فرانسه با ادعاي كاهش تنش حضور نظامي خود را در خليج‌فارس افزايش مي‌دهد
ائتلاف‌هايي فقط با يك عضو
شهاب شهسواري
فرانسه، سه هفته بعد از امريكا يك ستاد فرماندهي نظامي بين‌المللي در حاشيه خليج‌فارس ايجاد كرده است. در حالي كه تهران از پذيرش طرح پيشنهادي‌اش براي ساز و كار امنيتي منطقه‌اي در خليج‌فارس از سوي 3 كشور عربي خبر مي‌دهد، دولت فرانسه برنامه موازي خود براي ايجاد يك ائتلاف نظامي تحت رهبري اروپا در خليج فارس را به سرعت پيش مي‌برد. به گفته فلورانس پارلي، وزير نيروهاي مسلح فرانسه، پايگاه نظامي «كمپ صلح» در بندر زايد ابوظبي، ميزبان ستاد فرماندهي ائتلاف نظامي تحت رهبري اروپا در خليج‌فارس خواهد بود. 18 روز پيش، دولت ايالات متحده امريكا هم ستادي با عنوان «ساختار امنيت دريانوردي بين‌المللي» با ادعاي ايجاد يك ائتلاف نظامي امنيت دريانوردي در بحرين افتتاح كرده بود. به گزارش آژانس فرانس‌پرس، وزير نيروهاي مسلح فرانسه تاكيد كرده است كه فرماندهي عمليات در اين پايگاه با 10 تا 15 نيروي نظامي انجام مي‌شود كه از سوي فرانسه به امارات متحده عربي اعزام مي‌شوند تا به گفته او «به حد ممكن رفت و آمد در خليج [فارس] را امن كنند.» در حال حاضر 700 نظامي فرانسوي در پايگاه دايمي فرانسه در امارات متحده عربي با عنوان «كمپ صلح» مستقر هستند. اين مقام فرانسوي همچنين تاكيد كرده است كه هر چند اين ائتلاف بدون حضور امريكا تشكيل خواهد شد، اما فعاليت‌هاي آن با امريكا هماهنگ مي‌شود. محمد بن احمد البواردي، وزير مشاور در امور دفاعي امارات هم بعد از امضاي تفاهمنامه‌هاي جديد نظامي و دفاعي با وزير نيروهاي مسلح فرانسه در ابوظبي و ديدار مشترك از پايگاه دايمي فرانسه در اين امارات گفته است كه همكاري‌هاي ميان دو كشور «به ويژه در حوزه نظامي و امنيتي» به سرعت در حال توسعه است.
سابقه همكاري نظامي پاريس و ابوظبي
اولين پيمان امنيتي ميان فرانسه و امارات متحده عربي سال 1995 امضا شد و فرانسه را به اصلي‌ترين تامين‌كننده نظامي در امارات تبديل كرد، هر چند در دهه‌هاي اخير، امريكا جايگاه فرانسه را به عنوان اصلي‌ترين فروشنده سلاح به ابوظبي گرفته، اما پيوند نظامي فرانسه و امارات همچنان محكم مانده است. در حال حاضر برآورد مي‌شود كه 700 نظامي فرانسوي در امارات مستقر هستند و 30 هزار فرانسوي نيز در اين كشور زندگي مي‌كنند. امارات متحده عربي سال 2007 رسما از فرانسه خواست تا يك پايگاه نظامي دايمي براي دفاع از اين كشور در خاك امارات ايجاد كند. 26 مه سال 2009، نيكولا ساركوزي رييس‌جمهور وقت فرانسه در سفري رسمي به امارات متحده عربي يك پايگاه نظامي فرانسوي را در امارات افتتاح كرد، همزمان نسخه جديد و به‌روز شده پيمان امنيتي ميان دو كشور نيز به امضا رسيد. اين پايگاه دايمي نظامي تنها پايگاه نظامي فرامرزي فرانسه در منطقه و تنها پايگاه در سراسر آسيا محسوب مي‌شود. پايگاه موسوم به «كمپ صلح» (Camp de la Paix) با ظرفيت 700 نظامي شامل يك پايگاه دريايي، يك پايگاه هوايي و يك پادگان آموزش نظامي است. به نوشته رسانه‌هاي فرانسوي جنگنده‌هاي رافائل و ميراژ 2000 فرانسوي در كنار يك ناوگروه تهاجمي فرانسه در اين پايگاه مستقر شده‌اند.
