سياستنامه| مشهور است بعد از انتشار خبر درگذشت علي شريعتي در 29 خرداد 1356 در ساوت همپوتن انگليس دانشجويان در تجمع‌ها و تظاهرات شعار مي‌دادند «معلم شهيد ما، دكتر علي شريعتي». شريعتي بعدها نيز در متون تحقيقي و در ميان تاريخ نگاران انقلاب به درستي «معلم انقلاب» لقب گرفت، از اين حيث كه ايده‌هايي انقلابي را آموزش مي‌داد و مي‌كوشيد تفسيري پرشور و هيجان از اسلام ارايه دهد. در تقويم جمهوري اسلامي ايران اما 12 ارديبهشت يعني سالروز شهادت آيت‌الله مرتضي مطهري است كه روز معلم نام گرفته است، شايد از آن حيث كه آيت‌الله شهيد، بيش از هر كسي در ميان چهره‌هاي برجسته آن سال‌ها چنان كه رايج شده است، سزاوار صفت «استاد» است و بدون ترديد همگان اذعان دارند كه عنوان استاد مطهري بيش از همه برازنده اوست. استاد مطهري شايد بسان شريعتي و به آن شدت و حدت او خوانشي انقلابي و ساختارشكن از سنت ديني ارايه نمي‌داد، اما آنها كه سخنراني‌هاي او را شنيده‌اند، اذعان دارند كه شهيد مطهري خطيبي توانا و پرشور و هيجان بود. از اين مهمتر اينكه مطهري همچون شريعتي معلم انقلاب نبود، يعني ايده‌هايي انقلابي و بنيان‌بر‌افكن و در‌تقابل با رويكردهاي سنتي نداشت و آنچه تعليم مي‌داد، در‌راستاي انديشه غالب سنتي بود، اما بدون شك معلم انقلابي‌ها بود. بسياري نه فقط جوان‌ترها و دانشجويان انقلابي كه حتي چهره‌هاي شناخته‌شده‌تر و سن و سال دارتر سال‌هاي آغاز انقلاب شاگردان استاد مطهري بودند و خواه در دانشگاه يا حوزه يا در خطابه‌هاي او، پاي سخنراني‌هاي مطهري بودند. مطهري به واقع معلم بود، بياني دقيق و عميق داشت، شمرده و روان سخنراني مي‌كرد، منظم و دسته‌بندي شده حرف مي‌زد، استدلال‌هايش روشن بود و دقيقا معلوم بود كه از چه صحبت مي‌كند و چه چيزي را مي‌خواهد بيان كند. شاگردان او در سال‌هاي بعد همه تاكيد دارند كه استادي چون او نداشته‌اند. بيان شهيد مطهري تا جايي روشن و شفاف بود كه علامه سيد محمد حسين طباطبايي در مقام استاد او مي‌گويد: « مرحوم مطهري هوش فوقالعادهاي داشت. حرف از او ضايع نمي‌شد. حرفي كه ميگفتيم، مي‌گرفت. عبارتش، عبارت خوبي نيست، ولي بنده وقتي كه ايشان پاي درسم مي‌آمدند، از شوق و شعف حالت رقص پيدا مي‌كردم؛ چون مي‌دانستم هرچه بگويم هدر نمي‌رود.»
امروز اگر شهيد مطهري در قيد حيات بود، 96 سال سن داشت، يعني از استادان برجسته حوزه علميه قم و البته دانشگاه بود كه 36سال بيشتر فرصت تعليم و تربيت مي‌يافت و قطعا شاگردان بيشتري پرورش مي‌يافت. اما استاد تا همان 58 سالگي نيز شاگردان فراواني پرورش داد كه بعدها هر‌كدام نقش موثري در روندهاي سياسي، اجتماعي و فرهنگي ايفا كردند. در ادامه نگاهي خواهيم انداخت به مهم‌ترين شاگردان استاد:
فضل‌الله مهدي‌زاده محلاتي
شهيد محلاتي (1364-1309) را جوانان نسل سوم و چهارم انقلاب شايد تنها به واسطه نامش به خاطر آورند، اما قديمي‌ترها مي‌دانند كه اين شهيد انقلاب نماينده ولي‌فقيه در سپاه پاسداران بود كه در اول اسفندماه سال 1364 به همراه هشت تن از نمايندگان مجلس، قضات عاليرتبه قضايي با هواپيماي اف 27 فرندشيپ عازم جبهه‌هاي جنگ بود كه هواپيماي ايشان مورد حمله دو فروند جنگنده متجاوز عراقي قرار گرفت و در 25 كيلومتري شمال اهواز سقوط كرد و همه سرنشينان هواپيما كه نزديك به 50 نفر بودند شهيد شدند. شهيد محلاتي يكي از نخستين شاگردان شهيد مطهري بود كه در دوران تحصيلش در فيضيه قم در كنار اساتيدي چون آيت‌الله شيخ علي پناه اشتهاردي،آيت‌الله شيخ محمد صدوقي يزدي، آيت‌الله العظمي حاج‌سيد‌محمدحسين طباطبايي بروجردي و آيت‌الله علامه سيدمحمدحسين طباطبايي از محضر استاد مطهري نيز بهره گرفت. شهيد محلاتي در زمينه فلسفه اسلامي شاگرد آيت‌الله مطهري بود و نزد ايشان كتاب مشهور منظومه حاج ملاهادي سبزواري را فراگرفت.
