چين و كره شمالي در سايه تنش ميان ايران و امريكا
ترجمه: هديه عابدي
احتمالا تنش ميان ايران و امريكا اثرات متفاوتي بر كشورهاي آسيا داشته و براي پكن و پيونگ‌يانگ كه به دنبال منافع استراتژيك هستند، ريسك اقتصادي دارد. سايت خبري «الجزيره» در مقاله‌اي نوشت: تشديد شكاف در روابط ميان ايران و امريكا از نظر اقتصادي باعث نگراني چين شده اما فرصت‌هاي استراتژيك خوبي براي كره شمالي ايجاد كرده است. ترور (شهيد) قاسم سليماني به دست نيروهاي امريكايي كه تهران را وادار به حمله هوايي عليه پايگاه‌هاي نظامي واشنگتن در عراق كرد، ريسك بي‌ثباتي در خاورميانه را افزايش داده و اين موضوع براي چين به عنوان بزرگ‌ترين خريدار نفت منطقه خليج‌فارس، موضوعي نگران‌كننده است. عربستان سعودي و عراق بزرگ‌ترين فروشندگان نفت به چين هستند. عراق از ماه اكتبر بر اساس قرارداد خود با پكن، روزانه 100 هزار بشكه نفت خام به چين صادر كرده است. پكن همچنين بزرگ‌ترين خريدار نفت خام ايران است، هر چند از سال گذشته كه امريكا معافيت‌هاي تحريمي خود را لغو كرد، ميزان اين واردات كاهش يافته است. پكن در ماه نوامبر حدود 540 هزار تن نفت خام از ايران خريداري كرده كه اين ميزان از ماه آوريل (3.04 ميليون تن) بسيار كمتر است.
شرايط براي پيونگ يانگ بيشتر سياسي است. استراتژيست‌ها مي‌گويند، ممكن است پيونگ‌يانگ ترور (شهيد) قاسم سليماني به دست امريكا را نشانه فشار اين كشور براي تغيير رژيم و جلوگيري از ادامه برنامه هسته‌اي تهران بداند. روزنامه دولتي «گلوبال تايمز» چين، روز چهارشنبه در سرمقاله خود به زبان انگليسي به دولت دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا حمله و وي را به استفاده از بحران ايران براي آسيب به اقتصاد چين متهم كرد. اين روزنامه نوشت: «هدف امريكا اين است كه با گرفتار كردن يا حتي باز كردن پاي چين به درگيري‌هاي نظامي، در كار توسعه اين كشور اخلال ايجاد كند.» «درگيري ايران و امريكا با چنين تاكتيكي همخواني داشته چرا كه چين وابستگي زيادي به انرژي ايران و ديگر كشورهاي خاورميانه دارد و همين موضوع باعث مي‌شود اين كشور در درگيري‌ها و آشفتگي‌هاي منطقه آسيب‌پذير باشد.» به گفته تحليلگران، شي جين‌پينگ، رييس‌جمهور چين كه ماه گذشته در درياي عمان با ايران و روسيه مانور نظامي مشترك دريايي برگزار كرد، به خاطر ترور (شهيد) سليماني قاطعانه از امريكا انتقاد كرده است اما كار ديگري از دستش برنمي‌آيد. كاهو يو، تحليلگر ارشد حوزه آسيا در موسسه «وريسك مپلكرافت» سنگاپور مي‌گويد: «چين به دنبال اجتناب از كشمكش بيشتر در روابط خود با امريكاست، چرا كه در حال حاضر اطمينان از ثبات منطقه و پايان دادن به جنگ تجاري، اولويت‌هاي اصلي او در حوزه سياست خارجي است.» از سال 2018 تاكنون، دو اقتصاد بزرگ جهان (چين و امريكا) در جنگي تجاري گير افتاده‌اند كه صنعت چين را تحت فشار قرار داده است. اقتصاد اين كشور در سه ماه آخر سال 2019 ميلادي 6 درصد رشد داشته و اين كاهشي است كه چين از سال 1992 (و با وجود كاهش صادرات و توليدات) تجربه نكرده بود. توني نش، موسس شركت هوش مصنوعي كامپليت اينتليجنس مي‌گويد ممكن است پكن قدرت ماندن و ادامه مبارزه در جنگ تجاري را نداشته باشد. مساله ايران نيز مي‌تواند از قدرت پكن در مذاكرات تجاري با واشنگتن بكاهد. يو ادامه مي‌دهد: «احتمالا ترامپ از تجارت شركت‌هاي چيني با ايران به عنوان يك برگ برنده در مذاكرات تجاري استفاده خواهد كرد. واشنگتن مي‌داند كه چين با تحريم‌هاي آنها عليه صادرات نفت خام ايران كنار نيامده و همچنان اصلي‌ترين تامين‌كننده تجهيزات نظامي اين كشور باقي مي‌ماند.»
در ماه سپتامبر كاخ سفيد تحريم‌هاي متعددي را عليه افراد و شركت‌هاي چيني اعمال كرد كه شامل دو شركت حمل‌ونقل كاسكو بود. به ادعاي واشنگتن اين دو شركت «با اطلاع قبلي» در حمل‌ونقل نفت خام تهران نقش داشته و تحريم‌هاي امريكا عليه ايران را نقض كرده‌اند.
