آيا واكنش دولت چين به همه‌گيري ويروس جديد تنفسي مسوولانه بود؟
كرونا در سايه جنگ رسانه‌اي و ديپلماتيك
شهاب شهسواري
رسانه‌هاي دولتي چين از احتمال تاخير در برگزاري جلسه سالانه كميته مركزي حزب كمونيست چين خبر دادهاند و همزمان مساله شيوع بيماري تنفسي جديد در چين، به يكي از مسائل مهم در روابط دوجانبه چين و امريكا تبديل شده است. در شرايطي كه واشنگتن دولت چين را به بي‌كفايتي و مسووليت‌ناپذيري براي حل اين بحران سلامتي متهم مي‌كند، پكن به شدت از امريكا به دليل اقدامات غيرضروري براي افزايش نگراني‌هاي عمومي در مورد اين بيماري و همچنين هراس‌افكني در رسانه‌ها انتقاد مي‌كند. در همين شرايط رسانه‌هاي چيني، بعد از انتقاداتي كه از پنهان ماندن رييس‌جمهور اين كشور از انظار عمومي در طول هفته‌هاي گذشته مطرح مي‌شد، متن سخنراني او در جمع اعضاي دفتر سياسي حزب كمونيست در روز هفتم ژانويه و در روزهاي اوليه شيوع بيماري را منتشر كرده‌اند و تاكيد كرده‌اند كه رييس‌جمهور اين كشور بر خلاف ادعاي رسانه‌هاي غربي، از روزهاي ابتدايي به صورت مستقيم در مديريت كارزار مقابله با اين بيماري مشاركت داشته است. در چنين شرايطي، به نظر مي‌رسد كه بعد از آغاز جنگ تجاري دولت دونالد ترامپ عليه چين و استفاده از اعتراضات عمومي در هنگ‌كنگ براي تحت فشار قرار دادن پكن، شيوع اين بيماري به ابزار جديدي براي امريكا در مقابله با رشد اقتصادي و نفوذ بين‌المللي چين تبديل شده است. در همين شرايط، بخشي از توليدكنندگان عمده كالاها، از سرگيري توليد در كارخانه‌هاي خود در چين را اعلام كرده‌اند. بسياري از كارخانه‌هاي خارجي مستقر در چين، به دليل نگراني در مورد شيوع گسترده ويروس تنفسي جديد، شروع به كار كارخانه‌هاي خود بعد از تعطيلات سال نوي چيني را به تاخير انداخته بودند. ايرباس اعلام كرده است كه به تدريج كارخانه توليد هواپيماي خود در چين را بازگشايي مي‌كند، فولكس واگن، يكي از 15 كارخانه توليد خودروي خود در چين را از اين هفته بازگشايي كرده است، جنرال موتورز از شنبه اين هفته و هيونداي از دوشنبه هفته گذشته، توليد خود را از سرگرفته‌اند. كمپاني‌هايي مانند كاترپيلار، فاكس‌كان (توليد‌كننده محصولات اپل از جمله آي‌فون)، هوندا و تويوتا نيز از آغاز تدريجي توليد در كارخانه‌هاي خود در چين خبر دادهاند. به نوشته رسانه‌ها، تمامي اين كارخانه‌ها موظف شده‌اند كه به تمامي كارگران‌شان به صورت مجاني ماسك‌هاي صورت بدهند و درجه حرارت بدن آنها را در هنگام ورود و خروج به كارخانه اندازه‌گيري كنند.جلسه‌اي با حضور 3000 نماينده ارشد حكومت از سراسر كشور كه قرار بود اسفند ماه سال جاري برگزار شود، اما حالا خبرگزاري شينهوا گزارش داده است كه «به دليل اولويت حيات، ايمني و سلامت شهروندان» ممكن است اين جلسه با تاخير برگزار شود. به نوشته خبرگزاري شينهوا، بيش از يك‌سوم از نمايندگان حاضر در اين نشست، مسوولان استاني و شهري هستند كه در شرايط كنوني وظايف بسيار سنگيني براي مقابله با همه‌گيري ويروس جديد تنفسي از خانواده كرونا، موسوم به كوويد19 (COVID-19) دارند. قرار است در جلسه‌اي كه 24 فوريه در دفتر سياسي كميته مركزي حزب كمونيست برگزار مي‌شود، تصميم نهايي در مورد برگزاري جلسه كميته مركزي حزب اعلام شود. نشست بزرگ سالانه كميته مركزي حزب قرار بود روز 15 اسفند سال جاري برگزار شود. در شرايطي كه سازمان بهداشت جهاني در طول هفته‌هاي گذشته چندين بار از عملكرد چين در كنترل اين ويروس تقدير كرده است و از دولت‌هاي جهان خواسته است تا از شيوع اين بيماري به عنوان اهرم پيشبرد مطالبات و مطامع سياسي و ديپلماتيك استفاده نكنند، اما رسانه‌هاي امريكايي، همصدا با مسوولان سياسي اين كشور، شيوع اين بيماري را به عنوان بهانه تازه‌اي براي حمله به چين مورد استفاده قرار دادهاند. تدروس آدهانوم قبريسوس، دبيركل سازمان جهاني بهداشت در كنفرانس امنيتي مونيخ گفت: «خيلي ساده مي‌توان يكديگر را نكوهش كرد، ساده است كه مساله را سياسي كنيم، سخت اين است كه در كنار هم براي حل مساله همكاري كنيم و راه‌حلي پيدا كنيم.»
