مرگ بي‌سر و صداي ميهمانان ساحل شمالي
گروه اجتماعي|سي و دومين روز از زمستان كه رسيد بال «چنگر»ها و «فلامينگو»ها از حركت ايستاد. تعدادشان يكي، دوتا نبود. زياد بود و مردم محلي كه ميزبان اين دسته از پرندگان مهاجر بودند را نگران كرد. هنوز جمع‌آوري لاشه‌ها آغاز نشده بود كه موضوعي دهان به دهان نقل شد؛ «منطقه را سمپاشي كرده بودند و همين باعث مسموميت و مرگ پرنده‌ها شده است.» اين موضوع هيچ‌گاه توسط هيچ‌يك از مسوولان رسمي تاييد نشد اما مردم محلي به درگيري اوايل دي 98 در منطقه بندر درگز اشاره مي‌كردند. اين موضوع نيز هنوز توسط مقامات رسمي تاييد نشده است. با اين حال فيلم‌ها و عكس‌هاي مختلفي از مرگ اين پرنده‌ها در شبكه‌هاي اجتماعي منتشر شد. سرانجام پاي عدد و رقم‌هاي رسمي به ميان آمد و سخن از آن شد كه بيش از 8 هزار پرنده مهاجر از 12 گونه تلف شده‌اند. اظهارنظرها بعد از آن بيشتر شد كه اكيپ‌هاي اعزامي دامپزشكي و محيط‌زيست كشور اوايل هفته گذشته وارد ميانكاله شدند و پس از آن هم نمونه‌گيري و آزمايش روي نمونه‌ها به منظور تشخيص علت مرگ پرندگان وارد مرحله جديدي شد و سرعت گرفت.عليرضا رفيعي‌پور، رييس سازمان دامپزشكي كشور علت اوليه تلفات مرگبار پرندگان وحشي در تالاب بين‌المللي ميانكاله در شرق استان مازندران را مسموميت طبيعي يا همان بيماري بوتوليسم اعلام كرد.براساس گزارشي كه ايرنا منتشر كرده است او در حاشيه بازديد از تالاب بين‌المللي ميانكاله به خبرنگاران گفت كه اين مسموميت ناشي از دو ميكروب «كلوستريديوم» و «بوتولينيوم» است كه بيماري بوتوليسم يا همان مسموميت طبيعي را ايجاد مي‌كند.او در توضيح چگونگي بروز اين مسموميت گفته است: باتوجه به اينكه آب تالاب ميانكاله راكد و باتلاقي است، بيماري بوتوليسم نيز ناشي از همين شرايط منجر به توليد سم در گياه و آب در اين منطقه شد و با تغذيه پرندگان از اين آب و گياه منجر به تلفات آنها شده است و اين بيماري نيز تاكنون در بيش از ۲۰ تالاب در سطح جهان سابقه داشته، به‌طوري كه بين ۱۰۰ هزار تا
يك ميليون بال پرنده را تلف كرد.
رييس سازمان دامپزشكي كشور با اشاره به اينكه ۳۰ تيپ از بيماري بوتوليسم در جهان شناسايي شد، افزوده است: نوع بيماري كه در پرندگان ميانكاله مشاهده شده از نوع تيپ «سي‌ام» است كه قابليت انتقال از پرندگان به انسان را ندارد.رفيعي‌پور با اين وجود به شهروندان توصيه كرد تا اطلاع ثانوني از مصرف گوشت پرندگان شكاري و شنا در آب تالاب بين‌المللي ميانكاله خودداري كنند.
در همين حال رييس سازمان دامپزشكي كشور مسموميت آب تالاب بر اثر ورود فاضلاب‌هاي خانگي يا صنعتي را رد كرد و خواهان مديريت پيشگيري با اجراي طرح‌هاي ملي براي مقابله با بيماري بوتوليسم در تالاب‌هاي كشور شد.اين اظهارنظر در حالي منتشر و رسانه‌اي شد كه پيش‌تر ايرنا با دامپزشك معتمد محيط‌زيست مازندران صحبت كرده و علت تلفات مشكوك چند هزار بال پرنده مهاجر زمستان‌گذران را در تالاب بين‌المللي ميانكاله مسموميت غذايي اعلام كرد.
