هاندكه خبرنگاران را به ستوه آورد

آكادمي سوئد روز جمعه نشستي مطبوعاتي براي نويسنده برنده جايزه نوبل ادبيات سال 2019، پيتر هاندكه برگزار كرد. او در نيمي از كتاب‌هايش كشتار مسلمانان به دست صرب‌ها را در بوسني كم‌اهميت جلوه داده است و منتقدانش اغلب او را نويسنده منكر نسل‌كشي مسلمانان مي‌شناسند.

او در اين نشست هم از پاسخ به پرسش‌هاي خبرنگاران درباره حمايتش از رژيم اسلوبودان ميلوشوويچ امتناع كرد و آن جلسه را مناسب پرداختن به سوال و جواب‌هاي «احمقانه» ندانست. نويسندگان و سياستمدارها اهداي جايزه نوبل را به اين نويسنده اتريشي براي موضعش در مورد جنگ‌هاي يوگسلاوي دهه 1990 مورد انتقاد قرار داده‌اند. هاندكه در مراسم خاكسپاري ميلوشوويچ در سال 2006 حضور داشت و در رثاي او سخنراني كرد. در فراخواني كه حدود 60 هزار نفر آن را امضا كردند از كميته نوبل درخواست شده كه اين جايزه را از «مدافع اسلوبودان ميلوشوويچ يا سلاخ بالكان» پس بگيرد. قرار است معترضان به تصميم آكادمي سوئد، اين فراخوان را دهم دسامبر به استكهلم جايي كه هاندكه در مراسمي جايزه نقدي 743 هزار پوندي خود را دريافت مي‌كند، قرائت كنند.

در اين نشست پس از اينكه خبرنگاران از هاندكه درباره واكنش‌هاي دوقطبي‌اش نسبت به برنده شدن جايزه نوبل پرسيدند، اتفاقي نادر روي داد و خبرنگاران به خواندن ترانه «تولدت مبارك» براي اين نويسنده تحريك شدند. او در جواب به سوال خبرنگار نيز گفته بود: «داستانش مفصل است. اينجا جاي تعريف كردنش نيست، فكر كنم وقتش نيست.» در اين نشست هنگامي كه از هاندكه درباره اعتراض در مراسم دريافت جايزه‌اش پرسيدند، او خاطره‌اي را از سال 2014 هنگامي كه براي دريافت جايزه ايبسن به نروژ رفته بود، بيان كرد: «وقتي به سالن تئاتر ملي اسلو رفتم تجمع‌هاي اعتراضي گسترده‌اي شكل گرفته بود. بسياري فرياد مي‌زدند: «فاشيست! فاشيست!» مي‌خواستم با آن خانم‌ها و آقايان صحبت كنم اما آنها نمي‌خواستند با من حرف بزنند.» زماني كه جايزه ايبسن به هاندكه اهدا شد، او پشت ميكروفن خطاب به منتقدانش گفت: «برويد به جهنم، البته در جهنم هم هستيد.»

پيتر ماس، خبرنگار نشريه «اينترسپت»، در نشست مطبوعاتي روز جمعه، از هاندكه پرسيد كه آيا معتقد است نسل‌كشي صرب‌ها كه به واسطه آن 8 هزار مرد و پسر مسلمان كشته شدند، اتفاق افتاده است. هاندكه از نامه‌اي گفت كه منتقدي ناشناس برايش فرستاده و تكه‌اي دستمال توالت در پاكت نامه گذاشته بود. او در پاسخ به سوال ماس گفت: «دستمال توالت را به نامه‌اي بي‌نام‌ونشان كه در آن دستمال توالت گذاشته‌اند به سوال‌هاي پوچ و احمقانه‌تان ترجيح مي‌دهم.»

انتظار مي‌رود اين رفتار هاندكه و عدم پاسخي صريح و روشن به خبرنگاران، بحث‌ها و مناقشه‌هاي پيرامون اهداي جايزه نوبل به او كه اين بنياد و آكادمي سوئد را تحت فشار قرار داده‌اند، خاموش نكند. آندرس اولسن، مدير كميته نوبل به منتقدان گفته است: «تلاش‌ ما در جهت تقدير از حرفه ادبي خارق‌العاده نويسنده است، نه شخص نويسنده.» اما اوايل هفته گذشته دو عضو كميته خارجي كه براي نظارت بر اصلاحات در آكادمي سوئد تشكيل شده است، استعفا دادند و يكي از آنها، روزنامه‌نگاري به نام گان بريت ساندستروم، دليل اين اقدامش را پيروزي هاندكه عنوان كرده است.

او به نشريه «Dagens Nyheter» گفته است: «انتخاب برگزيده سال 2019، انتخاب يك كارنامه نيست – هم در درون آكادمي و هم بيرون آن- اين اقدام آكادمي را اين‌طور تفسير مي‌كنند كه موضع ادبيات از «سياست» بالاتر است. اما چنين چيزي ايدئولوژي من نيست.»

پيش از برگزاري نشست مطبوعاتي روز جمعه، پيتر انگلوند، دبير سابق آكادمي سوئد از تحريم مراسم‌ اهداي جوايز خبر داده و گفته بود: «حضورم در جشن پيروزي هاندكه، رياكاري زننده‌اي است.»

جوناس اكلوف، سردبير تحريريه مجله كتاب سوئدي
«Vi Laser» در نشست مطبوعاتي حضور داشت. او درباره حضورش گفته كه خبرنگاران سوئدي كه نشست را پوشش ‌مي‌دادند به ستوه آمده بودند و انگار در دل‌شان مي‌گفتند: «بس است!» او در اين باره مي‌گويد: «احساسي كه تقريبا هيچ ربطي به ادبيات نداشت.»

اكلف مي‌گويد: «هنوز هم آكادمي با آشفتگي‌هاي بسياري دست و پنجه نرم مي‌كند؛ روز به روز به تعداد افرادي كه آكادمي را تحريم كرده‌اند افزوده مي‌شود و فقط در يك هفته گذشته از پنج عضو كميته نوبل، دو نفر استعفا داده‌اند.» اما آكادمي نوبل براي رسوايي‌هاي جنسي كه سال گذشته با آن دست به گريبان شد معرفي برگزيده سال 2018 را يك سال به تعويق انداخت و همان روزي كه هاندكه را برگزيده سال 2019 اعلام كرد اولگا توكارچوك، نويسنده لهستاني را برگزيده سال 2018 ناميد. توكارچوك هم فرصت را غنيمت شمرده و بنيادي راه انداخته تا به انتشار و تبليغ آثار نويسندگان و مترجماني كه به «توصيف واقعيت رشد مخرب بيگانه‌هراسي و احساسات ملي‌گرايي مي‌پردازند» كمك كند. او درباره برگزيده شدن هاندكه اظهارنظري نكرده اما مترجم او، جنيفر كرافت در صفحه توييترش نوشته است كه قرار گرفتن توكارچوك در كنار «مدافع نسل‌كشي» براي دريافت جايزه‌شان كاري پوچ و بي‌معني است.