گروه ديپلماسي
«ايالات متحده امريكا با اصرار بر حفظ تحريم‌هاي ايران به‌رغم شيوع ويروس كرونا دست به تروريسم درماني زده است.» «جمهوري اسلامي ايران شيوع ويروس كرونا را به بهانه‌اي براي جلب اجماع جهاني به منظور لغو تحريم‌هاي امريكا تبديل كرده است.»
اين دو روايت به محور جدال‌هاي تهران و واشنگتن در دو ماه اخير تبديل شده‌اند. جدالي كه از سطح رسانه‌اي فراتر رفته و حتي نهادي مانند صندوق بين‌المللي پول هم به جبهه‌ا‌ي براي تداوم آن تبديل شده است. در حالي كه دولت جمهوري‌خواه دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا مي‌گويد دارو، مواد غذايي و تجهيزات پزشكي در ليست تحريم نيستند، روايت ايران به واقعيت نزديك‌تر است و البته حمايت بيشتري هم در سطح بين‌المللي به دست آورده است.
هرچه دولت امريكا در برابر لغو تحريم‌هاي ايران بيشتر پافشاري مي‌كند، تحليل‌هاي بيشتري درباره استفاده ابزاري واشنگتن از كرونا براي رسيدن به اهداف ضدايراني تيم ترامپ منتشر مي‌شود. در چند روز گذشته حتي سايت امريكايي مانند The Hill نيز كه به كنگره امريكا نزديك است در يك نوشتار اين فرضيه را تاييد كرد كه استفاده سياسي از ويروس كوويد 19 هم ممكن است و به عنوان نمونه امريكا از اين ويروس براي تضعيف دولت ايران استفاده مي‌كند.
در حال حاضر امريكايي‌ها براي اثبات ادعاي خود مبني بر عدم تحريم دارو و تجهيزات پزشكي به كانال سوييس مي‌بالند، كانالي كه براي ارسال آنچه كمك‌هاي بشردوستانه ناميده مي‌شود در نظر گرفته شده اما عملا با مخالفت امريكا با انتقال اموال بلوكه شده ايران در ساير كشورها به اين كانال، قابليت اجرايي خود را از دست داده است.
از سوي ديگر كانال اينستكس كه پس از كش و قوس‌هاي فراوان حقوقي، سياسي و اقتصادي به راه افتاد تاكنون تنها يك تراكنش كامل مالي را در كارنامه اجرايي خود ثبت كرده و اين كانال نيز با مشكل نبود نقدينگي براي تبديل شدن به كانال واردات و صادرات ميان ايران و اروپا در مرحله نخست و ايران با ساير كشورها در مراحل بعدي دست و پنجه نرم مي‌كند.
در چنين شرايطي كشورها و نهادهايي چون سازمان ملل متحد براي لغو موقت تحريم‌هاي ايران توسط امريكا تلاش مي‌كنند. كره جنوبي از كشورهايي بود كه بخشي از اموال ايران به دليل تحريم‌هاي مالي و بانكي امريكا در آن بلوكه شده و سئول با شيوع ويروس كرونا به يكي از منابع مالي ايران در خارج از كشور تبديل شد كه مي‌توانست با دريافت چراغ سبز امريكا براي معافيت از تحريم‌هاي ثانويه خزانه‌داري امريكا به ايران در مبارزه با كرونا كمك كند. با شيوع ويروس كرونا و نياز مبرم كشور به دارو و تجهيزات پزشكي از جمله تجهيزات مورد نياز براي تشخيص به موقع اين بيماري، وزارت خارجه به كمك ساير نهادهاي مسوول براي نقد كردن اموال بلوكه شده ايران در ساير كشورها شتافت. در نتيجه اين تلاش‌ها هفته گذشته بود كه يك مقام وزارت خارجه كره‌جنوبي از دريافت موافقت واشنگتن براي ارسال كمك بشردوستانه به ايران خبر داد. به گفته اين مقام كره جنوبي، سئول موافقت امريكا براي ارسال تجهيزات و كالاهاي پزشكي به ايران از طريق يك مجوز ويژه را دريافت كرده و احتمالا ماه آينده ميلادي ارسال اين كمك آغاز خواهد شد. در آن مقطع گفته شد كه شركت‌ها و بانك‌هاي كره‌جنوبي بايد اسناد مورد نياز را آماده كنند. همزمان كره جنوبي بررسي امكان ارسال كمك به ايران از دو مسير ديگر را هم آغاز كرد. يكي از اين مسيرها، استفاده از «سازوكار تبادل انسان‌دوستانه كره» است كه در صورت نهايي شدن آن، امكان استفاده از يك بانك ايراني براي تبادلات بشردوستانه با تهران وجود دارد ؛ البته بانكي كه در تحريم امريكا قرار نداشته باشد. كره جنوبي همچنين در حال بررسي امكان استفاده از «كانال سوييس» است؛ كانالي كه به منظور تسهيل فروش اقلام دارويي و غذايي شركت‌هاي سويسي به ايران طراحي شده است.
