لندن عاقبت از اتحاديه اروپا خارج شد
بريتانيا؛ جزيره سرگرداني
شهاب شهسواري
ساعت 23:00 جمعه، به وقت لندن، در حالي كه گروهي از هواداران خروج از اتحاديه اروپا با تجمع در ميدان پارلمان لندن، اجرايي شدن برگزيت را جشن مي‌گرفتند، در پايتخت اسكاتلند، تجمع‌كنندگان با روشن‌كردن شمع، با اندوه و سوگ با اين رويداد تاريخي برخورد كردند. درست بعد از به صدا در آمدن ناقوس ساعت 11 شب توسط ساعت بيگ‌بن، بريتانيا به اولين كشوري تبديل شد كه از اتحاديه اروپا خارج مي‌شود. هر چند بسياري از مقام‌ها و سران سياسي بريتانيا و اتحاديه اروپا در بيانيه‌هاي خود اعلام مي‌كنند كه ترك اتحاديه اروپا به معناي ترك قاره اروپا نيست، اما بريتانيايي‌ها در برابر يك انتخاب بزرگ ميان ادامه همكاري تنگاتنگ با اتحاديه قدرتمند از 27 كشور اروپايي يا پيدا كردن مسيري جديد از جمله افزايش روابط دو سوي اقيانوس اطلس و روي آوردن به امريكا قرار گرفته‌اند. به‌‌رغم اجراي برگزيت، صبح شنبه فقط احساسات هواداران و مخالفان برگزيت بود كه تحريك شده‌بود، اما در عمل تغيير چنداني در وضعيت زندگي شهروندان بريتانيايي ايجاد نشد، چرا كه عملا همچنان تمامي قوانين و مقررات دوران عضويت بريتانيا در اتحاديه اروپا دست كم تا يازده ماه ديگر برقرار خواهد ماند. در بروكسل هم در كنار جمع‌كردن پرچم‌هاي بريتانيا، احساسات متفاوتي حاكم بود. اورسلا ون درلاين، رييس كميسيون اروپا در سخناني تاكيد كرد: «از فردا فصل تازه‌اي در اتحاد 27 كشور آغاز خواهد شد.» بسياري از مقام‌هاي اروپايي چندان از رفتن بريتانيا از اتحاديه ناراضي نيستند، چرا كه اين كشور در طول 47 سال عضويت در اين اتحاديه يكي از موانع اصلي در اجراي بسياري از پروژه‌هاي مشترك و فراگير اروپايي بود، چه در اجراي پول واحد اروپايي و چه در اجراي توافق شنگن براي سفر به كشورهاي عضو اتحاديه اروپا، بريتانيايي‌ها عضو قدرتمندي بودند كه همواره مخالفت مي‌كردند. با اين حال، اروپايي‌ها نگران هستند كه اجراي كم‌هزينه يا بي‌هزينه برگزيت، برخي كشورهاي ديگر ناخرسند از عضويت در اتحاديه را نيز به تلاش براي خروج و آغاز روند فروپاشي اين اتحاديه قاره‌اي تحريك كنند.
احساسات در سراسر بريتانيا متناقض و متفاوت بود. از يك سو طرفداران برگزيت، خروج از اتحاديه اروپا را جشن مي‌گرفتند و از سوي ديگر طرفداران ماندن در اين اتحاديه از اين رويداد اظهار تاسف و نااميدي مي‌كردند. در حالي كه بوريس جانسون، نخست‌وزير بريتانيا و از هواداران راي آري به خروج در انتخابات سال 2016، اين رويداد را «نه يك پايان، بلكه يك آغاز» و «يك نوسازي و تغيير واقعي براي ملت» توصيف مي‌كرد، هيلاري بن، نماينده حزب كارگر و از اعضاي كميته منتخب برگزيت آن را «شب آخر تلخ» توصيف مي‌كرد. بوريس جانسون، به مناسبت اين رويداد تاريخي، جلسه كابينه خود را در شهر ساندرلند برگزار كرد، جايي كه سه سال و نيم پيش اولين شهري بود كه راي مثبتش به همه‌پرسي برگزيت اعلام شده‌بود. اما بريتانيا بعد از 3 سال و نيم همچنان به همان اندازه كه در روز همه‌پرسي دچار شكاف و اختلاف‌نظر بود، دوپاره است. خروج از اتحاديه اروپا سال 2016 با راي تنها 52 درصد از راي‌دهندگان تصويب شده‌بود، حالا هنوز نيم ديگر جمعيت كه خواستار ماندن در اتحاديه بودند، قانع نشده‌اند و عملي شدن آن را يك رويداد مضر مي‌دانند. صبح روز شنبه، به نوشته گاردين شهروندان بريتانيا «با يك آينده نامطمئن» از خواب بيدار شدند، صبح روزي كه پرچم‌ها و تابلوي دفاتر بريتانيا از اماكن و تاسيسات اتحاديه اروپا در بروكسل جمع‌آوري شد. در حالي كه در ميدان پارلمان لندن، طرفداران برگزيت به برافراختن پرچم اتحاديه جشن و پايكوبي مي‌كردند، گروهي از مخالفان در شهر دوور با استفاده از پروژكتور تصوير ستاره طلايي بريتانيا روي پرچم اتحاديه اروپا را بر سنگ‌هاي ساحلي انداخته بودند و زير آن نوشته بودند «ستاره ما را جايي امن نگه داريد.» يان مك‌اوان، در روزنامه گاردين برگزيت را «نامربوط‌ترين و خودآزارانه‌ترين بلندپروازي تاريخ كشور» توصيف كرده است و مي‌نويسد: «غبار جادويي عوام‌گرايي خوابيده است و آسيب‌ها در مسير پيش روي ما قرار دارند.»
