نيمه‌اي از افغانستان كه در تصرف طالبان نيست، حالا دو رييس‌جمهور دارد
چند پادشاه در يك اقليم
شهاب شهسواري
در ميان همه مشكلات افغانستان، حالا اين كشور همزمان دو رييس‌جمهور دارد. روز گذشته بعد از ساعت‌ها گمانه‌زني در مورد احتمال به تعويق افتادن برگزاري مراسم تحليف رييس‌جمهور، عاقبت هر دو مدعي رياست‌جمهوري مراسم تحليف خود را به عنوان رييس‌جمهور جديد افغانستان برگزار كردند. اشرف غني، رييس‌جمهور كنوني افغانستان گفته است كه دولتش را تا دو هفته ديگر تشكيل مي‌دهد و در طول اين دو هفته با دولت كنوني (كه بخشي از آن در اختيار عبدالله عبدالله است) به همكاري ادامه خواهد داد. در برابر عبدالله عبدالله اعلام كرده است كه دولت خود را با عنوان «دولت همه‌شمول» از روز دوشنبه راه‌اندازي كرده است. اشرف غني همچنين وعده داد كه به زودي از يك توافق براي مبادله زندانيان با گروه شبه‌نظامي طالبان و آغاز مذاكرات بين افغاني براي پايان جنگ در اين كشور رونمايي كند. به گفته اشرف غني، امروز (سه‌شنبه) از تركيب هيات مذاكره‌كننده با طالبان رونمايي مي‌شود. در برابر عبدالله عبدالله گفت كه هيات منتخب او براي مذاكره با طالبان به زودي معرفي مي‌شوند و هيات او نماينده واقعي مردم افغانستان براي گفت‌وگو با طالبان است. وي همچنين با اشاره به عقب‌نشيني پنج سال پيشش از ادعاي رياست‌جمهوري گفت: «اگر در سال ۲۰۱۴ به هدف ثبات و وحدت ملي، تن به مصلحت نمي‌داديم كشور به بحران ميرفت اما اكنون موضوع كاملا برعكس است. اگر اين‌بار به نام مصلحت نتيجه تقلب را مي‌پذيرفتيم فاتحه دموكراسي در افغانستان بايد خوانده مي‌شد و اين به مصلحت كشور نبود.»
براساس توافق صلحي كه ميان طالبان و دولت امريكا امضا شده است، قرار بود كه از امروز مذاكرات بين افغاني در يك كشور ثالث آغاز شود، اما اكنون مشخص نيست كه اين مذاكرات دقيقا از چه زماني آغاز شود. به گفته سخنگوي طالبان، نمايندگان امور زندان‌هاي طالبان، در طول روزهاي گذشته با نمايندگان امور زندان‌هاي دولت افغانستان ديدارهايي در دوحه پايتخت قطر داشته‌اند، اما اين ديدارها به منزله مذاكرات رسمي بين‌افغاني تلقي نمي‌شود و فقط مذاكرات فني براي مشخص كردن فهرست زندانيان و تعداد اسراي قابل مبادله دو طرف بوده است.
اشرف غني، رييس‌جمهور افغانستان و نامزدي كه كميسيون مستقل انتخابات، او را به عنوان برنده انتخابات رياست‌جمهوري جنجالي مهرماه ۱۳۹۸ معرفي كرده است، بعدازظهر دوشنبه در ارگ رياست‌جمهوري مراسم تحليف خود را برگزار كرد. اين مراسم با حضور جمعي از سفراي خارجي و فرماندهان نظاميان خارجي مستقر در افغانستان برگزار شد. به نوشته پايگاه خبري طلوع‌نيوز افغانستان، زلماي خليل‌زاد، فرستاده ويژه امريكا براي صلح افغانستان، راس ويلسن، سرپرست سفارت امريكا در كابل، ژنرال اسكات ميلر، فرمانده نيروهاي امريكايي و ناتو در افغانستان، سفيران كانادا، اتحاديه اروپا، دانمارك، استراليا، نروژ و آلمان در اين مراسم شركت كردند. در برابر عبدالله عبدالله، رييس اجراي دولت افغانستان نيز مراسم جداگانه‌اي در كاخ سپيدار، برگزار كرد؛ گزارشي از حضور نمايندگان كشورهاي خارجي در اين مراسم منتشر نشده است اما فضل‌الله احمد معنوي، از مقام‌هاي نزديك به عبدالله عبدالله مي‌گويد كه تعدادي از ميهمانان خارجي در مراسم تحليف عبدالله حضور داشتند.
