گروه اقتصادي
چين كه از سال‌ها پيش نام خود را به عنوان يكي از اصلي‌ترين شركاي تجاري ايران مطرح كرده و در آمارهاي اخير چه در حوزه واردات و چه در حوزه صادرات اصلي‌ترين شريك تجاري ايران بوده است، در جديدترين گزارشي كه از عملكرد تجاري خود منتشر كرده، خبر از كاهش سطح همكاري‌هاي مشترك با ايران مي‌دهد، خبري كه هر چند احتمالا بخشي از آن حاصل كاهش فروش نفت ايران به چين بوده است، اما در عمل اين نگراني را به وجود مي‌آورد كه شايد اقتصادتحت تاثير تحريم‌ها است.
هر چند در حافظه تاريخي جامعه ايران، كالاي چيني، كالايي باكيفيت و كارايي پايين تلقي نمي‌شود، اما عملكرد دولت پكن در طول سال‌هاي گذشته نشان داده نه‌تنها چنين تلقي از عملكرد كلان اقتصاد چين درست نباشد كه حتي امروز اين غول آسيايي خود را آماده مي‌كند تا به عنوان قدرت اصلي اقتصاد جهان، جانشين ايالات متحده امريكا شود.
طبق جديدترين آمارهايي كه از وضعيت تجارت بين‌الملل در سال 2018 منتشر شد، اقتصاد چين توانست با ثبت حدود 2هزار ميليارد دلار صادرات، بيش از 12 درصد از كل صادرات جهان را در اختيار بگيرد و در اين حوزه فاصله‌اي قابل توجه با اصلي‌ترين رقيب خود يعني امريكا ايجاد كند. در سطح آسيا نيز نه غول‌هايي مانند ژاپن و كره جنوبي و نه كشورهاي صادركننده نفت مانند عربستان سعودي و قطر، توان نزديك شدن به آمارهاي چين را ندارند.
يكي از اصلي‌ترين دلايل رسيدن به اين جايگاه سطح بالاي نفوذ چين در تمامي بازارهاي جهان است. از جنگ تجاري چين و دولت ترامپ گرفته كه با وجود تمام سخت‌گيري‌هاي رييس‌جمهور ايالات متحده، هنوز تراز تجاري ميان دو كشور با فاصله‌اي قابل توجه رو به سمت چين دارد تا نفوذ در بازار بكري مانند قاره آفريقا و به دست آوردن نزديك به 30 درصد از كل بازار اين قاره، چين را به قدرتي منحصربه‌فرد در اقتصاد جهان بدل كرده است.
رابطه اقتصادي چين و ايران نيز از دهه‌ها قبل شكل گرفته و در سال‌هاي گذشته نيز با وجود تمام محدوديت‌هاي جهاني ادامه يافته است. هر چند چين نيز به تبعيت از ديگر قدرت‌هاي جهان در سال‌هاي ابتدايي دهه 90 تصميم گرفت در شوراي امنيت سازمان ملل با تصويب قطعنامه‌هاي اين شورا عليه ايران مخالفت نكند، اما حتي در سال‌هاي تحريم نيز همواره روابط اقتصادي دو كشور ادامه يافته و حتي رو به افزايش گذاشته است.
جديدترين آماري كه از عملكرد اقتصادي ايران در 6ماهه ابتدايي سال 98 منتشر شد، نشان مي‌دهد كه چين به تنهايي نزديك به 25 درصد از واردات ايران را به خود اختصاص داده و در حوزه صادرات غير‌نفتي نيز چين سهمي در همين حدود از كل اقتصاد ايران داشته است.
با وجود محوريت دولت چين در اقتصاد اين كشور، در سال‌هاي گذشته بخش خصوصي و شركت‌هايي كه كمتر دولتي فكر مي‌كنند، در چين نيز قدرت بيشتري گرفته‌اند و از اين‌رو وقتي در تحريم‌هاي جديد امريكا، دولت پكن از تداوم برجام حمايت كرد و وعده باقي ماندن در اين توافق را داد نيز امكان حفظ همه همكاري‌ها و توافقات
به وجود نيامد.