نيكولا استروجن، وزير اول اسكاتلند، بار ديگر با تاكيد بر حق اسكاتلند براي جدايي از پادشاهي متحده بريتانيا، همزمان با اجراي برگزيت در توييتي نوشت: «اسكاتلند به عنوان يك كشور مستقل به قلب اروپا باز مي‌گردد. يك چراغ براي اسكاتلند روشن نگه داريد.» جمعه شب نايجل فاراژ، رهبر حزب برگزيت در لندن و در جمع هواداران برگزيت گفت: «جنگ تمام شد، ما برنده شديم. اين يكي از مهم‌ترين لحظات تاريخ ملت ماست.» صادق خان، شهردار لندن، تاكيد كرد «قلبش شكسته است». لندن، پايتخت بريتانيا از جمله شهرهايي بود كه اكثريت شهروندان آن در همه‌پرسي خروج از اتحاديه اروپا به ماندن راي داده بودند. در اين شهر بيش از يك ميليون شهروند كشورهاي اتحاديه اروپا زندگي و كار مي‌كنند كه در صورت عدم توافق بريتانيا با اتحاديه در مورد وضعيت آنها، مجبور به ترك كار و زندگي خود خواهند شد.
يكي از مهم‌ترين چالش‌هاي پيش روي دولت بريتانيا در طول 11 ماه باقيمانده از سال 2020، رسيدن به يك توافق جامع تجاري با اتحاديه اروپا است. در حالي كه بسياري از قوانين پيشين اتحاديه هنوز توسط بريتانيا رعايت مي‌شود و قرار است اين وضعيت ويژه قرنطينه پس از طلاق، تا پايان سال 2020 ادامه پيدا كند، براساس توافق لندن و بروكسل، بايد بريتانيايي‌ها در مورد تمام روابط خود با 27 عضو باقيمانده اتحاديه اروپا به يك توافق جامع از جمله در مورد مسائلي مانند جابه‌جايي آزاد اتباع اروپايي، استانداردهاي گمركي و تجارت آزاد برسند. بوريس جانسون وعده داده است كه در طول يازده ماه باقيمانده از سال اين توافق را نهايي كند و به تصويب پارلمان برساند. در چنين شرايطي وضعيت بريتانيا در اروپا مانند كشورهاي نروژ و سوييس خواهد شد كه هر چند عضو اتحاديه نيستند، اما در مورد روابط با اين اتحاديه توافق‌هاي جامع امضا كرده‌اند. شارل ميشل، رييس شوراي اروپا، در نشست خبري جمعه شب سران اتحاديه اروپا به مناسبت خروج بريتانيا از اين اتحاديه تهديد كرد: «هر اندازه كه بريتانيا بيشتر از استانداردهاي اتحاديه اروپا دور شود، دسترسي اين كشور هم به بازار واحد اروپايي كاهش خواهد يافت.»
امانوئل مكرون، رييس‌جمهور فرانسه، به مناسبت اجرايي شدن برگزيت، صبح شنبه يادداشتي را در روزنامه بريتانيايي تايمز لندن منتشر كرد. در اين يادداشت، از بريتانيايي‌ها خواسته‌شده است كه بعد از جدايي از اتحاديه اروپا «اجازه ندهند كه قوت پيوندهاي قوي تاريخي» ميان فرانسه و بريتانيا از بين برود. او از بريتانيا و اتحاديه اروپا خواسته است تا «از گذشته درس بگيرند» و اجازه ندهند «رقابت‌هاي آسيب‌زننده ميان دو طرف شكل بگيرد.» در اين يادداشت آمده است: «دوستان بريتانيايي من، شما از اتحاديه مي‌رويد ولي قرار نيست كه اروپا را ترك كنيد.»