مركز پژوهش‌هاي مجلس بررسي كرد
تنگناي توليدكنندگان
هجوم مردم به طلافروشي‌ها
براي فروش طلا
گروه اقتصادي
به نظر مي‌رسد بخش بزرگي از كاهش قدرت خريد در جامعه را بايد به دليل رخدادهايي دانست كه در اسفند سال گذشته و فروردين امسال براي توليدكنندگان خرد كشور اتفاق افتاده است. مركز پژوهش‌هاي مجلس شوراي اسلامي به تازگي به بررسي تأثير شيوع كرونا بر اشتغال و فروش واحدهاي توليدي خرد در سراسر كشور، در روزهاي پاياني سال ۹۸ پرداخته كه تا حدودي ابعاد مختلفي از بحران در واحدهاي توليدي كوچك را نشان مي‌دهد. اين بررسي بر اساس مطالعه‌اي پيمايشي تعريف و طي ۱۵ روز ابتدايي سال ۹۹ با ابزار پرسش‌نامه بسته و با روش تلفني اجرا شده است. آنگونه كه مركز پژوهش‌هاي مجلس عنوان كرده، جامعه آماري اين مطالعه ۴۶۵ هزار مالك يا مدير واحدهاي توليدي صنفي رسمي (داراي پروانه) از سراسر كشور بوده است كه اطلاعات آنها توسط اتاق اصناف در سال ۹۷ در اختيار مركز پژوهش‌ها قرار گرفته است. روش نمونه‌گيري، تصادفي از ۸خوشه صنفي شامل خدمات توليدي، فرش و صنايع دستي، تحرير و چاپ، صنايع غذايي، توليد ملزومات و خدمات ساختمان، توليد كيف و كفش، صنايع نساجي و پوشاك و ساير صنايع صنفي (نظير سيم پيچي، آهنگري، توليد پمپ، سوله، آلومينيم، چوب بري و...) بوده است. نمونه اين مطالعه با سطح اطمينان بالاي ۹۵ درصد بر اساس فرمول كوكران، ۲۸۶ تعريف شده بود، ولي در عمل داده‌هاي ۴۱۴ مالك واحدهاي توليدي اخذ و استفاده شد. اين مطالعه شامل ۶ سوال درباره تغيير توليد و شاغلان در صنف به نسبت پايان فصل گذشته (پاييز ۱۳۹۸) و نيز نسبت به پايان سال ۹۷ و تأثير شيوع كرونا بر فروش و قيمت تمام شده صنف سوال شونده بوده است. بر اساس مطالعه مركز پژوهش‌هاي مجلس ميزان توليد در واحدهاي صنفي توليدي خدماتي نسبت به فصل گذشته (آخر پاييز ۱۳۹۸) به‌طور متوسط ۱۳.۴ درصد و نسبت به پايان سال ۱۳۹۷ معادل ۲۲.۲ درصد كاهش داشته است. بيشترين كاهش توليد مربوط به توليدي‌هاي تحرير و چاپ بوده است. كاهش ميزان توليد در فصل زمستان نسبت به پايان فصل پاييز ۱۳۹۸ در ۸ رسته صنفي حاضر در اين مطالعه بين ۱ تا ۲۴ درصد بوده است. ميزان اشتغال در واحدهاي صنفي توليدي خدماتي نسبت به فصل گذشته (آخر پاييز ۱۳۹۸) به‌طور متوسط ۳.۷ درصد و نسبت به پايان سال ۱۳۹۷، ۵.۲ درصد كاهش داشته است. در پايان سال ۹۸، كاهش اشتغال هم نسبت به پايان فصل گذشته (پاييز ۱۳۹۸) و هم نسبت به پايان سال ۱۳۹۷ محدود بوده و هيچ حوزه كاري بيشتر از ۹ درصد كاهش اشتغال نداشته است. بيشترين كاهش اشتغال در جامعه مورد مطالعه در پايان سال ۱۳۹۸ مربوط به توليدي‌هاي نساجي و پوشاك و همچنين كيف و كفش با منفي ۹ درصد بوده است و جالب آنكه ميزان رشد اشتغال در صنايع دستي و فرش مجموعا مثبت بوده است (۵ درصد در طول فصل زمستان و ۲ درصد در طول سال) از نظر ميزان فروش، در پايان سال ۱۳۹۸ نسبت به مدت مشابه سال قبل، كاهش فروش در همه حوزه‌هاي كاري شديد و بين ۶۷ تا ۹۸ درصد بوده است. توليدكنندگان صنفي كيف و كفش با منفي ۹۸ درصد و توليدكنندگان نساجي و پوشاك با منفي ۹۲ درصد بيشتر از بقيه صنوف توليدي دچار كاهش فروش بوده‌اند.مركز پژوهش‌هاي مجلس عنوان كرده كه در تفسير نتايج اين مطالعه و به خصوص سياست‌گذاري بر اساس آن، حتما بايد زمان اجراي آن را در نظر گرفت و چه بسا اگر اين پيمايش در پايان فروردين ۱۳۹۹ تكرار شود، به دليل تغيير شرايط، نتايج متفاوت باشد.
