نيمه روشن مبارك
به ياد مي‌آورم در دوراني كه در سفارت ايران در مصر مسووليت داشتم، درآمد مصر از اين كانال 5 تا 6 ميليارد دلار بود. به اضافه اينكه صلح باعث شد تا هزينه‌هاي جنگ و خريدهاي بزرگ تسليحاتي هم از دوش مصر برداشته شود و به اضافه اينكه نزديك شدن مصر با بلوك غرب، كمك‌هاي نظامي و توسعه‌اي امريكا را هم براي مصر به ارمغان آورد كه رقم آن تا 3 ميليارد دلار در سال مي‌رسيد. كاهش هزينه‌ها، افزايش درآمدها و دريافت كمك‌هاي خارجي باعث شد كه زمينه براي بهبود شرايط اقتصادي براي مصر فراهم شد. هر چند همه اين نتايج محصول تلاش‌هاي انور سادات بود اما قتل سادات به او فرصت نداد تا از محصول تلاش‌هاي خود بهره‌مند شود و زمينه‌هاي بهبود شرايط مصر را براي جانشينش به جا گذاشت. ترور انور سادات يك ميراث ديگر هم براي حسني مبارك به جا گذاشته بود: مبارزه با قدرت گرفتن رو به گسترش گروه‌هاي افراط‌گرا و اسلام‌گرايان وابسته به اخوان‌المسلمين. در زمان مبارك تقريبا همه گروه‌هاي اسلام‌گرا دچار استحاله شدند. سركوب گسترده گروه‌هاي اسلام‌گرا به بهانه ترور انور سادات بسياري از سران و اعضاي گروه‌هاي اسلامي را راهي دادگاه‌ها كرد كه بسياري از آنها به جوخه اعدام سپرده و بسياري نيز راهي زندان‌ها شدند. آنها كه بيرون از زندان مانده بودند بلافاصله بعد از اشغال نظامي افغانستان از سوي اتحاد جماهير شوروي، راهي افغانستان شدند تا در جهاد تازه در مقابل شوروي مشاركت كنند. سركوب و مهاجرت اسلام‌گرايان يك رقيب جدي را از عرصه سياسي مصر براي حسني مبارك حذف كرد. گروه بزرگي از رهبران گروه‌هاي اسلام‌گرا در زندان‌هاي مصر دچار دگرديسي فكري شدند. من به ياد دارم كه در طول دوران حكومت حسني مبارك، رهبران جماعت اسلامي كه مسوول ترور انور سادات بودند 24 كتاب تحت عنوان تجديد نظر منتشر كردند. در يكي از اين كتاب‌ها، سران جماعت اسلامي اعلام كردند كه از نظر آنها انور سادات، رييس‌جمهور پيشين مصر كه به دستور آنها ترور شد شهيد محسوب مي‌شود. استحاله و دگرديسي گروه‌هاي اسلام‌گرا در زندان‌هاي مصر بسيار وسيع بود و بسياري از آنها از زندان‌ها آزاد شدند و به فعالان ميانه‌رو تبديل شدند. حسني مبارك در ادامه دوران حكومتش تلاش كرد، فضاي باز سياسي ايجاد كند. سال 2005 برگزاري انتخابات در مصر اجازه داد تا 84 نماينده از اخوان‌المسلمين وارد پارلمان مصر شوند. هر چند به دليل ممنوعيت فعاليت سياسي هيچ يك از اين نمايندگان به عنوان عضو اخوان‌المسلمين در انتخابات شركت نكرده بود اما براي همگان روشن بود كه سبقه سياسي آنها وابسته به اخوان است. اتحاديه‌هاي صنفي و سنديكاها در دوران مبارك فعال شدند و سنديكاي مهندسان، روزنامه‌نگاران و اصناف ديگر به شدت فعال بودند و حتي اجازه داشتند، اظهارنظرها و انتقادهاي تند خود را عليه حكومت مبارك مطرح كنند. پيشرفت ديگري كه در دوران حسني مبارك رخ داد، گسترش فضاي مجازي و ارتباطات در مصر بود. در آن دوران در حالي كه اينترنت و شبكه‌هاي اجتماعي به عنوان يك پديده نوظهور در حال ورود به خاورميانه بود، تعداد كاربران شبكه‌هاي اجتماعي در دهه اول قرن بيست‌و‌يكم به شكل روزافزوني افزايش پيدا مي‌كرد و اينترنت پرسرعت به شكل گسترده‌اي در اختيار جوانان و اقشار جامعه قرار مي‌گرفت. بسياري از اين مسائل را امروز مي‌توان به عنوان دستاوردهاي حسني مبارك حساب كرد، دستاوردهايي كه به دليل عملكرد ضعيف و مخرب جانشينان او امروز به رغم سركوب‌ها و ديكتاتوري حسني مبارك، باعث ارزيابي مثبت از عملكرد او شده است. نه اخوان‌المسلمين و نه عبدالفتاح سيسي در حفظ و بهبود اين دستاوردها موفق نبوده‌اند و بر خلاف حسني مبارك مسير سركوب، خشونت و خفه كردن صداي منتقد و مخالف را در پيش گرفتند. حسني مبارك به رغم اينكه شايد به دليل 3 دهه ديكتاتوري هيچگاه در افكار عمومي مصر عملا بخشيده نشود اما به دليل خدمات، كارآمدي و عملكردهاي مثبت بعد از بركناري مورد نفرت افكار عمومي نبود و ملت مصر بر خلاف هم‌قطارانش در ليبي، عراق، تونس و سودان دنبال تنبيه، اعدام و بي‌آبرويي او نرفتند.