كوتاه درباره غلامحسين درويش‌خان به بهانه انتشار رماني درباره او
روايت داستاني زندگي اسطوره موسيقي
رسول آباديان
نام شخصيت هنرمندي چون «غلامحسين درويش‌خان» ممكن است براي مردم عادي آشنا نباشد اما در ذهنيت اهل موسيقي سنتي، يكي از اسطوره‌هاي بي‌چون و چراست. چهره‌هاي كه در دوران قاجار به عنوان يكي از مبتكرترين نوازندگان و آهنگسازان عصر خود شناخته مي‌شد و دامنه شهرتش تا اكنون امتداد يافته است. نكته دردآوري كه بايد درباره درويش‌خان به آن آشاره كرد اين است كه او اولين قرباني ايراني تصادف با اتومبيل است. خدمات فرهنگي درويش‌خان در امر موسيقي از سوي ديگر، به هنر سازسازي نيز مي‌رسد به‌گونه‌اي كه سه تارهاي ساخته شده توسط اين هنرمند از مرغوب‌ترين سازهاي ساخته شده در دوران خود هستند. خبر خوب براي دوستداران موسيقي سنتي و هنر و شخصيت درويش‌خان اين است كه به تازگي رماني با نام «درويش‌خان» كه اثري عاشقانه درباره موسيقي به شمار مي‌رود به قلم حسن هدايت منتشر شده است.
هدايت اين رمان را با ذيل عبارت روايتي از زندگي استاد موسيقي ايران غلامحسين درويش‌خان تاليف كرده است.
گفتني است كه اين رمان در سال ۱۳۹۵ تاليف شده و در آن از زبان راويان مختلفي از جمله قمر، فرزند درويش‌خان، ماژور اسماعيل‌خان از مسوولان بخش موزيك بريگارد قزاق در ايران عصر پهلوي اول و قاجار، واهاك طرطوسيان از ارامنه گرجستاني مهاجر به ايران و برخي ديگر از دوستان و اساتيد درويش‌خان، شرحي از زندگي اين موسيقيدان بزرگ ايراني روايت شده است. داستان اين رمان از كودكي درويش‌خان و چگونگي نزديكي او با موسيقي آغاز و تا پايان زندگي او ادامه مي‌يابد. در شناخت بيشتر اين نابغه موسيقي ايراني بايد گفت كه او در نوازندگي اغلب سازهاي دستي چيره و تكنيكي منحصر به فرد و در نواختن تار و سه تار تبحري دوچندان داشت. او از مضرابي قوي و در عين حال شفاف برخوردار بود و زيرهايش پي‌درپي، شمرده و پخته بود و پنجه‌اش روي ساز نرم و لطيف حركت مي‌كرد. گفته مي‌شود قدرت او در نوازندگي چنان بود كه شنوندگان سازش از تعـجب، غالبا ساكت و خاموش مي‌شدند. استحكام و زيبايي آثارش، نشان از نبوغ سرشار و پشتوانه صحيح موسيقي كلاسيك در ذهن او داشت. درويش توانست فرم‌هاي موسيقي ايراني را ابداع كند كه از جمله آنها مي‌توان به تثبيت رنگ و ابداع درآمد و افزودن سيم ششم به تار اشاره كرد. درويش در اواخر عمر كنسرت‌هاي زيادي نيز با حضور هنرمنداني چون، عارف قزويني، حاجي‌خان ضرب‌گير، حسين‌خان اسماعيل‌زاده، ابراهيم منصوري، رضا محجوبي و ركن‌الدين خان مختاري در گراند هتل اجرا كرد.
شمار شاگردان درويش‌خان بسيار بود، ولي تنها چند تن از آنها به پيشرفت و شهرت رسيدند. او به شاگرداني كه موفق به طي دوره مختلف درسش مي‌شدند، نشاني به شكل تبرزين هديه مي‌كرد كه از مس و نقره يا براي شاگردان سطوح عالي از جنس طلا بود.