بهرنگ اكرامي در توضيح نظر خود درباره مرگ فلامينگوها گفت: منشا اين مسموميت غذايي نوعي باكتري است كه در پرندگان به‌ويژه از گونه‌هاي چنگر و فلامينگو كه از جلبك‌ها و پلانگتون‌ها تغذيه مي‌كنند، ايجاد مي‌شود.
او در مورد سابقه بروز اين بيماري در پرندگان وحشي در تالاب بين‌المللي ميانكاله نيز گفته بود: طبق اظهارنظرها وضعيت مشابهي ۱۲ سال پيش نيز در ميانكاله رخ داد و تلفات چندين هزار بالي پرندگان را موجب شد، ولي متاسفانه سابقه بررسي علمي در اين زمينه وجود ندارد.
اكرامي در مورد ابتلاي پرندگان به بيماري بوتوليسم به عنوان يكي از مسموميت‌هاي غذايي كه بيشتر منشا آن از كنسروهاي خانگي و به‌خصوص ماهي است، گفت: بررسي ما احتمال بروز اين بيماري را تاكنون رد كرده است.
اين متخصص دامپزشكي همچنين توضيح داد: منشا اين بيماري باكتري بي‌هوازي است كه باعث توليد سم در روده مي‌شود و به نوعي منشا روده‌اي دارد و چنانچه بحث اين بيماري مطرح باشد، بايد به جز فلامينگو و چنگر جلبك‌خوار، ديگر گونه‌ها نيز به اين بيماري آلوده مي‌شدند و تلفات زيادي داشتند كه تلفات ساير گونه‌ها انگشت‌شمار بود.همچنين بنابر گفته علي‌صفر ماكنعلي، معاون سازمان دامپزشكي، بيماري بوتوليسم بر اثر سم توليد شده توسط باكتري كلستريديوم بوتولينيوم ايجاد مي‌شود و پرندگان با بلع گياهان يا حيوانات آلوده به اين سم به آن مبتلا شده و جان خود را از دست مي‌دهند.
ماكنعلي، معاون بهداشتي و پيشگيري سازمان دامپزشكي در تشريح جزييات سم بوتوليسم گفت: بوتوليسم بيماري فلج‌كننده، كشنده و مرگباري است كه با هضم توكسين توليد شده از طريق كلستريديوم بوتولينيوم ايجاد مي‌شود. شيوع بوتوليسم در پرندگان آبزي حيات‌وحش اتفاق مي‌افتد كه طي آن تعداد زيادي از پرندگان دچار عفونت شده و تلف مي‌شوند. همچنين شيوع بوتوليسم پرندگان مي‌تواند هفته‌ها طول بكشد و ممكن است مجددا بازپديد شود.او همچنين در توضيحات خود درباره اين بيماري گفته است: كلستريديوم بوتوليسم يك باكتري بي‌هوازي است كه در گياهان فاسد و مواد حيواني تكثير مي‌شود و اغلب در درياچه‌ها در دوره‌هاي كمبود اكسيژن و كيفيت پايين آب رخ مي‌دهد. البته اين باكتري در تالاب‌ها و درياچه‌هايي كه بالاترين استانداردهاي حفاظتي را هم داشته‌اند، گزارش شده است؛ يعني تاكنون تمامي عوامل محيطي بروز اين رخداد شناسايي نشده است.ماكنعلي با بيان اينكه مرگ با بيوتوكسين به علت نقصان تنفس و غرق شدن است، گفت: تشخيص آزمايشگاهي بوتوليسم پرندگان سخت است اما اين كار را به روشي تخصصي در كشور انجام داديم و حتي تيپ بيوتوكسين را هم مشخص كرديم.او در پاسخ به اينكه چرا آبزيان موجود در تالاب آلوده به اين سم نشده‌اند؟ اظهار كرد: در اين تالاب بايد به جمعيت ماهي و نوع ماهي توجه كرد. ماهيان سردآبي از حساسيت بالا و ماهيان گرم‌آبي از مقاومت بالايي برخوردارند. ماهيان ميانكاله بسيار كم و غالبا از نوع گرم‌آبي هستند و اگر هم تلفاتي در آبزيان اتفاق بيفتد اين ماهيان توسط مرغان ماهيخوار خورده مي‌شوند و نشانه‌اي باقي نمي‌ماند.