاي اروپايي خواسته است تا «شوراي امنيت اروپا» را با حضور بريتانيا تشكيل دهند، هر چند بر خلاف رييس‌جمهور فرانسه، به اعتقاد آلماني‌ها چنين شورايي نمي‌تواند جايگزين ناتو باشد، بلكه مكمل آن خواهد بود.
جيكوب هيلبرون، سردبير نشريه نشنال اينترست در يادداشتي براي روزنامه واشنگتن پست مي‌نويسد: «اقدامات و ادبيات دونالد ترامپ نشان داده كه اولين كسي است كه علاقه دارد با ناتو خداحافظي كند. موافقت او با اقدامات تركيه عليه كردها، تلاشش براي زورگويي به اوكراين، ستايش‌هاي مكررش از روسيه و بدگويي دائمي‌اش از آلمان، نشانه‌هاي بارزي از بي‌علاقگي او به متحدان غربي امريكاست. ... ترامپ به طور مشخص گفته است كه از نظر او رابطه با متحدان ماهيت اقتصادي دارد و آنها بايد هزينه‌هاي كافي براي دفاع از خود را پرداخت كنند، اما در حقيقت مشكل اينجاست كه ميزان قابل اتكا بودن ترامپ ممكن است به اندازه تلاش‌هاي پيشين او در دوران قبل از رياست‌جمهوري‌اش براي سرمايه‌گذاري‌در قمارخانه‌ها سست باشد. به همين دليل است كه اظهارات مكرون در مورد ضعف ناتو هم بجا و هم به موقع بيان شده است.»
روزنامه آيريش‌تايمز هم در سرمقاله خود، تشخيص مكرون در مورد بيماري ناتو را كاملا صحيح توصيف كرده است. اين روزنامه مي‌نويسد: «تشخيص مكرون بدون ترديد درست است و حتي جنجالي هم نيست. قاره ما با رييس‌جمهوري در امريكا مواجه است كه به شكل واضح پروژه اروپايي كشورش را انكار مي‌كند و نسبت به اتحاد دو سوي اقيانوس اطلس بدبين است. همزمان قاره ما با رشد سريع چين، ريشه دواندن رژيم‌هاي اقتدارگرا در روسيه و تركيه و مساله داخلي برگزيت هم روبه‌روست. تعهد دفاع متقابل زماني كه امريكا و تركيه به عنوان دو عضو ناتو، حتي بدون يك كلمه مشورت با ديگر اعضا، به صورت يكجانبه در مورد سوريه تصميم‌گيري مي‌كنند، چه معنايي مي‌تواند داشته‌باشد؟» آيريش تايمز در ادامه اما انتقادهاي مكرون را بر مبناي پيش‌فرص‌هاي غلط توصيف مي‌كند و مي‌نويسد: «پيش‌فرض مكرون اين است كه سياست بلندمدت امريكا همواره بر اساس ترامپيسم خواهد بود و روسيه هم آماده مي‌شود تا وارد يك اتحاد با اروپا شود. اگر هر كدام از اين دو پيش‌فرض غلط از آب در بيايد، كل استدلال مكرون دچار مشكل مي‌شود.» اين روزنامه در ادامه با اشاره به «احساس خطر كشورهاي شرق و مركز اروپا از تهديد روسيه» مي‌نويسد: «اين اظهارنظر مكرون، هيچ كس را به اندازه روسيه خوشحال نمي‌كند.»
هر چند فرانسه از جمله اعضاي بنيان‌گذار سازمان پيمان آتلانتيك شمالي است، اما اين كشور همواره منتقد سنتي تشكيلات ناتو بوده است. فرانسه بين سال‌هاي 1966 تا 2009 از شركت در سياست‌گذاري راهبردي نظامي ناتو خودداري مي‌كرد. ايده تشكيل يك ارتش اروپايي براي جايگزيني ناتو، پيش از مكرون، از سوي فرانسوا اولاند، رييس‌جمهوري پيشين فرانسه مطرح شده‌بود. اما اين طرح فرانسه براي استقلال امنيت اروپا از ايالات متحده امريكا، منتقدان جدي دارد.
فابريس پوتيه، مدير پيشين برنامه‌ريزي و سياست‌گذاري ناتو و يكي از اعضاي ارشد حزب امانوئل مكرون، به‌شدت از اظهارات او انتقاد كرده است. اين كارشناس امنيتي فرانسوي معتقد است: «وقتي اعتبار ناتو زير سوال برود، فرقي نمي‌كند چند تانك و جنگنده داشته‌باشيد، اين اتفاق به معناي پايان بازي است. ... بدون امريكا و بريتانيا، توان دفاعي اروپا فقط مي‌تواند در درگيري‌هاي كوچك مشاركت كند. بر اساس پيش‌بيني‌ها دست كم 15 سال طول مي‌كشد تا اروپايي‌ها بتوانند گام‌هاي بزرگي براي تقويت توان دفاعي مشترك‌شان بردارند، اما حتي در آن صورت هم به يك ببر كاغذي بدل خواهد شد كه توان بازدارندگي اتمي ندارد،
چرا كه فرانسه حاضر به پيش گذاشتن توان هسته‌اي خود براي دفاع مشترك نيست. نمي‌شود از همه اروپايي‌ها بخواهيد كه در يك نظام دفاعي مشترك مشاركت كنند، اما خودتان حاضر نباشيد دارايي‌هاي خود را وسط بياوريد. اين دقيقا همان كاري است كه مكرون مي‌كند. او در حال بي‌اعتبار كردن ناتو، بدون داشتن برنامه جايگزين است.»
ماتئوش موراويه‌تسكي، نخست‌وزير لهستان كه از نزديك‌ترين متحدان امريكا در اتحاديه اروپا محسوب مي‌شود، در گفت‌وگو با روزنامه فايننشيال تايمز اظهارات مكرون را «خطرناك» توصيف كرده است. او با انتقاد از اظهارنظر مكرون كه نسبت به تعهد امريكا بر اساس ناتو براي دفاع از هر كشور عضو كه تحت تجاوز قرار گيرد، اظهار ترديد كرده است ،گفت: «اين ترديد ناتو، باعث مي‌شود كه ديگر متحدان مردد شوند كه آيا پاريس خودش به اين تعهد پايبند است، يا نه. اميدوارم كه هنوز بتوانيم روي پايبندي فرانسه حساب كنيم.» او همچنين نسبت به پايين بودن سهم فرانسه در بودجه ناتو هم اعتراض كرده است و مي‌گويد: «فرانسه كمتر از دو درصد از توليد ناخالص داخلي خود را به ناتو اختصاص مي‌دهد، شايد يكي از عوامل ضعف ناتو از بعضي جنبه‌ها، همين عدم رعايت سهم بعضي از اعضا باشد، نه ناتواني امريكا در اجراي تعهداتش.» دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا از ابتداي انتخابش به اين مقام، كشورهاي اروپايي عضو ناتو را به دليل ناتواني در رساندن سهم خود در بودجه ناتو به 2 درصد از توليد ناخالص داخلي زير باد انتقاد گرفته است، تا جايي كه در يك سخنراني تهديد كرد اگر اين سهم پرداخت نشود، به نظر او «ناتو منقضي محسوب خواهد شد.»