آزادي متقابل زندانيان ايراني و امريكايي، هواداران تروريسم اقتصادي را نگران كرد
دلواپسان تبادل
شهاب شهسواري
بعد از 3 سال رياست‌جمهوري دونالد ترامپ در امريكا و سياست‌هاي خصمانه كاخ سفيد عليه مردم ايران، روز شنبه، اولين نشانه تعامل سازنده ميان دو كشور با مبادله يك گروگان ايراني در امريكا با يك محكوم به جاسوسي در ايران نمايان شد. مقام‌هاي ايران و امريكا بيش از يك سال و نيم است كه با يكديگر مستقيما در هيچ گفت‌وگويي مشاركت نكرده‌اند، آخرين بار سيدعباس عراقچي، معاون وزير امورخارجه جمهوري اسلامي ايران با برايان هوك، يك ماه پيش از خروج غيرقانوني امريكا از توافق برجام در قالب كميسيون مشترك برجام دور يك ميز نشسته بودند. فرآيند تبادل يك گروگان ايراني با يك محكوم امريكايي- چيني هم به نظر مي‌رسد در قالب گفت‌وگوهايي با واسطه از طريق دولت سوييس انجام شده باشد و هنوز دو كشور در موضوعي به تعامل مستقيم روي نياورده باشند. رييس‌جمهور اسلامي ايران، گفت‌وگو با واشنگتن را فقط در صورت عقب‌نشيني از سياست فشار حداكثري و لغو كامل تحريم‌هاي غيرقانوني اين كشور عليه ايران ممكن دانسته است. اما همين يك گام در جهت تعامل ميان تهران و واشنگتن هم باعث نگراني شديد گروهي از تندروترين گروه‌هاي سياسي در امريكا شده است. مارك دوبوويتز، رييس گروه تروريستي موسوم به «بنياد دفاع از دموكراسي‌ها» كه از جمله برنامه‌ريزان اصلي سياست‌هاي فشار حداكثري و تروريسم اقتصادي عليه ايران محسوب مي‌شود ضمن انتقاد از رييس‌جمهور امريكا، او را «اوباماي شماره دو» خطاب كرده است. دوبوويتز با بازنشر توييتي از دونالد ترامپ كه از ايران تشكر كرده و مذاكره براي تبادل زندانيان را منصفانه خوانده بود، نوشته است:«رييس‌جمهور عزيز، هرگز از نظامي به اين دليل كه افراد بي‌گناه را كه ناعادلانه و وحشيانه بازداشت كرده بود، آزاد مي‌كند، تشكر نمي‌كند. اين رويكرد تضمين مي‌كند كه هر توافقي تو با آنها ببندي يك توافق عميقا ناقص باشد. اوباما نسخه 2.»
لاپوشاني تعلل امريكايي
پيشنهاد تبادل زندانيان ميان دو كشور، شهريور 1397 توسط وزير امورخارجه جمهوري اسلامي ايران مطرح شده بود اما امريكايي‌ها حاضر به گفت‌وگو در اين مورد نشده بودند. با اين حال رابرت اوبرايان، جانشين جان بولتون در مقام مشاور امنيت ملي رييس‌جمهور امريكا، روز شنبه در گفت‌وگو با راديو ان‌پي‌آر امريكا بدون اشاره به 15 ماه تعلل دولت كشورش در پذيرش پيشنهاد تبادل زنداني ميان دو كشور، ادعا كرده كه ايراني‌ها تا همين چندي پيش در مورد گفت‌وگوها جدي نبودند. او برايان گفته است:«ما خيلي واضح به ايراني‌ها گفته‌ايم كه براي گفت‌وگو از طريق كانال‌هاي ديپلماتيك آماده‌ايم، هم حاضريم مستقيم گفت‌وگو كنيم و هم از طريق سوييس اما تا همين اخيرا آنها به اين پيشنهاد توجهي نمي‌كردند.» اين اظهارات در شرايطي بيان مي‌شود كه وزير خارجه جمهوري اسلامي ايران، محمدجواد ظريف، شهريور ماه سال گذشته اولين بار پيشنهاد تبادل زندانيان را مطرح كرد و پاسخ سخنگوي وزارت خارجه امريكا به اين پيشنهاد يك كلام بود:«همه زندانيان ما را بدون مابه‌ازا آزاد كنيد.» شايد اشاره اوبرايان در مورد آمادگي امريكا براي مذاكره اظهارات غيرعادي رييس‌جمهور كشورش در مورد «فرستادن شماره تلفن كاخ سفيد به سفارت سوييس در تهران» باشد.
