آيا رابطه تهران- مسقط تغيير مي‌كند؟
سلطان جديد عمان و تنش‌هاي ايران و امريكا
دهم ژانويه ميلادي، قابوس بن سعيد، سلطان عمان درگذشت. با مرگ او سلطنت حدودا پنجاه ساله‌اش نيز پايان يافت. او بيشترين طول دوران پادشاهي را بين حاكمان كشورهاي حاشيه خليج‌فارس داشت. فرداي روزي كه سلطان قابوس درگذشت، هيثم بن طارق آل سعيد به عنوان جانشين او انتخاب شد. اجراي بدون مشكل، قاطعانه و سريع روند انتخاب جايگزين اهميت ويژه‌اي براي سلطنت داشت، چراكه بايد به سال‌ها گمانه‌زني و ترس از درگيري داخلي كه مي‌توانست منجر به يك بحران جانشيني شود، پايان مي‌داد.
وب‌سايت شوراي آتلانتيك در مطلبي عنوان كرد: اكنون سلطان هيثم بايد بتواند مانند همتاي پيشين خود خوب عمل كند. احتمالا هيچ رهبر عربي اخيرا به اندازه سلطان قابوس در حكومت خود مشروعيت نداشته است. در واقع، قابوس در عمان بسيار محبوب بوده و به واسطه توسعه اقتصادي و اجتماعي مسقط اعتبار زيادي براي خود ايجاد كرده بود. در طول مدت (تقريبي)
50 سال كه قابوس سكاندار كشتي عمان بود (يعني از سال 1970- 2020)، اين كشور را با سياست خارجي خود از يك كشور دورافتاده در حاشيه خليج‌فارس تبديل به كشوري مدرن و مرفه كرد كه نقشي كليدي در خاورميانه و همين‌طور ديپلماسي جهاني دارد.
اكنون كه انتقال قدرت در مسقط به خوبي پيش رفته، اين پرسش در ذهن بسياري ايجاد شده كه آيا ممكن است ديگر كشورهاي خاورميانه بخواهند بر رهبر جديد عمان نفوذ پيدا كنند؟ و چگونه مي‌خواهند اين كار را انجام دهند؟ درحالي كه گفته مي‌شود اين احتمال وجود دارد كه امارات‌متحده‌عربي يا عربستان‌سعودي از نفوذ خود براي اعمال فشار بر جانشين قابوس استفاده كنند تا در مواضع ضدايراني‌شان مسقط را به سوي خود بكشانند، قطعا تهران از پيدايش چنين نتيجه‌اي جلوگيري خواهد كرد. در واقع، حفاظت از رابطه منحصر‌به‌فرد و خاص ميان جمهوري اسلامي و عمان اهميت زيادي براي ايران دارد، خصوصا با تداوم رويكرد «فشار حداكثري» دولت ترامپ.
عمان باوجود عضويت در شوراي همكاري خليج‌فارس روابطي قوي با تهران دارد؛ روابطي كه قابوس براي گسترش آن تلاش زيادي كرد. باتوجه به اينكه ايران و عمان در حق حاكميت بر تنگه هرمز مشترك هستند، مسقط درباره همكاري نزديك با ايران در موضوعات منطقه‌اي واقع‌بينانه عمل كرده است. علاوه بر اين، يكي از اركان اصلي سياست خارجي عمان اين بوده كه ميان همسايگان عرب خود و متحدان غربي آنها و ايران تعادل برقرار كند، در حالي كه مقامات برخي ديگر كشورهاي شوراي همكاري خليج‌فارس از «توسعه‌طلبي ايران» مي‌ترسند، بيشترين نگراني مسقط مربوط به تلاش عربستان‌سعودي براي سلطه در شبه جزيره بزرگ‌تر عربي است، بنابراين همكاري روزافزون با ايران، عمان را قادر ساخته تا با پادشاهي سعودي به عنوان مركز شوراي همكاري خليج‌فارس مقابله كند؛ كشوري كه هيچ‌گاه به حاكميت كشورهاي كوچك‌تر شورا احترام نگذاشته است. بنابراين هيچ دليلي وجود ندارد كه سلطان هيثم بخواهد در روابط خود با ايران تغيير ايجاد كند. اين ماه دولت عمان براي تاكيد بر استمرار، انسجام و وحدت در امور داخلي و خارجي سلطنت خود و روش‌هاي تجارت در تلاش بوده است. يكي از دانشجويان دكترا در دانشكده اقتصاد و علوم سياسي لندن معتقد است: «قابوس رفته اما حكومت او همچنان پابرجاست و تصور چنين حكومتي بدون حمايت ايران آن هم زماني كه بيشترين نياز را به آن دارد، غيرممكن است.»