غلامحسين حقاني
شهيد غلامحسين حقاني (۱۳60-۱۳20) نماينده نخستين دوره مجلس شوراي اسلامي ايران و از شهداي هفت تير از شاگردان استاد مطهري بود. از ايشان درباره منش شهيد مطهري نقل است كه « براي استاد شهيد، حالت شاگردي و استادي مطرح نبود كه متوقع باشد ما به ايشان تواضع بكنيم. حتي بالعكس بود، يعني همان حالتي كه شاگرد در مقابل استاد دارد، دقيقا در روحيه مرحوم مطهري (رضوان‌الله عليه) مشاهده مي‌شد كه او در مقابل شاگرد تواضع مي‌كرد و فروتني به خرج مي‌داد.»
محمود قندي
شهيد قندي (1360-1323) وزير پست و تلگراف و تلفن در كابينه‌هاي شهيد رجايي و شهيد باهنر و رييس دانشكده مهندسي برق و كامپيوتر دانشگاه صنعتي خواجه نصيرالدين طوسي، تحصيلات دانشگاهي را در امريكا طي كرده بود و دكتراي خود را در دانشگاه كاليفرنيا در رشته مهندسي برق گذرانده بود. او غير از تحصيلات دانشگاهي مطالعات جدي در علوم اسلامي به‌خصوص مباني تفسير، فلسفه و فقه اسلامي داشت و از بانيان اصلي راه‌اندازي انجمن اسلامي طي سال‌هاي 1341 تا 1345 بود. شهيد قندي كه در 37سالگي به همراه بيش از هفتاد تن ديگر از انقلابيون در حادثه هفت تير 1360 به شهادت رسيد، اسفار ملاصدرا و منظومه شيخ ملاهادي سبزواري را نزد شهيد مطهري خوانده بود و جزو شاگردان نزديك شهيد مطهري بود. همسر شهيد قندي در خاطره‌اي درباره رابطه استاد مطهري با شهيد قندي مي‌گويد: « آقاي مطهري البته از دوستان پدر من هم بودند و خطبه عقد ازدواج ما را شهيد مطهري خواندند. آقاي مطهري علاقه بسياري به شهيد قندي داشتند.»
عبدالحميد ديالمه
شهيد عبدالحميد ديالمه (1360-1333) از شهداي هفتم تير و نماينده مجلس اول شوراي اسلامي ايران از ديگر شاگردان شهيد مطهري بود كه تحصيلات دانشگاهي‌اش را در رشته داروسازي تا سطح دكترا در دانشگاه فردوسي مشهد ادامه داده بود. او پيش از انقلاب ارتباط مستمري با علماي تهران داشت و در جلسات سخنراني شهيد مطهري، شهيد بهشتي و مهندس بازرگان شركت مي‌كرد. شهيد ديالمه با زمينه‌هاي مختلف از جمله علوم مختلف اسلامي، عرفان، فلسفه و منطق نزد استاد شهيد مطهري آشنا شد.
