محسن آرمين، فعال سياسي اصلاح‌طلب:
علامه طباطبايي واضع قانون را خدا مي‌دانست، نه حكومت
نشست «علامه طباطبايي و مساله آزادي» بعدازظهر پنجشنبه مورخ بيست‌وسوم آبان ماه در كانون توحيد برگزار شد. در اين نشست محسن آرمين، استاد دانشگاه و فعال سياسي، محمدجواد حجتي‌كرماني، دين‌پژوه و محمد سروش‌محلاتي، پژوهشگر ديني و مدرس حوزه علميه به بيان ديدگاه‌هاي «آيت‌الله محمدحسين طباطبايي» پرداختند. محسن آرمين در جريان اين نشست با اشاره به اينكه در موضوع آزادي در انديشه فلسفي علامه، بهتر است جايگاه آزادي را در منظومه فكري ايشان بررسي كنيم، گفت: «سه مفهوم كليدي منظومه فكري و انديشه سياسي علامه شامل استخدام، دين و حكومت است. درباره استخدام بايد گفت علامه انسان را يك موجود منفعت‌طلب مي‌داند كه همه چيز را براي منافع خود به استخدام درمي آورد، چه انسان و چه اشيا. علت تشكيل جامعه نيز همين استخدام ديگران است و انسان‌ها متقابلا به دنبال استخدام يكديگر در راستاي منافع‌شان هستند.» او با بيان اينكه «شهيد مطهري اين تعبير را با واژه «استثمار» به‌كار مي‌برد»، گفت: «طبيعي است تضاد منافع و تمايل انسان‌ها به استخدام يكديگر، موجب ناامني، هرج و مرج و نابودي جامعه است. لذا انسان سعي مي‌كند اين ميل به استخدام را كنترل كند و حق ديگران را براي استخدام به رسميت بشناسد، براي همين حكومت تشكيل مي‌دهد. علامه اين نياز را علت اصلي تشكيل جامعه مي‌داند و معتقد است اگر اين نياز نبود، جامعه شكل نمي‌گرفت كه مي‌توان اين نظر را جزو نظريه قرارداد اجتماعي دانست. مرحوم مطهري، منتقد اين نظريه است و مقاله اعتباريات علامه را در مجموعه رئاليسم شرح نمي‌كند.» آرمين با اشاره به اينكه در نگاه علامه، منشا قانون همان منشا حكومت است يعني ضرورت و نياز انسان براي زندگي جمعي، تاكيد كرد: «علامه ماموريت دين را رفع اختلاف در جامعه مي‌داند و البته اين رفع اختلاف توسط دين منجر به اختلاف دومي مي‌شود كه بايد خدا در مورد آن قضاوت كند. تعريف دين از نظر علامه، شيوه، قانون و سنت زندگي است و زيست اجتماعي انسان‌ها بدون دين (حق و غيرحق) ممكن نيست.» اين فعال سياسي اصلاح‌طلب همچنين با بيان اينكه «علامه در مورد آزادي عقيده، در جاهايي لااكراه في الدين است و بيان متعالي دارد اما جاي ديگري مي‌گويد توحيد چون مادر حقايق است، نمي‌تواند عقايد ديگر را به رسميت بشناسد»، گفت: «آزادي عقيده يعني آزادي حكومت غيرقانون و اين مواضع متناقض است.»