كارزار رسانه‌اي عليه چين
همزمان با انتشار اين خبر، رسانه‌هاي غربي در گزارش‌ها ترديدهايي در مورد مسووليت‌پذيري حكومت چين در مقابله با اين ويروس منتشر كرده‌اند. اين دعواي رسانه‌اي، به يكي از موضوع‌هاي مهم نشست امنيتي مونيخ در آلمان بدل شد. جايي كه وانگ اي، وزير خارجه چين، دولت‌هاي غربي را به هراس‌افكني و تلاش براي تضعيف موقعيت چين به بهانه اين بيماري متهم كرد. همزمان، مقام‌هاي امريكايي به شك و ترديد در مورد عملكرد دولت چين در مبارزه با اين ويروس ادامه مي‌دهند. مقام‌هاي ارشد بدون نام امريكايي، در مصاحبه با رسانه‌هاي اين كشور، چين را به عدم شفافيت در انتشار ارقام در مورد شيوع اين بيماري متهم مي‌كنند. يك مقام ارشد امريكايي، بدون ذكر نام به سي‌ان‌بي‌سي گفته است كه دولت امريكا نمي‌تواند به ارقام و اعداد منتشر شده توسط دولت چين اعتماد كند. دولت چين معتقد است كه انتشار اخباري از اين دست براي تضعيف جايگاه اقتصادي دولت چين در جهان است. وانگ اي، وزير خارجه چين در سخنراني خود در كنفرانس امنيتي مونيخ تاكيد كرد كه اين بيماري يك «مساله كوتاه‌مدت و قابل حل است.» او اضافه كرد: «اقتصاد چين به سرعت به موقعيت پيشين باز خواهد گشت و تامين كالاهاي مصرفي در جهان را از سر خواهد گرفت.» فارن پاليسي در گزارشي با اشاره به فوت لي ونليانگ، پزشك چيني، او را قرباني يك كارزار لاپوشاني گسترده در چين معرفي كرده است. فارن پاليسي با اشاره به تعهد مكتوب مقام‌هاي استان هوبي از اين پزشك و همكارانش براي توقف «انتشار اخبار جعلي در مورد انتشار بيماري خطرناك»، در روزهاي ابتدايي شيوع اين بيماري و تلاش براي پنهان نگهداشتن تعداد مبتلايان به ويروس جديد در روزهاي پس از آن، دولت چين را به تلاش سازمان يافته براي پنهانكاري در مورد اين ويروس متهم مي‌كند. اين رسانه با اشاره به تعطيلي بازار حيوانات وحشي شهر ووهان و ادعاهاي اوليه در مورد احتمال نقش اين بازار در شيوع بيماري، اين اقدامات را از جمله تلاش‌هاي دولت چين براي پنهانكاري در گستردگي اين بيماري عنوان كرد. از سوي ديگر روزنامه نيويورك تايمز در گزارشي از غيبت دو هفته‌اي شي جين‌پينگ، رييس‌جمهور چين از رسانه‌ها در روزهاي ابتدايي سال جاري ميلادي و اعزام لي كه‌كيانگ، نخست‌وزير به استان ووهان براي بررسي ابعاد گسترش بيماري جديد مي‌نويسد. به نوشته اين رسانه امريكايي، اولين سخنراني عمومي شي جين‌پينگ، رييس‌جمهور چين كه در آن به همه‌گيري بيماري جديد تنفسي اشاره شده بود در روز 20 ژانويه انجام شد، هر چند به تازگي رسانه‌هاي دولتي چين، متن جديدي از سخنراني او در جمع دفتر سياسي حزب كمونيست چين منتشر كرده‌اند كه در آن به لزوم تلاش مسوولان استان هوبي و شهر ووهان براي جلوگيري از انتشار ويروس جديد اشاره كرده است. به نوشته نيويورك تايمز، غيبت دو هفته‌اي شي جين‌پينگ و واگذاري مسووليت مديريت اين همه‌گير به لي كه‌كيانگ، نخست‌وزير و نفر دوم دولت، به اين دليل بود كه شي جين‌پينگ قصد داشت، در رويدادي كه ممكن است از كنترل خارج شود و باعث نارضايتي عمومي از عملكرد دولت شود، مستقيما نقش بازي نكند. نويسندگان نيويورك تايمز معتقد هستند كه در شرايط شيوع اين ويروس «مسوولان حزب كمونيست نه تنها با يك بيماري همه‌گير مبارزه مي‌كنند، بلكه مجبورند با شيوع نارضايتي و خشم عمومي از عدم كفايت خودشان در كنترل آن نيز مبارزه كنند.»
دامن زدن به شايعات
گمانه‌زني‌ها در مورد تلاش دولت چين براي پنهانكاري در مورد ويروس تنفسي جديد يا واكنش غيرمسوولانه به اين اپيدمي جديد، از ابتداي انتشار بين‌المللي خبر گسترش اين ويروس جديد در ووهان، به يكي از عمده‌ترين مسائل سياسي روز در چين و روابط اين كشور با دولت‌هاي غربي تبديل شده است. برخي مقام‌هاي امريكايي، حتي يك گام هم فراتر گذاشته‌اند و چين را به توليد عمدي اين ويروس متهم كرده‌اند. تام كاتن، سناتور تندروي جمهوري‌خواه، در مصاحبه‌اي با شبكه فاكس‌نيوز، اين احتمال را مطرح كرده است كه ويروس تنفسي جديد كوويد19، محصول يك آزمايشگاه بيوشيمي فوق سري در ووهان چين باشد. تام كاتن در اين مصاحبه گفته است: «البته هيچ شاهدي نداريم كه اين ويروس از آنجا آمده باشد، اما به دليل عدم صداقت و فقدان شفافيت طرف چيني از ابتداي شيوع اين بيماري، دست‌كم بايد اين سوال را از آنها پرسيد و شواهد را مشاهده كرد. دولت چين در حال حاضر هيچ شاهدي در اين مورد منتشر نكرده است.»