غلامعلي حداد عادل
غلامعلي حدادعادل (متولد 1324) پنجمين رييس مجلس شوراي اسلامي و عضو مجمع تشخيص مصلحت نظام جمهوري اسلامي از شناخته‌شده‌ترين شاگردان شهيد مطهري است. حداد عادل تحصيلات خود را در رشته فيزيك در دانشگاه‌هاي تهران و شيراز آغاز كرد اما بعد از اخذ كارشناسي ارشد فيزيك به علاقه اصلي‌اش يعني علوم انساني پرداخت و فلسفه خواند و پس از گذراندن كارشناسي ارشد فلسفه در سال 1351 در دانشگاه تهران و سپس دكتراي همين رشته، از سال 1364 به عنوان استاد فلسفه اين دانشگاه برگزيده شد. حدادعادل از سال‌هاي حضورش در دانشگاه (شيراز) شهيد مطهري را مي‌شناسد و همواره به عنوان يكي از بهترين شاگردان غيرروحاني استاد مطهري شناخته مي‌شود.
علي‌اكبر ناطق نوري
علي‌اكبر ناطق نوري (متولد 1322) رييس دفتر بازرسي رهبري جمهوري اسلامي ايران در دوره‌هاي اول، سوم، چهارم و پنجم نماينده مجلس و در دوره‌هاي چهارم و پنجم رييس مجلس شوراي اسلامي بوده است. اين شخصيت شناخته‌شده سياسي همچنين عضو مجمع تشخيص مصلحت نظام و هيات موسس دانشگاه آزاد اسلامي است. تحصيلات ناطق‌نوري تا مقطع خارج فقه و اصول در حوزه علميه قم صورت گرفته است و البته ايشان ليسانس الهيات گرايش فلسفه و حكمت اسلامي از دانشگاه تهران را نيز دارد. ناطق نوري فلسفه را نزد شهيد مطهري خوانده است و جزو شاگردان او تلقي مي‌شود.
محمدرضا فاكر
مرحوم آيت‌الله محمدرضا فاكر (1388-1324) عضو مجلس خبرگان رهبري و رييس كميسيون اصل 90 مجلس هشتم شوراي اسلامي در حوزه از شاگردان شهيد مطهري بود. رسول جعفريان، استاد تاريخ اسلام دانشگاه تهران درباره مرحوم فاكر مي‌گويد كه ايشان در زندان به آراي دكتر شريعتي علاقه داشت ولي بعد از آزادي سخت منتقد او شد، تا جايي كه «وقتي آقاي ابوالحسني كتاب «شهيد مطهري افشاگر توطئه تاويل ظاهر ديانت به باطن الحاد و ماديت» را عليه شريعتي نوشت، باني و باعث چاپش آقاي فاكر بود.» مرحوم فاكر درباره تدريس شهيد مطهري مي‌نويسد: «از نظر علمي بايد بگويم استاد مطهري قبل از آنكه مساله‌اي را براي شاگرد مطرح كند، اول براي خودش پخته كرده بود، يعني هرگز مساله‌اي طرح نمي‌شد كه براي خود ايشان كاملا روشن نشده باشد. به همين دليل هيچگاه در برابر هيچ پرسشي، دچار لكنت زبان نمي‌شد.»
عبدالكريم سروش
عبدالكريم سروش (متولد 1324) سرشناس‌ترين چهره روشنفكري ديني، تحصيلات دانشگاهي‌اش را با رشته‌اي غير از علوم انساني شروع كرده است و در انگليس در زمينه داروسازي دكترا گرفته اما از شاگردان پر‌و‌پا‌قرص استاد مطهري است و در آثار متعددش به تاثيرپذيري از شهيد مطهري و به ويژه ديدگاه‌هايش در فلسفه اسلامي اشاره كرده است. سروش همچنين گفت‌وگوي مفصلي در سال 1358 با شهيد مطهري درباره انقلاب اسلامي براي صدا‌و‌سيماي انقلاب مي‌كند كه بعدا اين گفت‌وگو در كتاب مشهور «پيرامون انقلاب اسلامي» منتشر مي‌شود.
مسيح مهاجري
مسيح مهاجري، روحاني روزنامه‌نگار كه با حكم حسن روحاني، نماينده رييس‌جمهور در دانشگاه مذاهب اسلامي شده و از سال 1360 تاكنون مدير مسوول روزنامه جمهوري اسلامي است، از شاگردان شهيد مطهري است. وي كه از نجات‌يافتگان دفتر حزب جمهوري اسلامي در هفت تير سال 1360 است، درباره استادش شهيد مطهري مي‌گويد: « او با اينكه درياي علم بود و فكرش به كوه‌ها، درس صلابت مي‌داد، وقتي وارد جلسه درس مي‌شد، كفشش را به دست مي‌گرفت و مثل همه طلبه‌ها با سادگي مي‌نشست و با آنها سخن مي‌گفت و بدين‌ترتيب، علم و اخلاق را يك جا به شاگردانش مي‌آموخت.»
