وقتي يك مسابقه شطرنج 10 ميليون تماشاچي دارد
مگنوس كارلسن؛ هم‌تراز با مسي و جوكوويچ در شطرنج
گروه ورزش
چيزهاي عجيبي اينجا هست. در يك دنياي موازي مردان و زنان در استاديوم اتحاد در حال تشويق تيم آرسنال هستند، مسابقات راگبي در جريان است و پينا توربو بزرگ‌ترين پيروزي را در رقابت‌هاي اسب‌دواني به دست آورده است. اما در دنياي واقعي بزرگ‌ترين و پولسازترين رويداد آخر هفته با احترام به ليگ برتر بلاروس كه هنوز در حال برگزاري است به نام يك مسابقه شطرنج كه الكلاسيكو لقب گرفت، نام‌گذاري شد.
در يك طرف قهرمان نروژي شطرنج مگنوس كارلسن كه يك رقابت آنلاين 250 هزار دلاري راه اندخته بود و طرف ديگر هيكارو ناكامورا بهترين شطرنج‌باز سريع و برق‌آساي جهان قرار داشت. كسي كه يك بار حريف خودش را به سايرون، حاكم تيرگي در ارباب حلقه‌ها تشبيه كرده بود.
اين رقابت سريع، ديوانه‌وار و پرتنش بود. هنگامي كه كارلسن در سال 2018 از عنوان جهاني خود در شطرنج كلاسيك مقابل فابيو كاروانا در لندن دفاع كرد، رقابت آنها 7 ساعت به طول انجاميد. اما بازي‌هاي سريالي سريع انجام شد و در عرض كمتر از يك ساعت گرد و غبار نبرد فرو نشست. اين فرمت فقط يك چيز را ثابت مي‌كند: فشار شديد اشتباهات بزرگ را رقم مي‌زند. ارزيابي‌هاي رايانه نموداري شبيه به ضربان قلب ترسيم مي‌كند كه از يك طرف به طرف ديگر مي‌رود. شطرنج هيچ‌وقت شبيه به ورزش‌هايي كه موجب ترشح آدرنالين مي‌شود، نبوده است اما جاي تعجب هم نيست كه زماني ناكامورا توسط كمپاني ردبول حمايت مي‌شده است.
در ابتداي مسابقات هشت بازيكن وارد رقابت‌ها شدند تا درنهايت دو نفر از آنها به فينال برسند. اما كلشيه‌هاي هميشگي شطرنج‌بازان نظير دست‌هاي قلاب در هم، سكوت و قيافه پوكرفيس در طول اين رقابت‌ها كاملا عوض شدند. در طول مسابقه نيم‌نهايي كارلسن كه مقابل دينگ ليرن چيني قرار گرفته بود بعد از حركت اشتباه عصباني شد و به ميز مشت كوبيد و از كوره در رفت. با اين حال چند دقيقه بعد او آرامشش را به دست آورد و به مسابقه بازگشت تا بتواند جواز حضور در فينال را به دست آورد. كارلسن گفت: «من مدت‌ها بود چنين تنشي را تجربه نكرده بودم. اين به هيچ وجه براي بازيكنان خوشايند نيست.»
فينال نيز به همان اندازه پرتنش بود. كارلسن بعد از پشت سر گذاشتن ناكامورا در يك رقابت هيجان‌انگيز به عنوان قهرماني رسيد و جايزه 70هزار دلاري را برد. كارلسن در اين رقابت موفق شد بازي اول را با مهره سفيد با برد پشت سر بگذارد. در ديدار دوم اما اين ناكامورا بود كه موفق شد با مهره سفيد بازي را به تساوي بكشاند. در مسابقه سوم كارلسن دوباره سوار بر بازي شد و با مهره سفيد حريف امريكايي‌اش را از پيش رو برداشت تا براي برد در بازي فينال تنها به يك تساوي احتياج داشته باشد. كارلسن در بازي چهارم با استراتژي كسب نيم امتياز وارد شد و به هدفش رسيد و در مجموع با نتيجه 2.5 بر 1.5 به پيروزي دست يافت و قهرمان شد.
