مرور شلوغ‌ترين وسيله حمل و نقل تهران
كرونا در كدام ايستگاه‌ها مسافر مترو خواهد شد؟
مهدي نوروز
مترو تهران؛ اولين تصويري كه با شنيدن نامش تصور مي‌شود ازدحام و مسافريني است كه در هم فشرده شده‌اند. مطابق گفته مديرعامل شركت بهره‌برداري مترو در آبان‌ماه سال 1398 بالاترين ميزان جابه‌جايي توسط خطوط هفت‌گانه مترو تهران رقم يك ميليون و هشتصد و دوازده هزار و بيست و يك نفر بوده است يعني اندكي كمتر از دو ميليون نفر/سفر در روز. اين روزها و با شيوع روز افزون بيماري كرونا از يك‌سو و بازگشايي تدريجي مشاغل از سوي ديگر، اولين نگراني مختص به مترو است. براي درك بهتر اين نگراني بهتر است يك آناتومي از شلوغي مترو مشخص شود و بدانيم با چه شبكه‌اي مواجه هستيم. كار چندان سختي نيست و اگر مثل نگارنده گزارش هر روز سال، مسافر مترو بوده باشيد مي‌توانيد آن را به ذهن بياوريد.
خط يك؛ خط كارمندان
بخشي از ادارات و ساختمان‌هاي دولتي پايتخت در حوالي خيابان بهشتي و مصلي يا محدوده عباس‌آباد قرار گرفته است پس تصور تركيب مسافران خط يك چندان دشوار نيست. كافي است بين ساعات 7 تا 10 صبح مسافر ايستگاه دروازه دولت باشيد و سوار يكي از قطارها بشويد تا جمعيت زيادي شما را دربر بگيرد، البته اين جمعيت به تدريج و حدفاصل ايستگاه‌هاي طالقاني، هفت‌تير، شهيد مفتح، شهيد بهشتي و مصلاي امام(ره) تخليه مي‌شود. معكوس اين اتفاق بعد از ظهر رخ خواهد داد با اين تفاوت كه از تجريش به كهريزك و پس از رسيدن قطار به ايستگاه ميرداماد جمعيت جهش قابل ملاحظه‌اي پيدا مي‌كند و در حدفاصل ايستگاه شهيد بهشتي تا دروازه دولت به اصطلاح جاي سوزن انداختن نخواهد بود. اين خط اگرچه سرفاصله‌اي متعادل دارد اما به دليل بافت منطقه‌اي ايستگاه‌ها كه شامل ادارات و بازار است مسافرين زيادي را جابه‌جا مي‌كند. خط يك البته فقط مختص كارمندان نيست، اين خط از سمت جنوب به كهريزك وصل مي‌شود و در فاصله ايستگاه امام خميني(ره) تا شهرري مسافرين زيادي را جابه‌جا مي‌كند ضمن آنكه از محدوده بازار نيز عبور مي‌كند. بنابراين دور از ذهن نيست كه ايستگاه‌هايي همچون دروازه دولت، شهداي هفتم تير، شهيد بهشتي، ميدان امام خميني(ره)، خيام و ميرداماد بيشترين ريسك را براي مسافران و همچنين مامورين سكو داشته باشند.
خط پنج؛ كاركناني كه از كرج مي‌آيند
با افزايش جمعيت تهران بخشي از جمعيت اين شهر به سمت كرج سرازير شد. خط پنج كه تا اواسط دهه هشتاد تنها دو يا سه ايستگاه فعال داشت امروزه از گلشهر تا صادقيه را پوشش مي‌دهد؛ اگرچه پيشتر خط هشتگرد نيز به آن وصل شد اما به دليل فعاليت آزمايشي در اين گزارش مد نظر قرار نگرفته است. هر روزه مسافران زيادي با قطارهاي سريع‌السير و عادي از كرج به تهران مي‌آيند تا از طريق خط شماره دو در ايستگاه‌هاي مركزي شهر پخش شوند. امري كه البته ازدحام زيادي را در ايستگاه‌هاي ميدان امام خميني(ره) (تقاطع با خط كهريزك- تجريش) و ايستگاه دروازه شميران و البته شادمان ايجاد مي‌كند.