پس از انتشار اين خبر يك منبع آگاه به «اعتماد» گفت: «در شرايطي كه سئول چراغ سبز امريكا براي فروش دارو و تجهيزات پزشكي به ايران با استفاده از اموال بلوكه شده اين كشور در كره جنوبي را دريافت كرده باشد ترجيح خواهد داد كه پاي شركت‌هاي فروشنده كره جنوبي را براي استفاده از اين پول و صادرات كالاهاي غيرتحريمي به ايران به ميدان باز كند. در چنين شرايطي كره جنوبي تلاش خواهد كرد كه اموال بلوكه‌شده ايران را به كانال مالي سوييس انتقال ندهد بلكه مستقلا به طرف تجارت ايراني‌ها تبديل شود.»
برهمين اساس روز گذشته يك مقام وزارت خارجه كره جنوبي اعلام كرد كه دولت سئول روز جمعه (ديروز) جلسه‌اي در زمينه صادرات كالاهاي بشردوستانه به ايران برگزار كرده است.براساس گزارش روزنامه هرالد كره، فروش محصولات درماني، تجهيزات پزشكي شامل تحريم‌هاي امريكا نيستند اما بانك‌ها و شركت‌هاي خارجي به دليل ترس از تركش‌هاي تحريمي واشنگتن از انجام تعاملات تجاري و تراكنش‌هاي مالي با ايران خودداري مي‌كنند. اين مقام وزارت خارجه كره جنوبي گفت: «ما چگونگي انجام تجارت بشردوستانه و روندهاي مربوطه و همچنين ملزومات آن را براي شركت‌ها و بانك‌ها و.. توضيح خواهيم داد تا درك بيشتري از سيستم داشته باشند تا آنجا كه آنها بتوانند هرچه سريع‌تر اين تعامل تجاري را از سربگيرند.ما انتظار داريم كه يك ماه آينده عمليات صادرات اين نوع كالاها آغاز شود.» براساس گزارش اين روزنامه كره‌اي، انتظار مي‌رفت كه 27 شركت صادراتي كره جنوبي از جمله توليدكنندگان داروهاي ضدسرطان، ضد ديابت، توليد كنندگان كيت‌هاي تشخيص كرونا در اين نشست شركت كنند.
به گفته اين مقام كره جنوبي، براساس مجوز خاصي كه خزانه‌داري امريكا به كره جنوبي داده است، كمپاني‌ها و موسسه‌هاي مالي مربوطه بايد مكانيسم نظارتي را رعايت كنند تا مطمئن شوند كه اين پول به دست مردم ايران مي‌رسد! و اين مكانيسم سرعت عمل كمپاني و بانك مورد نظر براي پيشبرد اين معامله را كاهش خواهد داد. اين مقام كره جنوبي ابراز اميدواري محتاطانه‌اي كرده تا شايد سئول بتواند جدا از كانال سوييس، كانال سازوكار بشردوستانه خود را براي كار با ايران راه‌اندازي كند.