هجوم فروش طلا
با گذشت دو ماه از اعمال محدوديت‌هاي كسب و كارها كه به كاهش شديد قدرت خريد مردم و فعالان اقتصادي منجر شده، به نظر مي‌رسد كه فروش برخي از سرمايه‌هايي كه قدرت نقدشوندگي بالايي دارند؛ جزو اصلي‌ترين گزينه‌هاي موجود براي جبران خسارت‌هاي وارد شده در اين دو ماه بوده است. دولت در تنها اقدام حمايتي كه انجام داده، وام يك ميليون توماني در اختيار سرپرستان خانوار قرار داده و قرار است از محل يارانه نقدي آنها، اقساط وام را كسر كند. اما هر كسي مي‌داند كه اين رقم با تورم و گراني موجود، قدرت خريد چنداني ندارد. بنابراين، فروش كالاهاي سرمايه‌اي مانند طلا، سكه و يا خودرو جزو اصلي‌ترين اولويت‌هاي اين روزهاي خانوارها قرار گرفته است. محمد كشتي آراي، نايب رييس اتحاديه طلا و جواهر با اشاره به افزايش مراجعات براي فروش طلاي خانگي به طلافروشي‌ها گفته است: هجوم فروشندگان طلاي خانگي به بازار طلا و جواهر در حالي است كه به دليل نبود فروش از سوي طلافروشي‌ها و كمبود نقدينگي بعضا مشاجراتي هم صورت مي‌گيرد. كشتي‌آراي، در پاسخ به اين سوال كه چه قشري در روزهاي اخير نسبت به فروش طلاهاي خود اقدام كرده‌اند؟ گفت: افراد زيادي از دهك پايين تا بالاي جامعه در روزهاي اخير براي فروش طلا و جواهر خود به واحدهاي طلافروشي در بازار طلا و جواهر مراجعه كرده‌اند. وي با تأكيد براينكه در شرايط فعلي طلا و جواهر قابليت تبديل به نقد شوندگي دارد، تصريح كرد: در اين ايام دهك پايين براي تأمين امرار معاش و دهك بالا براي پاس كردن چك و پرداخت بدهي‌هاي خود نسبت به فروش طلاهاي خود اقدام مي‌كنند. اين فعال بازار طلا و جواهر ضمن اشاره به تعطيلي 50 روزه واحدهاي طلافروشي گفت: 50 روز طلا و جواهرفروشي‌ها فروش نداشته‌اند و همين امر باعث شده تا نسبت به خريد طلاهاي مردم به مشكل بخورند؛ وقتي اين واحدها پولي ندارند چطور بايد طلا و جواهر را از مردم بخرند؟ كشتي آراي افزود: با شرايط ويژه‌اي كه در جامعه رخ داده بايد به واحدهاي طلا و جواهرفروشي نيز مهلت داده بشود تا بتوانند جنس خود را بخرند. الان پول نقد در طلافروشي‌ها وجود ندارد و نقدينگي اين واحدها به‌شدت كم شده چون فروشي نداشته‌اند. وي تأكيد كرد: نقدينگي در واحدهاي طلا و جواهرفروشي به‌شدت كاهش پيدا كرده و به دليل عدم نقدينگي از خريد طلا امتناع مي‌كنند و همين امر باعث بروز مشاجراتي بين مشتريان و اين واحدها شده است. اين فعال بازار طلا و جواهر با اشاره به عدم فروش در واحدهاي طلافروشي بعد از بازگشايي بازار، گفت: مردم الان به فكر سلامت خود هستند و كسي دنبال خريد طلا و جواهر نيست. با اينكه بازار طلا باز است ولي هيچ ترددي در اين بازار مشاهده نمي‌شود. وي با بيان اينكه قيمت‌ها در بازار طلا و سكه مشخص و براساس قيمت ارز و طلاي جهاني است، تصريح كرد: با اين حال اما سكه تمام بهار آزادي طرح جديد 250 هزار تومان حباب دارد و با قيمت 6 ميليون و 540 هزار تومان فروخته مي‌شود.
بورس عامل هجوم براي فروش است؟
در دو ماه گذشته، بازار سهام روند اعجاب‌آوري را طي كرده و بازدهي كل بورس تهران از ابتداي سال به رقم خيره‌كننده ۵۰ درصد رسيده است. اين عدد هر سرمايه‌گذار خردي را وسوسه مي‌كند تا در اين بازار پر از ريسك و البته پربازده حضور داشته باشد. شايد يكي از دلايل فروش طلا و تبديل آن به نقدينگي را نيز بتوان در اين بخش ديد. جايي كه سرمايه‌گذاران خرد براي حضور در بازار سرمايه نياز به پول نقد دارند تا به نقدينگي جاري دست پيدا كنند. براي اين كار چه جايي بهتر از بورس كه اين روزها با رفتارهاي هيجاني و قيمت‌هاي بالاي سهام، پذيراي نقدينگي سرگردان است؟