سلطان جديد عمان در اولين سخنان خود پس از به قدرت رسيدن تاييد كرد كه كشورش پس از قابوس نيز به پيروي از اصول سياست خارجي كه مسقط از سال 1970 پذيراي آن است، ادامه خواهد داد. او گفت: «ما همان خط سلطان قابوس و اصولي كه او براي سياست خارجي، همزيستي مسالمت‌آميز در بين ملل و مردم و عدم دخالت در امور ديگران مشخص كرده است را دنبال خواهيم كرد.» سلطان هيثم نيز مانند همتاي پيشين خود متعهد شده است كه همزيستي مسالمت‌آميز و يكپارچگي اقتصادي را در همه كشورهاي حوزه خليج‌فارس از جمله ايران ترويج دهد.
از زماني كه سلطان هيثم به قدرت رسيده، ايران براي نشان دادن تعهد خود در حمايت از او و همچنين حفاظت از روابط ميان دو كشور، گام‌هاي مهمي برداشته است. دو روز پس از
به قدرت رسيدن رهبر جديد عمان، حسن روحاني، رييس‌جمهور ايران براي او پيام تبريك فرستاد و بر «اعتماد متقابل» ميان مسقط و تهران تاكيد كرد. روحاني گفت: «اميدوارم در دوران رهبري شما روابط دوجانبه در همه زمينه‌ها با دانش و بصيرت بيشتري رشد كند.» چهار روز بعد، محمدجواد ظريف، وزير امور خارجه ايران براي مذاكره با يوسف بن‌علوي، ديپلمات ارشد عمان راهي مسقط شد.
سال‌هاست عمان به عنوان يك كانون پشتيبان سوم شخص كارآمد ميان كشورهاي غربي و عربي در يك‌سو و جمهوري اسلامي در سوي ديگر شناخته مي‌شود. امروز در منطقه خليج‌فارس وضعيت آشفته‌اي برقرار است كه توانايي مسقط براي ايجاد تعادل در سياست خارجي ناهماهنگ آن را بيشتر به چالش مي‌كشد. سلطان هيثم با تمركز بر استمرار استراتژي‌هاي منطقه‌اي عمان كه هدف آن گسترش ثبات و اعتدال و كاهش تنش‌هاست، با چالش‌هاي بزرگي روبه‌رو خواهد بود، چراكه روابط ايران و امريكا همچنان تيره و تار باقي ماند و كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج‌فارس نگران وقوع جنگ جديدي هستند كه به ناچار بحران‌هاي بزرگي براي منافع عمان ايجاد مي‌كند. با اين حال اين شرايط فرصت جديدي نيز براي سلطان جديد مسقط فراهم مي‌كند تا در اوايل سلطنت خود ثابت كند كه رهبري باهوش است.
اكنون سلطان هيثم بايد بتواند مانند همتاي پيشين خود خوب عمل كند. احتمالا هيچ رهبر عربي اخيرا به اندازه سلطان قابوس در حكومت خود مشروعيت نداشته است. در واقع، قابوس در عمان بسيار محبوب بوده و به واسطه توسعه اقتصادي و اجتماعي مسقط اعتبار زيادي براي خود ايجاد كرده بود. در طول مدت (تقريبي) 50 سال كه قابوس سكاندار كشتي عمان بود (يعني از سال 1970- 2020)، اين كشور را با سياست خارجي خود از يك كشور دورافتاده در حاشيه خليج‌فارس تبديل به كشوري مدرن و مرفه كرد كه نقشي كليدي در خاورميانه و همين‌طور ديپلماسي جهاني دارد.