از روز يكشنبه زلماي خليل‌زاد براي آشتي ميان دو مدعي رياست‌جمهوري چندين جلسه با آنها برگزار كرد تا شايد مانند سال ۱۳۹۳ و وساطت جان كري، وزير خارجه وقت امريكا، بتواند دو طرف را به سازش و تشكيل يك حكومت وحدت ملي تشويق كند. اين رايزني‌ها تا ساعتي پيش از برگزاري مراسم موازي ادامه داشت و به نوشته طلوع‌نيوز، اشرف غني حاضر شده بود تا مقام‌هايي مانند عضويت در شوراي امنيت ملي و رياست شوراي صلح را در اختيار عبدالله عبدالله قرار دهد. با اين حال به نوشته اين منبع خبري محلي، عبدالله عبدالله تنها شرط سازش را واگذاري كامل اختيار كابينه و ايجاد پست نخست‌وزيري تعيين كرده است. از شخصيت‌هاي برجسته افغانستان از جمله حامد كرزي، رييس‌جمهور پيشين، عبدالرب رسول سياف، رهبر برجسته جهادي و محمد يونس قانوني، معاون پيشين رييس‌جمهور در مراسم تحليف هيچ‌يك از دو رييس‌جمهور موازي افغانستان شركت نكردند.
گروه شبه‌نظامي طالبان كه دو هفته پيش با امضاي موافقتنامه‌اي با ايالات متحده امريكا، براي مذاكره با گروه‌هاي ديگر افغانستان با هدف تشكيل يك حكومت تازه اعلام آمادگي و از برگزاري مراسم تحليف موازي در پايتخت انتقاد كرده است و به طعنه از مدعيان رياست‌جمهوري خواسته است به جاي اين كارها به فكر مذاكرات بين افغاني باشند. ذبيح‌الله مجاهد، سخنگوي طالبان در گفت‌وگو با رويترز گفته است، فكر نمي‌كنيم آنان بتوانند براي مذاكرات ميان افغان‌ها آماده شوند زيرا اختلاف‌نظرهايي ميان اين سياستمداران وجود دارد كه حتي به برگزاري دو مراسم تحليف انجاميده است. وي افزود: «به جاي تحليف، از آنان مي‌خواهيم بر مذاكرات بين‌الافغاني متمركز شوند. «ما از آنان مي‌خواهيم اختلاف‌نظرهاي داخلي را كنار بگذارند، تحليف را متوقف و در راستاي صلح كار كنند.»