كارلسن بعد از برد توييت كرد: «دو هفته بسيار هيجان‌انگيز براي بازيكنان، مفسران و تماشاچيان. به‌خصوص خوشحالم كه يكي از بهترين بازي‌هاي زندگي‌ام را در فينال مقابل ناكامورا برگزار كردم. كسي كه عملكردش مرا تحت‌تاثير قرار داد. نمي‌توانم صبر كنم تا دوباره در يك بازي باشم.»
اما هيجان رقابت تنها آن چيزي نبود كه در تصاوير ويديويي مشاهده مي‌شد. قلب‌ها و ذهن‌هاي بسياري درگير اين رقابت بودند. طبق اعلام سايت
Chess24.com بيش از 10ميليون نفر بيننده مسابقه فينال را به‌طور زنده تماشا كرده‌اند. در همين حال سايت رقيب آنها يعني Chess.com بيش از 35 ميليون عضو دارد و بيش از 5 ميليون بازي در روز انجام مي‌دهند. وب‌سايت محبوب ديگر lichess.org است كه در آن حدود 60 هزار نفر در زمان معيني به بازي مشغولند.
اين اعداد قابل توجه هستند. اين فرصتي است براي نسل‌هاي مختلف. زماني بود كه بابي فيشر مقابل بوريس اسپاسكي نمايندگي جنگ سرد را به عهده داشتند و زماني هم بود كه نايجل براي حمله به عنوان گري كاسپاروف آماده مي‌شد. اما آنها خيلي دور از دسترس بودند. اما حالا ما مگنوس كارلسن را داريم؛ كسي كه امروز لقب‌هاي بسياري را از رسانه‌ها گرفته است. گزارشگر اسپانيايي مسابقه فينال او را ليونل مسي خطاب كرد. پيش از اين ستاره‌هاي شطرنج هرگز هم‌رديف سوپر استارهاي ساير ورز‌ش‌ها نبودند. جوليان بارنز در مقاله‌اي كه در نيويوركر به چاپ رساند به اين نكته اشاره كرد كه يك شطرنج‌باز نمي‌تواند آندره آغاسي 64 مربع سياه سفيد باشد. با اين حال كارلسن از زمان تبديل شدن به مرد شماره يك جهان در سال 2010 فدرر، جوكوويچ و نادال شطرنج بوده است. او اكنون شبيه به كوسه قاتلي است كه توانايي بي‌نظيري در كشف نقاط ضعف حريفان دارد چه زماني كه اعلام كرد قصد دارد حريف 16 ساله‌اش عليرضا فيروزجا را خرد كند. اما به طرز شگفت‌انگيزي كارلسن نسبت به شكست‌هاي خود صادقانه رفتار مي‌كند. در يك زمان او بازي خود را بسيار بد توصيف كرد. از طرف ديگر اعتراف كرد من از چيزي كه شبيه به جنايت بود، فاصله گرفتم. در دنياي افرادي كه مشهور مي‌شوند كمتر نمونه‌اي از اين رويكرد مي‌بينيم.
مارتين اميس يك بار نوشت كه نبوغ شطرنج يا مي‌تواند زندگي ببخشد يا مي‌تواند عقل را به سمت جنون ببرد. او براي نمونه بابي فيشر را مثال مي‌زند؛ امريكايي نابغه‌اي كه آن‌قدر پارانوئيد شد كه گفت نمي‌خواهد هيچ چيز فلزي نزديك يا توي سرش باشد چون مي‌ترسيد مغزش را از طريق امواج راديويي بخوانند يا شنود كنند. اما هرچه بازيكنان شطرنج را بيشتر از نزديك مي‌بينيم متوجه مي‌شويم كه باقي شطرنج‌بازان بزرگ دنيا خيلي انساني‌تر از بابي فيشر نبوده‌اند، مخصوصا سردسته آنها مگنوس كارلسن.