تلاش دولت وفاق براي بقا

هنگامي كه در اكتبر سال 2011 جنگنده‌هاي ناتو براي سرنگوني حكومت معمر قذافي به ليبي حمله كردند شايد اين چشم‌انداز وجود نداشت كه وضعيت مي‌تواند بدتر از دوره معمر قذافي شود اما حالا اين اتفاق رخ داده است. پس از سرنگوني حكومت قذافي عملا ليبي يك روز با ثبات را به خود نديده است. اكنون 8 سال از سرنگوني قذافي مي‌گذرد، كشور چند پاره شده و مشخص نيست كه كنترل كشور در اختيار چه كسي است. حتي نمي‌توان به ‌طور دقيق فهميد كه ليبي در معادلات بين‌المللي و بازي قدرت‌هاي منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي در كجا قرار گرفته است. 8 سال سخت كه در اين سال‌ها هر كسي كه توانسته منزل خود را ترك كرده و دل به مديترانه سپرده شايد اين شانس را داشته باشد در صورت زنده ماندن در دريا زندگي بهتري را براي خود رقم بزند. آنهايي نيز كه در كشور باقي مانده‌اند، درگير جنگ قدرتي بزرگ بين شمال و جنوب ليبي شده‌اند كه هر طرف با طيف متفاوتي از قدرت‌هاي بين‌المللي و منطقه‌اي به توافق رسيده تا اجازه ندهد يك طرف بر ديگري فايق ‌آيد. خليفه حفتر كه خود را مدعي قدرت در ليبي مي‌داند، ماه‌هاست كه با تجهيزات نظامي سنگين طرابلس پايتخت ليبي را مورد حمله قرار داده تا حكومت مركزي اين كشور را سرنگون كند اما در عمل اين اتفاق نيفتاده است. حالا مهلتي كه او تعيين كرده به پايان مي‌رسد تا بار ديگر حملات به طرابلس را براي سرنگوني حكومت مركزي آغاز كند.

طي چند وقت اخير تركيه به عنوان بازيگري فعال وارد عرصه سياسي ليبي شده است. فايز سراج، رييس دولت وفاق ملي ليبي هفته گذشته به تركيه رفت و با رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور اين كشور ديدار كرد. در اين ديدار طرفين به يك توافقنامه امنيتي دست پيدا كردند و پارلمان تركيه نيز آن را رسما تاييد كرد كه به نظر مي‌رسيد با اين اقدام تركيه بيش از هر زماني مي‌تواند وارد بحث حمايت از دولت فايز سراج شود. اما اين در حالي است كه نيروهاي خليفه حفتر روز شنبه اعلام كردند كه يك كشتي با پرچم گرانادا متعلق به تركيه را در سواحل ليبي متوقف كردند. بسياري بر اين باورند اين اتفاق مي‌تواند تنش‌ها ميان تركيه و نيروهاي تحت رهبري خليفه حفتر را بيشتر از گذشته كند، زيرا باتوجه به تاييد مجلس راه براي كمك‌هاي نظامي تركيه به دولت مركزي ليبي هموار شده است.

سخنگوي نيروهاي تحت حمايت خليفه حفتر عنوان كرده كه يك كشتي جنگي نيروي دريايي ارتش ليبي يك كشتي تركيه‌اي را مورد بازرسي قرار داده تا محموله آن را بررسي كند اما جزييات بيشتري ارايه نشده است.

تصاويري كه نيروهاي وفادار به خليفه حفتر به رويترز ارايه داده‌اند، نشان مي‌دهد نيروهاي دريايي اين كشتي را متوقف كردند و از 3 نفر خدمه آن پرس و جو كردند. آنها همچنين نسخه‌هايي از گذرنامه‌هاي 3 تبعه تركيه‌اي را منتشر كردند. با اين حال هنوز مشخص نيست كه كشتي تركيه‌اي چه چيزي را حمل مي‌كرده است. لازم به ذكر است كه دولت وفاق ملي ليبي مورد حمايت سازمان ملل متحد است و در برابر خليفه حفتري مقاومت مي‌كند كه به دنبال دستيابي به حكومت مركزي ليبي است و از قواي نظامي قدرتمندي برخوردار است.