همكاري عليه ايران
پايگاه فرانسوي موسوم به «كمپ صلح» در واقع از ابتدا با هدف رويارويي با ايران تاسيس شده بود. يك دهه پيش، زماني كه اين پايگاه با حضور رييس‌جمهور فرانسه افتتاح شد، يك مشاور ارشد رييس‌جمهور فرانسه، بدون ذكر نام در گفت‌وگو با آژانس فرانس پرس گفته بود: «ما عامدانه موضعي بازدارنده اتخاذ كرده‌ايم. [مي‌خواهيم نشان دهيم] اگر ايران آماده حمله شود، ما هم مورد حمله قرار گرفته‌ايم.» اظهارات اين مقام ارشد فرانسوي در توضيح اين اظهارات ساركوزي توسط خبرگزاري رسمي فرانسه منتشر شده بود كه گفته بود: «فرانسه آماده است سهم خود را در مسووليت حفظ امنيت اين منطقه استراتژيك ادا كند.» او خطاب به طرف اماراتي گفته بود: «اطمينان داشته باشيد كه اگر امنيت شما به خطر بيفتد ما در كنار شما هستيم.»
اين نوع موضع‌گيري اكنون از سوي وزير نيروهاي مسلح فرانسه هم تكرار مي‌شود. فلورانس پارلي در اظهارنظري كه به نظر مي‌رسد در حمايت از ادعاهاي ارضي امارات نسبت به سه جزيره ايران در خليج فارس باشد، گفته است: «ما قصد داريم رفت و آمد در اين منطقه را تا جايي كه ممكن است امن كنيم، منطقه‌اي كه مي‌دانيم مورد مناقشه ارضي است.» اين مقام فرانسوي شنبه‌شب هم در پايتخت بحرين، از ناتواني امريكا در جنگ‌افروزي عليه ايران بعد از سرنگوني يك پهپاد متجاوز امريكايي انتقاد كرده بود و با ادعاي «بي‌جواب ماندن تجاوزات» خواستار افزايش تنش و جنگ‌هاي تازه در منطقه شده بود. اين اظهارنظرها و اقدام‌هاي وزير نيروهاي مسلح فرانسه در حالي انجام مي‌شود كه رييس‌جمهور اين كشور، امانوئل مكرون، پيش از اين از ابتكاراتي براي كاهش تنش در منطقه خليج‌فارس و وساطت ميان تهران و واشنگتن براي نجات برجام سخن مي‌گفت.