محمد نهاونديان
محمد نهاونديان (متولد 1332) اقتصاددان و رييس دفتر رييس‌جمهور و نهاد رياست‌جمهوري ايران و رييس شوراي اطلاع‌رساني دولت كه از سال ۱۳۸۹ تا پاييز ۱۳۹۲ رياست اتاق بازرگاني ايران را برعهده داشت، در اصل در حوزه اقتصاد تحصيل كرده است اما از نوجواني تحصيلات حوزوي نيز داشته است. يكي از استادان نهاونديان در حوزه شهيد مطهري بوده و برخي دروس فقهي را نزد ايشان مي‌آموزد. رابطه نهاونديان با شهيد مطهري اما بعدا بيشتر مي‌شود و در جلسات فلسفه تاريخ او شركت مي‌كند. بعدا با برگزاري درس‌هاي اقتصاد اسلامي كه به پيشنهاد شهيد مطهري در دانشكده اقتصاد برگزار مي‌شود، نهاونديان نيز در اين كلاس‌ها شركت مي‌كند و از آن سال‌ها به عنوان فرصتي ارزشمند ياد مي‌كند.
نجفقلي حبيبي
نجفقلي حبيبي (متولد ۱۳۲۰) پژوهشگر فلسفه اسلامي و عضو هيات امناي سازمان اسناد و كتابخانه ملي از شاگردان قديمي شهيد مطهري به ويژه در دانشكده الهيات دانشگاه تهران است. او در خاطره‌اي درباره شهيد مطهري مي‌گويد: « در ۱۴ اسفند سال ۵۷، آن زمان كه تازه انقلاب پيروز شده بود، آقاي مطهري آمدند براي افتتاح دانشكده الهيات. بنده نيز آنجا حضور داشتم و سخنراني آن روز ايشان نيز موجود است. شما بعد از تصور آن ايام ابتدايي پيروزي انقلاب اسلامي، ببينيد اعتقاد راسخ و ايمان قوي ايشان به مباني اسلامي را، از آن رو كه صريح مي‌فرمايند، ما خيلي دل‌مان مي‌خواهد كه در دانشكده الهيات بهترين و متخصص‌ترين استاد ماركسيسم (آن زمان نزاع و جدل اسلام و ماركسيسم بسيار مطرح بود) بيايد و در دانشكده الهيات تدريس كند و اصلا ما، كرسي در اختيار او قرار مي‌دهيم.»
محمد‌مهدي جعفري
سيد‌محمدمهدي جعفري (متولد ۱۳۱۸) نويسنده، مترجم، پژوهشگر متون ديني، فعال و زنداني سياسي دوران پهلوي و استاد بازنشسته دانشگاه شيراز از ديگر شاگردان شهيد مطهري است. او در گفت‌وگويي درباره اختلاف نظر شهيد مطهري و دكتر شريعتي مي‌گويد: « شهيد مطهري امضايي از علامه طباطبايي عليه شريعتي نگرفته بود، بلكه دو نفر به نام‌‌هاي حيدري و بهشتي كه ساواكي بودند اما در لباس روحانيت به خدمت مراجع مي‌رفتند و نظر آنها را درباره دكتر شريعتي مي‌خواستند... پاسخي كه علامه طباطبايي به آنها داده بود اين بود كه «كتاب‌هاي دكتر شريعتي عموما داراي اشكال است. » من اين را از قول شهيد مفتح نقل مي‌كنم كه اين نامه تا به تهران رسيد شهيد مفتح و شهيد مطهري هر دو ناراحت شدند و نمي‌خواستند اين نوشته در بين مردم پخش شود. به همين خاطر شبانه به قم مي‌روند و به دليل اينكه شهيد مطهري علاقه و نزديكي فراواني به علامه طباطبايي داشتند و نمي‌خواستند مستقيما اين مطلب را به علامه بگويند، منيرالدين حسيني را با خود همراه مي‌كنند و ايشان اين مساله را به علامه طباطبايي مي‌گويد كه كتاب‌هاي شريعتي آن‌گونه نيست كه عموما مشكل داشته باشد و اين‌گونه علامه طباطبايي نامه ديگري مي‌نويسند و نظر قبلي خود را به‌گونه‌اي تعديل مي‌كنند.»