فاصله‌گذاري هوشمند
طرحي خوب، اجرايي بد
گروه اجتماعي | همه چيز چنان پيش رفته بود كه داشتيم به خود مي‌باليديم؛ اينكه روش ايران و مدل ايراني مواجهه با كرونا در دستوركار كشورهاي اروپايي و امريكايي قرار گرفته است، اما به‌ناگاه در سي‌امين روز فروردين و آخرين شنبه نخستين ماه سال 99 خيابان‌هاي تهران تجربه‌اي را متحمل كه موجب نگراني شد. ترافيك و ازدحام افراد و خودروها اين پرسش را مطرح مي‌كرد كه آيا «فاصله‌گذاري اجتماعي» اين‌گونه قرار است ادامه يابد و ما به اين شيوه قرار است از ادامه شيوع ويروس كرونا جلوگيري كنيم؟ قرمز شدن خطوط گوگل‌مپ در تهران كه نشانگر ترافيك بود براي آنهايي كه از فضاي مجازي موضوع را دنبال مي‌كردند هم نگران‌كننده شد چه رسد به آنها كه خيابان‌هاي تهران را از نزديك ديدند. قرار بر اين بود مشاغلي از شنبه آغاز به كار كنند كه در سامانه وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشكي ثبت‌نام كرده باشند و اين وزارتخانه تقاضاي آنها را با توجه به ماهيت شغل‌شان بررسي كرده و به آنها اجازه دهد. با اين حال در خياباني نظير ستارخان كه هم رستوران‌ها و فست‌فودها فعال هستند و هم فروشندگان لوازم داخل خودرو هر رهگذري مي‌توانست ببيند كه همه مشغولند! حتي صف بدون فاصله‌گذاري هوشمند خريد سيم‌كارت براي ثبت‌نام وام يك‌ميليون‌توماني اين پرسش را برجسته مي‌كرد كه آيا دوران همه‌گيري ويروس كرونا سر آمده است؟ جالب اينجاست كه خود وزير ارتباطات هم گويا غافلگير شده بود و در توييتر خود نوشته بود: «آقاي اپراتور! مردم نبايد براي تهيه سيم‌كارت رايگان در اين شرايط كرونا در دفاتر ارتباطي صف بكشند. همين الان بايد اين فرآيند «متوقف» شود. از مردم آنلاين ثبت‌نام كنيد و با پست سيم‌كارت را به منازل آنها برسانيد. خدمت‌رساني خوب به مردم «بايد» با دستورالعمل‌هاي وزارت بهداشت باشد.»
اما واقعيت اين است كه مدل ايراني مواجهه و مهار شيوع ويروس كرونا مزيت‌هاي مختلفي داشت كه اگر در اجرا به خوبي به آن عمل مي‌شد، مي‌توانست بيشتر از الان ما را از نگراني دور كرده و حتي از ابتلا به كرونا مصون دارد. مدل‌هاي مواجهه با شيوع ويروس كرونا سه مدل چيني، كره‌جنوبي و ايراني بوده است. در مدل چيني قرنطينه با اجبار و استفاده از قواي قهريه مدنظر بود. كره‌اي‌ها بر پايه تجربه‌‌شان از مواجهه با «سارس» اين ويروس و بيماري كوويد19 را مهار كردند و ايراني‌ها ايده فاصله‌گذاري هوشمند را در پيش گرفتند. آنچه در تجربه ايتاليا از اجبار به قرنطينه شاهد بوديم بالا بودن آمار ابتلا و مرگ بود و نتوانست نشان از موفقيت دهد. اجبار به قرنطينه همه فعاليت‌هاي اقتصادي را هم متوقف مي‌كرد و مزيت شيوه ايراني اين بود كه بسياري از مشاغل فعال بودند ولي دستورالعمل‌هايي را بايد رعايت مي‌كردند. اگر به اين موضوع توجه كنيم كه كادر درمان در ايران تعداد مشخصي است كه بسياري از آنها در فاصله 60 روز گذشته به شدت تحت فشار كار بوده‌اند و نيروي جايگزيني هم براي آنها نداريم شايد بيشتر به اين موضوع توجه كنيم كه شيوه ايراني نيازمند يك اجراي خوب و باكيفيت هم هست.