تجربه چين در اقتصاد ايران، شبيه به چيزي بود كه در سال‌هاي گذشته براي شركت‌هاي اروپايي رخ داد. در شرايطي كه اتحاديه اروپا اعلام كرد كه از برجام حمايت مي‌كند و حتي حاضر است با تاسيس راهبرد مالي اينستكس، تبادلات تجاري با ايران را تضمين كند، اما در عمل اين شركت‌هاي خصوصي بودند كه زير بار تهديدها و تحريم‌هاي امريكا رفتند و در ماه‌هاي گذشته بخش قابل توجهي از حضورشان در اقتصاد ايران را كاهش دادند. بررسي شرايطي كه در ماه‌هاي گذشته در رابطه ميان چين و ايران به وجود آمده نيز تجربه‌اي مشابه را نشان مي‌دهد. خروج چيني‌ها از صنعت نفت ايران، توقف همكاري‌ها در حوزه‌هايي مانند خودرو و اجرايي نشدن طرح‌هاي تسهيلات اقتصادي و فاينانس چين، بخشي از تجربياتي است كه دو طرف در ماه‌هاي گذشته تجربه كرده‌اند. در زمان اجرايي شدن برجام چين وعده ارايه فاينانس به برخي طرح‌هاي زيرساختي اقتصاد ايران را داده بود كه آمارهاي دولت نشان مي‌دهد عملا بخش زيادي از اين برنامه‌ها فراموش شده است. هر چند تحريم‌هاي بانكي، اجازه تبادل گسترده ارز را نمي‌دهد، اما به نظر طرف چيني نيز ترجيح مي‌دهد چندان روي منافع گسترده خود در بازارهاي جهاني
ريسك نكند.
جديدترين آماري كه چين از تجارت جهاني خود با ديگر كشورها در ماه اكتبر سال جاري ميلادي منتشر كرده، نشان مي‌دهد كه حجم كل تجارت مشترك اين كشور با ايران در اكتبر با رسيدن به عدد يك ميليارد و 376 ميليون دلار، نسبت به اكتبر سال قبل، كاهش 38 درصدي را تجربه كرده و در 10 ماهه ابتدايي سال جاري ميلادي نيز سطح همكاري‌هاي تجاري دو كشور 39 درصد كاهش يافته است.
اميد به آينده
هر چند با وجود اين آمار كاهشي چين همچنان اصلي‌ترين شريك تجاري ايران به شمار مي‌رود، اما به نظر براي حفظ آمار فعلي نياز به پيگيري جدي براي حفظ روابط دو طرف وجود دارد. از اين‌رو ميزان حضور مقامات ايراني در چين افزايش يافته و مذاكرات ميان طرفين ادامه دارد. چند روز قبل، مونسان وزير گردشگري ايران به چين رفت تا مذاكرات اقتصادي ميان دو كشور براي توسعه روابط در حوزه‌هايي جديد را پيگيري كند، يكي از حوزه‌هايي كه ايران روي آن حساب جدي باز كرده، جذب گردشگر چيني است. مونسان در اين باره گفته: چين ١۵٠ ميليون گردشگر به خارج از مرزهاي اين كشور مي‌فرستد. ايران با درك اين ظرفيت در نخستين گام رواديد ورود را براي اتباع چيني لغو كرد و نسبت به سفر آنها به ايران علاقه‌مندي نشان داده شد. زيرساخت‌هاي خوبي در گردشگري ايران وجود دارد كه همچنان در حال تناسب‌سازي با سليقه چيني‌هاست. تورهاي آشناسازي با ايران نيز براي چيني‌ها در حال برگزاري است كه تا به حال پيام‌هاي خوبي مخابره شده است. ما تلاش مي‌كنيم تمام امكانات مورد نياز چيني‌ها را براي سفر به ايران فراهم كنيم.
عباس عراقچي، معاون وزير خارجه نيز كه به پكن سفر كرده از حفظ سطح همكاري‌هاي دو طرف سخن گفته و اعلام كرده: دو طرف همانند گذشته در آينده نيز همكاري‌هاي استراتژيك خود را در موضوعات مختلف منطقه‌اي و بين‌المللي از جمله در زمينه برجام و حل مشكلات فعلي ادامه خواهند داد. معتقديم كه ادامه همكاري‌ها بين ايران و چين به نتايج خوبي خواهد رسيد و مشتاقانه منتظر ادامه همكاري‌هاي خود با چين هستيم.هر چند همچنان چين در بخش‌هاي مختلف اقتصاد حضوري فعال دارد و اگر ميزان تجارت ميان دو طرف كاهش پيدا كرده، اين اتفاق همزمان با كاهش تجارت ايران با بسياري از ديگر كشورهاي منطقه و جهان بوده است، اما با توجه به حمايت‌هاي سياسي چين از برجام و تاكيدي كه سران اين كشور بر لزوم حفظ همكاري‌هاي خود با تهران داشته‌اند، به نظر مي‌رسد كاهش قابل توجه تجارت ميان دو طرف، مي‌تواند زنگ خطري بزرگ براي تجارت ايران باشد؛ زنگ خطري كه چند هفته قبل، در حوزه عراق به عنوان دومين واردكننده اصلي كالاهاي ايراني به صدا در آمده بود و حالا به نظر مي‌رسد، صداي آن به اصلي‌ترين شريك تجاري ايران نيز نزديك شده است.