خط سه؛ ازدحام از راه‌آهن تا شهيد بهشتي
مسير سوم مترو تهران از ايستگاه قائم به سمت آزادگان است، اين مسير در روزهاي عادي و حد فاصل ايستگاه راه‌آهن تا شهيد بهشتي داراي ازدحامي زياد است. برخي از مسافران در فاصله ايستگاه بهشتي و تئاتر شهر جابه‌جا مي‌شوند و عمده آنها تا ايستگاه راه‌آهن پياده مي‌شوند. شناخت اين خط در آناتومي ازدحام از اين نظر حائز اهميت است كه پس از خط شش و هفت بالاترين سرفاصله را دارد و اين امر سبب ايجاد ازدحامي سنگين در زمان اوج سفر خواهد شد. بنابراين حدفاصل ايستگاه شهيد بهشتي تا تئاترشهر مي‌تواند در صورت شلوغي مسافران را دچار ريسك كند.
خط چهار و خط دو؛ خطوط موازي و پر تراكم
هر دو خط چهار و دو، پهنه مركزي غرب تهران را به پهنه مركزي شرق وصل مي‌كنند. بخشي از ازدحام خط دو (صادقيه، فرهنگسرا) صبح زود و همچنين بعد از ظهر و حدفاصل ايستگاه امام خميني(ره) تا صادقيه رقم مي‌خورد و بخشي ديگر نيز حدفاصل دروازه شميران تا تهرانپارس. موازي همين مدل براي فاصله دروازه‌دولت تا ميدان آزادي در خط چهار (ارم سبز، كلاهدوز) وجود دارد و از سوي ديگر نيز شامل دروازه‌دولت تا پيروزي است. ايستگاه‌هايي همچون ميدان آزادي، شادمان، دروازه‌شميران، دروازه‌دولت، تئاتر شهر، نواب و ميدان امام خميني(ره) از جمله ايستگاه‌ها شلوغ اين دو خط موازي هستند.
خط شش و هفت
از خط شش مي‌توان به دليل نوپا بودن و غير فعال بودن بسياري از ايستگاه‌ها، صرف نظر كرد و خط هفت نيز اگر چه در ايستگاه نواب با خط دو تلاقي دارد اما در حال حاضر و حتي در روزهاي عادي چندان شلوغ نيست. سرفاصله‌هاي طولاني و همچنين غير فعال بودن ايستگاه‌هايي همچون توحيد، باقرخان، بوتان گفت‌وگو و برج ميلاد سبب شده است اين خط از نقطه غربي در دوره كرونايي ريسك كمتري داشته باشد اگرچه بخش مركزي اين خط از منطقه مولوي عبور مي‌كند و همچنين در ايستگاه ميدان محمديه با خط دو تلاقي دارد و در همين نقطه تا ايستگاه نواب ممكن است كمي دچار ريسك شلوغي شود.
اما در هر واگن چه تعداد مسافر حضور دارد؟ بياييد يك واگن مترو را تصور كنيم. هر واگن داراي دو رديف طولي صندلي است كه شامل سه جفت صندلي شش عددي، يك جفت سه عددي و يك جفت دو عددي است و هر قطار نيز هفت واگن دارد يعني حدود 225 تعداد صندلي در هر قطار و 32 صندلي در هر واگن. بيشتر جمعيت را اما نفرات ايستاده تشكيل مي‌دهد كه در هرفضاي ميان صندلي و در‌ها حدود 15 تا 20 نفر مي‌شوند و مطابق تابلو‌ها ظرفيت در برخي واگن‌ها بيش از 100 نفر در هر واگن ايستاده‌اند. اگر جمعيت نشسته و ايستاده در هر واگن را به‌طور ميانگين 120 نفر در نظر بگيريم و ضرب در هفت واگن يك قطار كنيم دست‌كم برابر با 800 مسافر در زمان شلوغي مترو خواهد شد.