مراسم موازي تحليف دو رقيب اصلي انتخابات مهرماه، قرار بود درست چند روز بعد از اعلام نتايج نهايي انتخابات رياست‌جمهوري برگزار شود اما با پادرمياني دولت امريكا، با توجه به امضاي توافقنامه صلح ميان امريكا و طالبان، مراسم به تعويق افتاد. از ابتداي هفته جاري، دو طرف اعلام كرده بودند كه قصد دارند مراسم تحليف خود را به عنوان رييس‌جمهور آينده افغانستان برگزار كنند. اشرف غني، خود را براساس نتايج اعلام‌شده توسط كميسيون مستقل انتخابات، برنده انتخابات در دور اول مي‌داند، اما عبدالله عبدالله معتقد است كه بخشي از آرايي كه براي رقيبش شمرده شده‌اند آراي تقلبي هستند كه اسناد ثبت هويت بيومتري ندارند. در طول دو روز گذشته، مذاكرات فشرده‌اي ميان دو رقيب انتخاباتي و نماينده امريكا در امور صلح افغانستان، زلماي خليل‌زاد در جريان بود. يكشنبه شب عبدالله و غني با يكديگر ديدار و گفت‌وگو كردند و صبح روز دوشنبه هم با دخالت خليل‌زاد، ساعت برگزاري مراسم تحليف دو رقيب به تاخير افتاد. با تاخير در برگزاري مراسم تحليف، نزديكان عبدالله عبدالله اعلام كردند كه در صورت برگزارنشدن مراسم تحليف غني، آنها هم از برگزاري مراسم تحليف خودداري مي‌كنند اما نهايتا ساعت 30: 15 دقيقه بعدازظهر روز دوشنبه، هر دو نامزد رياست‌جمهوري، در مراسم تحليف خود سوگند ياد كردند. برگزاري مراسم تحليف اشرف غني، با شنيده‌شدن صداي دست كم دو انفجار در نزديكي كاخ رياست‌جمهوري براي دقايقي مختل شد. هر چند غني، سخ نراني خود را قطع نكرد و از حاضران خواست تا مضطرب نشوند و با نشان دادن پيراهن خود اعلام كرد لباس ضد گلوله نپوشيده است اما مهمانان خارجي حاضر در نشست، از ترس امنيت‌شان محل را ترك كردند، هر چند بعد از چندين دقيقه و عادي شدن اوضاع، گروهي از آنها از جمله زلماي خليل‌زاد، فرستاده ويژه امريكا به محل مراسم بازگشت. به گزارش آريانا نيوز افغانستان، انفجارها حاصل از فرود دو موشك يا خمپاره بود كه در نزديكي محل كاخ رياست‌جمهوري فرود آمدند. تا لحظه تنظيم اين گزارش كسي مسووليت اين حمله را بر عهده نگرفته است.
حالا افغانستان رسما دو رييس‌جمهور موازي دارد، در حالي كه تعدادي از سفراي خارجي در مراسم تحليف اشرف غني حضور داشتند، اما لزوما اين به معناي قدرت تام اشرف غني نيست. تعداد زيادي از رهبران ارشد سياسي و جهادي افغانستان با عبدالله هم‌پيمان شده‌اند و تعدادي نيز موضع بي‌طرفي اتخاذ كرده‌اند. در حالي كه نيمي از خاك افغانستان تحت سلطه گروه شبه‌نظامي طالبان قرار دارد، حالا به نظر مي‌رسد در مناطق تحت تسلط دولت هم دو قدرت موازي تشكيل شده است. درست از روز ۲۹ بهمن كه كميسيون مستقل انتخابات، اشرف غني را به عنوان برنده انتخابات معرفي كرد، همراهان عبدالله عبدالله، به ويژه عبدالرشيد دوستم، معاون پيشين رييس‌جمهور، كار تشكيل حكومت موازي به رهبري عبدالله را آغاز كردند. در يك هفته اول، تيم عبدالله عبدالله دست‌كم در دو ولايت والي جديد معرفي كرد و والي چند ولايت ديگر هم با دولت او اعلام هم‌پيماني كردند.
مراسم تحليف دو رقيب انتخاباتي، فقط شامل سوگند اين دو فرد نبود و معاونان آنها نيز در اين دو مراسم به عنوان مسوولان ارشد اجرايي كشور سوگند ياد كردند. در مراسم تحليف اشرف غني، امرالله صالح و سرور دانش به عنوان معاونان رييس‌جمهور سوگند ياد كردند و در مراسم تحليف عبدالله عبدالله، بابر فرهمند و اسدالله سعادتي، به عنوان معاون رييس‌جمهور اداي سوگند كردند. اشرف غني در مراسم تحليف خود با صدور اولين فرمان رياست‌جمهوري، محمد يوسف غضنفر را به عنوان نماينده فوق‌العاده رييس‌جمهور در امور توسعه اقتصادي، تجارت و كاهش فقر تعيين كرد.