حالا رجب طيب اردوغان اعلام كرده كه تركيه مي‌تواند براي پشتيباني از دولت وفاق ملي در صورت درخواست، نيروهاي خود را به ليبي اعزام كند. از زمان سرنگوني معمر قذافي در سال 2011 درگيري‌هاي پراكنده براي تصاحب قدرت در اين كشور شكل گرفت ولي اكنون دولت مركزي در طرابلس مورد حمله جدي نيروهاي خليفه حفتر است كه در طبرق مستقر است. تركيه، قطر همچنين ايتاليا از دولت سراج در طرابلس حمايت مي‌كنند.

در حالي كه حفتر فرماندهي نيروهاي مستقر در شرق ليبي را برعهده دارد از سوي فرانسه، روسيه و كشورهاي مهم عربي از جمله مصر، امارات متحده عربي و عربستان سعودي حمايت مي‌شود. از طرفي ديگر به نظر مي‌رسد كه حفتر از طريق همين قدرت‌ها حمايت تسليحاتي نيز مي‌شود و اين در حالي است كه دولت مركزي ليبي به دليل تحريم‌هاي تسليحاتي سازمان ملل كه در دوره قذافي به تصويب رسيد و كماكان برداشته نشده هنوز امكان خريد تجهيزات جديد را ندارد و نيروهاي نظامي دولت وفاق ملي سازماندهي و توان مقابله‌اي با نيروهاي مجهز خليفه حفتر را ندارند.

در اين بين اما هنوز بازي امريكا در ليبي مشخص نيست. امريكا هيچگونه برنامه مشخصي در قبال ليبي ندارد حتي نمي‌داند بايد وارد آن بشود يا نه و تنها به يك ناظر بيروني در اين بحران تبديل شده كه نگران اوضاع است.

يك مقام وزارت امورخارجه امريكا مي‌گويد: شرايط اصلا خوب نيست. امريكايي‌ها مدعي هستند كه نيروهاي روسي به شكل ميداني از خليفه حفتر در ليبي حمايت مي‌كنند. اما نكته اينجاست چند ماه پيش بود كه دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات متحده با خليفه حفتر تلفني صحبت كرد و در عمل مشروعيت دولت مركزي ليبي را زير سوال برد. به رغم اين باز هم مقام‌هاي وزارت خارجه امريكا عنوان مي‌كنند كه از دولت وفاق ملي ليبي حمايت مي‌كنند اما به نظر مي‌رسد اين حمايت تنها زباني و نه عملي است. امريكايي‌ها همچنين عنوان كرده‌‌اند كه واشنگتن طرفدار درگيري نيست و با همه ذي‌نفعان موثر در حال گفت‌وگو و تلاش براي ايجاد يك توافقنامه است. اين مقام آگاه به رويترز گفت: ما از قدرت گرفتن ارتش ملي ليبي تحت رهبري حفتر نگران هستيم. امريكايي‌ها همچنين عنوان مي‌كنند كه روس‌ها از طريق تجهيزات و شيوه‌هاي جنگ تركيبي به كمك نيروهاي خليفه حفتر آمده‌اند و حتي ديده شده، جنگنده‌ها و هواپيماهاي بدون سرنشين روسي نيز در ميدان فعاليت مي‌كنند.

يك مقام مسوول امريكايي كه نخواست نامش فاش شود، مدعي شده كه نيروهاي غيررسمي روس معروف به واگنر در نبردهاي ليبي حضور دارند و اين موضوع باعث شده كه چشم‌انداز درگيري مبهم و خشونت‌ها در آن بيشتر شود.

به گزارش گاردين اين موضوع در نشست مشترك ميان سرگئي لاوروف، وزير خارجه روسيه و مايك پمپئو، وزيرخارجه امريكا مطرح شده است. پمپئو در اين نشست بر پايبندي به تحريم سازمان ملل براي جلوگيري از ارسال سلاح به ليبي تاكيد كرده است. ولي به نظر مي‌رسد، تحريم سازمان ملل براي جلوگيري از ارسال سلاح به ليبي بيشتر شبيه يك شوخي است كه تنها براي يك طرف اعمال مي‌شود. حتي حاميان دولت وفاق ملي ليبي نيز به خوبي نمي‌توانند از آن در مقابل حفتر حمايت كنند و حتي شايد برخي طرف‌ها بدشان نيايد كه همين وضعيت در ليبي ادامه پيدا كند.