بايد از وزارت بهداشت تبعيت كنيم
در حالي كه پايتخت ديروز افزايش حجم ترافيك به ميزان 75درصد نسبت به روز مشابه در سال 1398 را تجربه كرد رييس‌جمهور در جلسه با روساي كميته‌هاي تخصصي ستاد ملي مقابله با كرونا گفت: مقرر شد وزارت بهداشت و درمان با همكاري كميته امنيتي و اجتماعي ستاد ملي مقابله با كرونا شرايط شروع به كار كسب و كارهاي با ريسك متوسط را بررسي و آن را به ستاد ملي ارايه كند.
حجت‌الاسلام‌والمسلمين حسن روحاني در جلسه با روساي كميته‌هاي اجتماعي، امنيتي، آموزشي، اداري، بهداشتي، آموزش عالي، پشتيباني، اصناف و اقتصادي ستاد ملي مقابله با كرونا با بيان اينكه ارزيابي‌هاي دستگاه‌هاي مرتبط از جمله وزارت بهداشت و درمان از اجراي يك هفته‌اي طرح فاصله‌گذاري هوشمند در استان‌ها حكايت از همراهي و همكاري نسبتا رضايت‌بخش مردم دارد، گفت: همكاري مردم با اجراي طرح فاصله‌گذاري هوشمند موجب كاهش روند گسترش بيماري در برخي استان‌ها و ايجاد روند ثابت در ديگر استان‌ها شده است. روحاني افزود: كماكان از ملت عزيز و شريف مي‌خواهم به اين اصول پايبند بوده و نسبت به رعايت توصيه‌هاي بهداشتي توجه داشته باشند. دستگاه‌هاي ذي‌ربط مي‌توانند بر اساس اين برآوردها در گام بعدي شرايط مدنظر براي باز فعاليت كسب و كارهاي با ريسك متوسط را براي تصويب به ستاد ملي مقابله با كرونا ارايه كنند.
مدل خوبي كه بايد خوب اجرا مي‌شد
در مواجهه با شيوع ويروس كرونا چند مدل اجرا شد كه مدل برخورد ايران مورد توجه كشورها قرار گرفته است. مدل چين قرنطينه و استفاده از قواي قهريه بود ولي مدل ايران فاصله‌گذاري اجتماعي و هوشمند بود. در فاصله‌گذاري اجتماعي مشاغل دسته‌بندي شد. مشاغلي كه بايد كار كنند، مشاغلي كه با محدوديت بايد كار كنند و مشاغلي كه تا اطلاع ثانوي بايد تعطيل باشند. بيژن صدري‌زاده؛ متخصص بيماري‌هاي عفوني و نخستين كسي كه در ايران فرد مبتلا به ايدز را تشخيص داد در مزيت اين طرح به «اعتماد» گفت: مدلي كه در كشور خود ما به كار رفت به نظرم مدل بسيار مناسب و خوبي است و كشورهاي دنيا هم براي‌شان جالب بود و از آن به عنوان يك تجربه آموزنده‌ياد كردند. اما طرح فاصله‌گذاري هوشمند كه به جاي فاصله‌گذاري اجتماعي (يا فيزيكي) توسط مسوولان بهداشتي كشور براي مهار اپيدمي كرونا مطرح و در ستاد ملي مقابله با كرونا نيز براي اجرا تصويب شد چه چارچوب و مختصاتي دارد؟ منظور از اين مفهوم جديد آن است كه به جاي آنكه همه مردم فاصله‌گذاري فيزيكي با بقيه را رعايت كنند، افراد، مشاغل و گروه‌هاي جمعيتي كم خطر از نظر ابتلا (يا در صورت ابتلا از نظر بروز عوارض جدي و مرگ) شناسايي شوند و فعاليت اين گروه‌ها به تدريج از سرگرفته شود و ساير افراد و گروه‌ها كماكان فاصله‌گذاري فيزيكي را رعايت كنند. مسعود يونسيان، استاد اپيدميولوژي دانشگاه علوم پزشكي تهران در اين باره به ايرنا توضيح داد: كارشناسان داخلي و بين‌المللي صاحب تجربه و دانش فني معتقدند كه نمي‌توان همه كارها و فعاليت‌ها را تعطيل