زمانه تاب‌آوري
سينا قنبرپور
برنامه‌هاي آموزش و توانمندسازي بايد در زماني به كار آيد و نتيجه بدهد؛ وگرنه آنچه در شرايط عادي گفته و مدل‌سازي مي‌شود كاربردي در عمل ندارد مگر آنكه شرايط نامناسبي رقم بخورد. يكي از اين برنامه‌ها «تاب‌آوري» بود كه سازمان ملل متحد در برنامه‌هاي مختلف خود بر لزوم آموزش آن تاكيد داشت و ايران نيز به همت معاونت امور زنان و خانواده در دولت يازدهم مجموعه كارگاه‌ها و آموزش‌هايي را در اين عرصه تدارك ديد. برخلاف ظاهر واژه «تاب‌آوري» كه ممكن است به «تحمل‌كردن» تعبير شود يا چنين مفهومي را در ذهن تداعي كند، موضوع «تاب‌آوري» توانايي يافتن راه‌حل در شرايط نامساعد و بحراني است و اينكه بتوانيم در مواقع حساس و نامتعادل بهترين تصميم را بگيريم. آنچه ايران در نيمه دوم سال 1398 و با وقوع اتفاقات مختلف و پي‌درپي تجربه كرد، روزهايي پرفشار و پر اضطراب بود. تجربه سوگ‌هاي بزرگي چون از دست دادن عزيزان كشور در حادثه ساقط شدن هواپيماي اوكرايني و از دست دادن سردار بزرگ كشور شهيد حاج‌قاسم سليماني به اندازه كافي ذهن‌هاي مردم را از حالت عادي خارج كرده بود. تغيير بهاي بنزين و تبعات حاصل از آن در پاييز و سرانجام شيوع ويروس كرونا و شوك اقتصادي حاصل از آن عملا موقعيت نامساعد و نامناسب را به شرايط بحراني تبديل كرد كه تازه و بعد از برداشته شدن برخي ممنوعيت‌هاي كسب و كار خود را نمايان كرده است. در اين وضعيت نمي‌توان انتظار داشت همه گره‌ها و مشكلات را دولتي بگشايد كه تا خرخره با تحريم‌هاي ظالمانه محبوس شده است. از سوي ديگر بسياري از اتفاقاتي كه الان مردم ما درگير آن شده‌اند از جنس معاملات و روابط خصوصي اقتصادي است. شايد دولت به عنوان نقش بالادستي و تسهيلگرانه بتواند برخي موانع را از پيش روي مردم بردارد و به ايجاد فضاهايي بپردازد، اما بخش بسيار بزرگي از سنگيني آنچه كرونا بر سر ما آورده همچنان روي دوش خود مردم باقي خواهد ماند. نمونه ساده و ملموسش بحث اجاره ملك اعم از تجاري، مسكوني و اداري است. فرض كنيد شخصي هيچ شغل و ممر درآمدي جز يك باب منزل مسكوني كه آن را اجاره داده، ندارد و با بهاي اجاره روزگار مي‌گذراند و مستاجر نيز كسب و كاري داشته كه به سبب شيوع كرونا فعاليتش متوقف شده بود و درآمدي كسب نكرده و در نتيجه الان ناتوان در پرداخت اجاره است. در هيچ بخشي از اين ماجرا دولت لزوما نمي‌تواند وارد شود، زيرا افراد قراردادي در اين‌رابطه دارند و اجراي قرارداد هم لازم است. هر دو طرف هم شرايط خاصي دارند. راه چاره چيست؟ هر يك به ديگري فشار آورد؟ موضوع تاب‌آوري اجتماعي اينجا بايد خود را نشان دهد. براي همين است كه لازم است معاونت امور زنان و خانواده رياست‌جمهوري بيايد و گزارشي از نتيجه آنچه در اين عرصه انجام داده، ارايه كند و از سوي ديگر تجربه‌هاي حاصل از آموزش تاب‌آوري را به اشتراك بگذارند تا مردم را به يافتن راه‌حل‌هاي كاربردي و متناسب با شرايط جديد ترغيب كنند. اين كار مي‌تواند از بروز و شيوع تنش‌هاي اجتماعي به شدت جلوگيري كند، زيرا فشارهاي اقتصادي به سادگي مي‌تواند تاب و توان افراد در مديريت امور را كاهش داده و از كف بيرون آورد. اما موضوع فقط مدارا كردن با يكديگر هم معنا نمي‌دهد. امروز و در شرايطي كه به سبب تحريم‌هاي اقتصادي با ركود مواجه بوديم و چرخه اقتصاد به سختي مي‌چرخيد، شيوع كرونا ضربه مهلكي بر پيكره سازوكارهاي اقتصادي ما و كسب‌و‌كارهاي‌مان وارد كرده كه علاوه بر مدارا نيازمند يافتن راه‌حل منطقي و كاربردي است؛ بايد راه‌حل و ايده‌هاي نو موثر بيابيم تا اين شرايط را بتوانيم مديريت كنيم.