سايت بي‌بي‌سي انگليسي در گزارشي به طرح اين پرسش پرداخته كه آيا تحريم‌ها تلاش ايران در مبارزه با كرونا را تحت‌الشعاع قرار داده است؟در بخش‌هايي از اين گزارش به اين نكته اشاره شده كه در گذشته ايران براي تامين دارو و تجهيزات پزشكي تا حد بسياري به واردات از اروپا وابسته بوده است و كشورهاي اتحاديه اروپا اصلي‌ترين صادركنندگان به ايران محسوب مي‌شدند اما با وضع تحريم‌هاي امريكا عليه ايران در اواخر سال 2018 ميلادي، واردات دارو به ايران مشخصا با مشكلات بسياري روبه‌رو شد. هرچند كه دارو مشخصا جزو تحريم‌هاي امريكا نيست اما محدوديت‌هاي ناشي از تحريم‌هاي امريكا عملا دسترسي ايران به دارو و تجهيزات پزشكي را سخت كرد. تنها چند بانك ايراني هستند كه به سيستم بانكداري بين‌المللي متصل هستند. كمپاني‌ها و نهادهاي مالي كه بخواهند در حوزه غيرتحريمي با ايران كار كنند بايد پروسه بسيار پيچيده و طولاني را بگذرانند كه همين مساله باعث مي‌شود آنها با كنار نهادن ايران از ليست مشتري‌ها، تن به ريسك خطر معامله با ايران ندهند. خزانه‌داري امريكا در اجازه‌نامه‌هاي خود براي تجارت كالاهاي غيرتحريمي به ايران تا سقف 500 هزار دلار را براي هر معامله‌اي مشخص كرده است.
گزاره برگ تكراري
با وجود اين گزارش‌ها، روز گذشته وزارت خزانه‌داري ايالات متحده گزاره‌برگي را در امور مرتبط با تحريم‌ها و ارسال خدمات بشردوستانه به ايران، ونزوئلا، كوبا، كره شمالي، روسيه، و اوكراين و به قصد شفاف‌سازي حقايقي را منتشر و ادعا كرد كه هيچ‌يك از خدمات بهداشتي مربوط به كوويد-۱۹ در فهرست تحريم‌ها قرار ندارد.در اين گزاره‌برگ كه توسط دفتر كنترل دارايي‌هاي خارجي وزارت خزانه‌داري امريكا (اوفك) منتشر شده، آمده است: «تمركز برنامه تحريم‌هاي اعمال شده عليه ايران بر جلوگيري از دستيابي ايران به منابع مالي مورد نياز جهت ادامه فعاليت‌هاي خشونت‌آميز و بي‌ثبات‌كننده‌اش در سراسر منطقه قرار دارد.هيچ‌يك از خدمات بشردوستانه از جمله پزشكي، درماني، و اقلام كشاورزي در فهرست تحريم‌هاي ايران قرار ندارند.»
در اين بيانيه همچنين ادعا شده است كه« علاوه بر معافيت‌هاي فعلي، تمام وسايل و تجهيزات كمك‌درماني مرتبط با بيماري كوويد-۱۹ از جمله دستگاه‌هاي تنفس مصنوعي، دستكش، ماسك، پوشش جراحي، دارو، و پوشش‌هاي محافظ صورت و چشم هيچ نيازي به كسب مجوز ندارند و مي‌تواند به ايران فرستاده شود.» اين چندمين بار در يك ماه گذشته است كه موج انتقادهاي داخلي و خارجي به دولت ترامپ درباره تحريم‌هاي ايران، خزانه‌داري و وزارت خارجه اين كشور را وادار به انتشار گزاره‌برگ‌هايي با محتواي يكسان درباره جزييات تحريمي ايران مي‌كند.