طرح‌هاي موازي براي خليج‌فارس
موضوع امنيت دريانوردي در خليج‌فارس، تنگه هرمز و درياي عمان، در ماه‌هاي گذشته به يكي از دغدغه‌هاي عمده بين‌المللي و منطقه‌اي تبديل شده است، حمله به چهار نفتكش در ارديبهشت‌ماه در نزديكي بندر فجيره امارات، حمله به دو نفتكش در نزديكي سواحل ايران در خردادماه، توقيف نفتكش بريتانيايي توسط ايران در تنگه هرمز در تير ماه و حمله به تاسيسات نفتي عربستان سعودي در شهريور ماه سال جاري باعث شده است تا مساله امنيت در منطقه خليج‌فارس به يكي از مسائل اضطراري كشورهاي منطقه و قدرت‌هاي فرامنطقه‌اي تبديل شود، چراكه بخش عمده‌اي از نفت خام مصرفي جهان از تنگه استراتژيك هرمز عبور مي‌كند. از آن زمان تاكنون دولت ايالات متحده امريكا، فرانسه و آلمان و جمهوري اسلامي ايران، طرح‌هاي موازي را براي گرد آوردن شش كشور عربي حاشيه جنوب خليج‌فارس زير چتر يك ساز و كار امنيتي مشترك در خليج‌فارس و تنگه هرمز ارايه كرده‌اند. طرح‌هاي امريكايي و اروپايي شامل يك ساز و كار نظامي دريايي با رهبري خارجي و حضور انحصاري كشورهاي جنوب خليج‌فارس است، در حالي كه طرح ايران يك ساز و كار امنيتي و دفاعي جامع با حضور هر 8 كشور ساحلي خليج‌فارس و درياي عمان از جمله ايران و عراق، بر مبناي طرح مصوب شوراي امنيت سازمان ملل متحد و بدون حضور نيروهاي خارجي تعريف شده است.
1- ائتلاف نظامي ضدايراني امريكا: دولت ايالات متحده امريكا در چارچوب آنچه «فرآيند ورشو» مبتني بر نشست ضدايراني سال گذشته در لهستان مي‌نامد، خواستار ايجاد يك ائتلاف دريايي نظامي عليه ايران در منطقه با حضور كشورهاي عربي منطقه شد. اجلاس ورشو با حضور معاون اول رييس‌جمهور امريكا و وزير خارجه اين كشور، بهمن ماه سال گذشته با حضور كشورهاي عربي متحد عربستان سعودي، رژيم اشغالگر سرزمين فلسطين و تعدادي از متحدان امريكا در لهستان با عنوان «نشست وزرا براي ترويج آينده‌اي از صلح و امنيت در خاورميانه» برگزار شده بود. به‌رغم تاكيد امريكا بر تلاش براي تشكيل ائتلاف ضدايراني عليه ايران از طريق اين اجلاس، وزير خارجه لهستان تاكيد كرد كه اين اجلاس عليه هيچ كشوري برگزار نشده است. دولت امريكا مدعي حضور نمايندگان 70 كشور در اجلاس ورشو شد اما تا لحظه تنظيم اين گزارش بعد از گذشت 10 ماه از برگزاري اين نشست و 7 ماه از مطرح شدن پيشنهاد امريكا براي تشكيل ائتلاف نظامي عليه ايران تنها 6 كشور به پيشنهاد امريكا براي تشكيل ائتلاف نظامي جواب مثبت داده‌اند، استراليا، آلباني، امارات متحده عربي، عربستان سعودي، بحرين و بريتانيا تنها كشورهايي هستند كه آمادگي خود را براي مشاركت احتمالي در اين ائتلاف اعلام كرده‌اند. جز بريتانيا، تقريبا تمامي كشورهاي اروپايي با اين طرح مخالفت كرده‌اند. واشنگتن اين طرح را به عنوان بخشي از كارزار فشار حداكثري عليه ايران مي‌داند و علاقه‌مند است از مشاركت نظامي ديگر كشورها در نقشه خود براي ناامن‌سازي خليج‌فارس و تنگه هرمز براي ايران و تنگ‌تر كردن محاصره اقتصادي ايران استفاده كند. اين كشور پيش از اين طرح در تلاشي ناموفق براي ايجاد يك چارچوب نظامي مشترك تحت عنوان «ناتوي عربي» ميان 6 كشور عضو شوراي همكاري خليج‌فارس تلاش كرده بود. به‌رغم فقدان استقبال از طرح ائتلاف نظامي ضد ايراني امريكا، دولت امريكا سه هفته پيش ستاد فرماندهي اين ائتلاف را با عنوان «ساختار امنيت دريانوردي بين‌المللي (IMSC) » در بحرين افتتاح كرد.