كرد و پس از مدتي همه آنها را به يك باره بازگشايي كرد. بازگشايي بايد به شكل تدريجي انجام شود و كارها و مشاغل پرخطر را ديرتر و مشاغل كم‌خطر را زودتر به فعاليت اجتماعي برگرداند. يونسيان تاكيد كرد: هرچند نفس اجراي فاصله‌گذاري هوشمند، معقول و ضروري است اما زمان اجراي اين طرح بسيار مهم است. نبايد اين طرح را با عجله و شتاب شروع كرد و بايد اطمينان يافت كه ويروس كرونا تحت كنترل قرار گرفته است، به اين معني كه انتشار بيماري به شكل پايدار كاهش يافته باشد. استاد اپيدميولوژي دانشگاه علوم پزشكي تهران در پاسخ به اين سوال كه آيا اجراي اين طرح مي‌تواند زمينه مهار بيماري را فراهم كند؟ گفت: مهار بيماري با فاصله‌گذاري فيزيكي بهتر دست يافتني است؛ به اين معني كه تمام مردم فاصله خود را رعايت كرده و در مجامع عمومي حاضر نشده و با كسي تماس ندارند. يونسيان در توضيح ديدگاه خود افزود: در نتيجه، هوشمند كردن فاصله اجتماعي منجر به سهولت در مهار بيماري به لحاظ فني نخواهد شد، اما نمي‌توان مملكت را فلج كرد و به مدت طولاني كل كشور را تعطيل نگه داشت و زماني بايد فعاليت‌ها و كسب و كارها و به تبع آن، تماس‌ها از سرگيري شود. او در توصيف توجه كشورهاي ديگر به شيوه ايران توضيح داد: برخي كشورها همين استراتژي را با اسامي يا شيوه اجراي متفاوت در دست بررسي دارند ولي آنچه مهم است، تبعات از سرگيري زودهنگام فاصله‌گذاري فيزيكي و تبديل آن به الگوي جديد است. در همين حال چند روز قبل حميدرضا جمشيدي، دبير ستاد ملي مديريت و مقابله با كرونا در برنامه گفت‌وگوي خبري شبكه دو حاضر شد و در اين باره گفت: يكصد هزار نفر از جمله بسيجيان و كارشناسان بهداشت و درمان بر طرح فاصله‌گذاري هوشمند نظارت مي‌كنند و براي بررسي عملكرد اين طرح نيازمند فاصله 10 تا 15 روزه هستيم. دبير ستاد ملي مديريت و مقابله با كرونا توضيح داد: اگر كشور يك ماه قرنطينه شود و سپس آن را رها كنيم، منحني افراد مبتلا به ويروس كرونا افزايش مي‌يابد و اگر دو ماه قرنطينه كنيم و سپس فاصله‌گذاري اجتماعي رعايت نشود، منحني مبتلايان رو به بالا مي‌شود. پيش‌تر سازمان نظام پزشكي ايران نيز در نگراني از بروز اشكالاتي در اجراي فاصله‌گذاري هوشمند در بيانيه‌اي تاكيد كرده بود: «اين روزها كنترل و مديريت ويروس كرونا در كشور مي‌رود تا با سياست «فاصله‌گذاري هوشمند» وارد فاز جديد خود شود و پر واضح است كه انتظار نخبگان و قاطبه مردم آن باشد كه هر سياستي به كنترل مناسب‌تر و مديريت موثرتر اين بيماري انجاميده و دغدغه‌هاي مردمي و كاركنان بخش درمان را براي كاركرد مناسب‌تر كمتر كند. اعتقاد ما بر آن است كه مدل فاصله‌گذاري هوشمند نياز به آموزش تمام پرسنل و افرادي دارد كه از اين مدل بهره‌مند مي‌شوند و همچنين نياز مبرم به آموزش مردمي دارد كه با اين شرايط مواجه خواهند شد و بديهي است اين مدل و هر مدل فاصله‌گذاري ديگر علاوه بر آموزش‌هاي فراگير، نياز به كنترل جدي، ابزار مشخص براي نظارت و اعمال محدوديت‌هاي لازم دارد.»