نگراني اشغالگران فلسطين
روزنامه جروزالم پست همزمان با عملياتي شدن توافق تبادل دو زنداني ميان ايران و امريكا در سرمقاله خود با اشاره به تهديدهاي اخير نتانياهو عليه ايران از دولت‌هاي غربي خواستار حفظ فشار بر ايران شده و مي‌نويسد:«فشار بايد افزايش پيدا كند نه اينكه كاهش پيدا كند.» همين روزنامه در يادداشتي ديگر به قلم ست فرانتزمن ضمن انتقاد از دولت‌هاي غربي براي پذيرش تبادل زنداني با ايران در يادداشتي شهروندان ايراني در خارج از كشور را به ايجاد «شبكه‌هاي تامين غيرقانوني» براي برنامه موشك‌هاي كروز متهم كرده است. اين نويسنده با وارونه كردن كل قضيه مي‌نويسد: «توافق‌هاي تبادل زنداني با ايران معمولا شامل آزاد كردن ايرانياني است كه متهم به جرايم بسيار سنگين در دور زدن تحريم‌هاي ايران شده‌اند و امنيت كشورهاي غربي را تهديد مي‌كنند و آن را در برابر آزادي توريست‌ها و دانشگاهيان آزاد مي‌كند.» در ادامه اين يادداشت، نويسنده تلاش مي‌كند تا فهرستي از تمامي بازداشت‌شدگان خارجي مشهور در 10 سال گذشته را بياورد و نهايتا مي‌نويسد:«فهرست افراد بازداشتي شناخته شده در ايران چندان بلند نيست در نتيجه بسيار عجيب است كه ايران چرا اطلاعات بيشتري در مورد آنها منتشر نمي‌كند.» نمونه‌هاي چنين يادداشت‌ها و تحليل‌هايي به صورت مستمر در مورد زندانيان خارجي در ايران مشاهده مي‌شود اما نكته‌اي كه مورد اشاره قرار نمي‌گيرد اين است كه چرا در ميان هزاران هزار توريست و پژوهشگر خارجي و صدها هزار ايراني دوتابعيتي كه سالانه به ايران سفر مي‌كنند، چرا فقط همين تعداد ناچيز از افراد بازداشت شده‌اند؟
راهكار جمعي محكوم پيشين در ايران
جيسون رضاييان، كه خودش پيش از اين پس از محكوميت به جاسوسي در ايران، در فرآيند تبادل زندانيان بر مباني بشردوستانه در سال 1394 از زندان آزاد شده بود در يادداشتي براي روزنامه واشنگتن پست ايران را به «گروگان‌گيري» متهم مي‌كند. رضاييان در يادداشت خود با اشاره به معدود متهمان داراي تابعيت مضاعف بازداشتي در ايران، از جمله سيامك و باقر نمازي، بدون اشاره به ايرانياني كه بدون هيچ اتهامي دائما توسط امريكا تهديد، بازداشت، محاكمه، جريمه و محبوس مي‌شوند، خواهان تهديد و فشار بر ايرانيان مي‌شود و مي‌نويسد:«ما بايد محاسبات را براي نظام‌هايي مثل ايران كه اقدام به گروگان‌گيري دولتي مي‌كنند، تغيير دهيم. اين مشكل دايما در حال بزرگ‌تر شدن است و لازم است يك راهكار جمعي براي آن پيدا شود.» رضاييان به «راهكار جمعي» مورد نظر خود اشاره‌اي نمي‌كند همچنين توضيح نمي‌دهد آيا ساختار نظام فراقضايي امريكا براي به دام انداختن، ارعاب، آزار و مجازات بدون محاكمه تك تك شهروندان ايراني را در سراسر جهان كه مبادلاتي هر چند كوچك با ايران داشته باشند، بخشي از «نظام‌هاي گروگان‌گير دولتي» تلقي مي‌كند يا نه.
احياي پرونده لوينسون
همزمان با آزادي يك محكوم چيني- امريكايي از زندان‌هاي ايران به ازاي آزادي گروگان ايراني كه در امريكا غيرقانوني نگهداري مي‌شد، رسانه‌هاي امريكايي پرونده يك فرد مفقود امريكايي را بعد از 13 سال دوباره احيا كرده‌اند و با تكرار بي‌مبناي عبارت «گروگان» ايران را متهم به ربودن اين فرد مي‌كنند. رابرت لوينسون، يك مامور پيشين اف‌بي‌آي، كه در ماموريتي غيررسمي براي آژانس اطلاعات مركزي امريكا (CIA) به خليج فارس سفر كرده بود، بعد از خروج از كيش به مقصد كشوري ديگر مفقود شده است. دولت ايالات متحده امريكا در سال‌هاي اخير ايران را متهم به نگهداري اين فرد مي‌كند در حالي كه جمهوري اسلامي ايران بارها حضور اين فرد در ايران را تكذيب كرده است. خانواده رابرت لوينسون، كه در سال‌هاي گذشته سفرهايي به ايران براي پيگيري وضعيت او داشته‌اند، با صدور بيانيه‌اي در مورد آزادي ژائو ونگ، محكوم چيني- امريكايي در زندان‌هاي ايران نوشته‌اند:«ما سال‌هاست كه منتظر چنين لحظه‌اي هستيم اما خبر اين آزادي براي ما تلخ و شيرين است.» اين خانواده همچنين در ادامه بيانيه خود نوشته است:«ما جز نااميدي شديد احساس ديگري نسبت به اين موضوع نداريم كه دولت امريكا از آزادي پدرمان ناتوان است.»