شركت «هواوي» از غول‌هاي ارتباطي كه از سوي امريكا به عنوان خطر امنيت ملي تلقي شده است نيز به دليل نقض تحريم‌هاي اين كشور عليه ايران، مورد خشم واشنگتن قرار گرفت. منگ وانژو، رييس امور مالي اين شركت در حال حاضر درگير پرونده استرداد به امريكا به جرم كلاهبرداري و فريب هلدينگ اچ اس بي سي در خصوص فعاليت تجاري شركت هواوي در ايران است اما هرچه ترامپ بيشتر تلاش مي‌كند تا ساير كشورهاي مرتبط با شركت‌هاي چيني را در معرض خطرات امنيتي گسترده‌تر قرار دهد، كمتر موفق مي‌شود. به گفته نيك مارو، از رهبران تجارت جهاني در «اكونوميست اينتليجنس يونيت»، جامعه بين‌الملل قتل (شهيد) سليماني را نمونه‌اي از بي‌مبالاتي امريكا مي‌داند كه مي‌تواند اعتبار دولت ترامپ را بيشتر از بين ببرد.
مارو هشدار داده است: «اين موضوع ناگزير به ساير موضوعات امنيتي منتهي مي‌شود؛ موضوعاتي كه امريكا سعي دارد به همه بفهماند. سياست خارجي ناپايدار نمي‌تواند منتقدان واشنگتن را راضي كند.»
اقدامات ترامپ در قبال ايران اغلب باعث افزايش نگراني‌ها در خصوص مذاكرات واشنگتن با پيونگ‌يانگ مي‌شود. اين بار هم استثنايي در كار نيست. پس از آنكه ترامپ امريكا را از برجام بيرون كشيد، نگراني‌ها در خصوص كناره‌گيري پيونگ‌يانگ از مذاكرات ديپلماتيك افزايش يافت.
كيم جونگ اون، رهبر كره شمالي پس از انجام يك سري آزمايش‌هاي موشكي در اواخر ماه دسامبر سال گذشته ميلادي نسبت به توليد يك «سلاح استراتژيك جديد» هشدار داد. برخي نگران اين هستند كه ممكن است ترور (سردار) سليماني، كيم را در اجراي هدف خود مصمم‌تر كند. ليف اريك ايزلي، استاد مطالعات بين‌الملل در دانشگاه اوهاي سئول در مقاله‌اي نوشت: «اقدام امريكا مبني بر حذف يكي از رهبران ارشد ايران ممكن است باعث اين شود كه پيونگ‌يانگ در مورد ميزان فتنه‌انگيزي بعدي خود تجديد نظر كند. ممكن است كره شمالي اكنون براي توجيه مقاومت خود در برابر خلع سلاح هسته‌اي و تقويت بازدارندگي استراتژيك خود، به مساله ايران استناد كند.»
به گزارش خبرگزاري رسمي كره شمالي، كيم در آخرين روز 2019 گفت براي كشور او هيچ دليلي وجود ندارد كه مانع توقف آزمايش سلاح‌هاي هسته‌اي و موشك‌هاي بالستيك بين قاره‌اي شود. او گفت اين تصميم را در پاسخ به «درخواست‌هاي گانگسترگونه» و سياست‌هاي «خصمانه» امريكا (از جمله برگزاري مانورهاي نظامي مشترك با كره جنوبي و تحريم‌ها) اتخاذ كرده است.
ترامپ در پاسخ به اين تصميم كيم به خبرنگاران گفت كه مشخص نيست كيم بخواهد زير قول خود مبني بر خلع سلاح هسته‌اي بزند. «من فكر نمي‌كنم كه او قولش به من را زير پا بگذارد، اما شايد هم اين كار را بكند.» به گفته آنتوني رينا، يك متخصص كره‌اي در گروه تحقيقاتي «چين و كره شمالي»، ترور (شهيد) سليماني مي‌تواند سرانجام استراتژي ترامپ درخصوص كره شمالي را به هم بزند. با توجه به خطرناك بودن اقدامات امريكا در حوزه سياست خارجي، ممكن است كشورهاي ديگر بيش از اين تمايلي به ادامه همكاري با واشنگتن نداشته باشند. رينا هشدار مي‌دهد: «با تشديد تنش در روابط ايران و امريكا، ممكن است كشورهايي كه دوست دارند كره شمالي را بدون سلاح هسته‌اي ببينند ديگر اعتمادي به حسن نيت امريكا نداشته باشند.» وي افزود: «اين فرضيه كاملا درستي است چرا كه چين و روسيه همچنان در تلاشند تا در مقابل تحريم‌هاي امريكا، خود را نيروي جايگزين براي خلع سلاح هسته‌اي كره شمالي معرفي كنند.»
با توجه به خطرناك بودن اقدامات امريكا در حوزه سياست خارجي، ممكن است كشورهاي ديگر بيش از اين تمايلي به ادامه همكاري با واشنگتن نداشته باشند. با تشديد تنش در روابط ايران و امريكا، ممكن است كشورهايي كه دوست دارند كره شمالي را بدون سلاح هسته‌اي ببينند ديگر اعتمادي به حسن نيت امريكا نداشته باشند.