2- ائتلاف تحت رهبري اروپا: مردادماه و در پي واقعه توقيف يك نفتكش با پرچم بريتانيا در آب‌هاي تحت نظارت ايران، جرمي هانت، وزير خارجه وقت بريتانيا، پيشنهاد ايجاد يك ائتلاف اروپايي براي تامين امنيت آب‌هاي خليج‌فارس و تنگه هرمز را مطرح كرد. هر چند با تغيير دولت در بريتانيا و انتصاب بوريس جانسون به عنوان نخست‌وزير، موضع لندن تغيير كرد و دومينيك راب، وزير خارجه كنوني اين كشور رسما پيوستن كشورش به ائتلاف امريكايي ضد ايران را اعلام كرد، اما طرح جرمي هانت، از سوي كشورهاي ديگر اروپايي با استقبال مواجه شد. از جمله فرانسه كه پيش از اين براي ايجاد ساز و كار نظامي و امنيتي اروپايي، بدون حضور امريكا پافشاري مي‌كرد، از چنين طرحي استقبال كرد تا اينكه روز يكشنبه اولين گام در اجراي اين طرح از سوي فرانسه در ابوظبي اعلام شد. وزير نيروهاي مسلح فرانسه، در نشست امنيتي منامه مدعي شده بود كه تاكنون 10 كشور حضور در اين ائتلاف امنيتي را پذيرفته‌اند و در حال تصويب آن در پارلمان‌هاي خود هستند، او اشاره‌اي به نام اين كشورها نكرده است. دويچه وله، بنگاه خبري دولتي آلمان، در گزارشي به نقل از وزير دفاع اين كشور، انگرت كرمپ-كارن‌باور، نوشته است كه هر چند آلمان مشاركت در ائتلاف امريكا را قطعا مردود دانسته است، اما هنوز تصميم دقيقي در مورد نحوه مشاركت در طرح ائتلاف اروپايي هم نگرفته است، هر چند اين كشور قصد دارد مشاركت خود در طرح‌هاي امنيتي و نظامي بين‌المللي را افزايش دهد.
3- ابتكار پويش صلح هرمز: در كنار اين طرح‌هاي فرامنطقه‌اي براي ايجاد ساز و كار امنيتي در خليج‌فارس و تنگه هرمز، قديمي‌ترين و باسابقه‌ترين طرح روي ميز، طرح ايران براي ايجاد سازوكار منطقه‌اي حفظ امنيت است. تهران بر مبناي بند 8 قطعنامه 598 شوراي امنيت سازمان ملل متحد كه در آن «از دبير كل درخواست مي‌شود كه با مشورت با ايران و عراق و ساير كشورهاي منطقه، طرق افزايش امنيت و ثبات را مورد مداقه قرار دهد» خواستار ايجاد يك ساز و كار امنيتي مستقل منطقه‌اي با حضور 8 كشور ساحلي درياي عمان و خليج‌فارس است. بيش از 3 دهه از تصويب و اجراي بندهايي از قطعنامه 598 شوراي امنيت سازمان ملل متحد مي‌گذرد، اما ايران همچنان نسبت به معطل ماندن اجراي بندهاي 7 و 8 اين قطعنامه معترض است. در بند 8 موضوع ايجاد ساز و كاري منطقه‌اي براي حفظ امنيت منطقه مطرح شده است. رييس‌جمهور اسلامي ايران، حسن روحاني، مهرماه سال جاري در جلسه مجمع عمومي سازمان ملل متحد، ابتكاري را با عنوان «پويش صلح هرمز (HoPE) » ارايه كرد كه متن آن به 7 كشور ديگر حاشيه خليج‌فارس و درياي عمان ارسال شده است. روز دوشنبه، سيد عباس موسوي سخنگوي وزارت امورخارجه جمهوري اسلامي ايران خبر داد كه از ميان 7 كشوري كه طرح پويش صلح هرمز را دريافت كرده‌اند، سه كشور تاكنون كتبا موافقت خود را با موافقت در اين ساز و كار امنيتي مشترك اعلام كرده‌اند.