مشكلات مزمن جامعه پرستاري، كلافي سردرگم در نظام سلامت
اكرم عاشق‌حسيني
جامعه پرستاري در جايگاه خط مقدم دفاع از سلامت مردم در برابر اپيدمي ويروس منحوس كرونا با ارايه عملكردي درخشان، جلوه‌هاي بي‌بديلي از رشادت، فداكاري و حتي شهادت در انجام رسالت حرفه‌اي خود خلق كرد كه خاطرات زرين آن در لوح افتخارات و بالندگي تاريخ تا ابد جاودان خواهد ماند. اگرچه پرستار در ايران اسلامي مراقبت و خدمت به بيماران را بسيار فراتر از يك وظيفه حرفه‌اي، نوعي عشق و عبادت مي‌پندارد و از اين رو در اداي وظيفه و انجام تكليف حرفه الهي خود از هيچ كسي انتظار ذره‌اي تقدير و تشكر ندارد اما مردم فهيم و قدرشناس با تشكيل پويش‌هاي خودجوش در شبكه‌هاي اجتماعي به طرق مختلف مراتب قدرداني خود را از جامعه پرستاري به زيبايي ابراز كردند و مهم‌تر اينكه تشكر و قدرداني مقام معظم رهبري از تلاش و عملكرد جهادي جامعه پرستاري در بحران كرونا قوت قلب و افتخار بزرگي بود كه عزم جامعه پرستاري در انجام شايسته وظايف خود تا شكست كامل كرونا را دوچندان كرد. اما جاي تاسف است در اين ميان قشر زحمتكش پرستار از ديرباز همواره مورد بي‌توجهي و كم‌لطفي نظام سلامت كشور بوده است. اينك وقت آن است كه به پاسداشت شهداي عاليقدر پرستار مدافع سلامت و همچنين جانفشاني جامعه پرستاري در عرصه صيانت از سلامت جامعه در اپيدمي بيماري كرونا، مجموعه نهادهاي ذي‌ربط (مجلس شوراي اسلامي، دولت و بيمه‌ها) فارغ از كاغذ‌بازي و رويه بروكراتيك بي‌ثمر گذشته، با عزمي جهادي به تعهد و تكليف حاكميتي خود در حل اين مشكلات و چالش‌هاي ديرينه عمل كرده تا ان‌شاءالله با احقاق حقوق و تحقق مطالبات قانوني جامعه پرستاري، در آينده نزديك شاهد ارتقاي ارايه خدمات و شكوفايي بيش از پيش نظام سلامت در راستاي تحقق عدالت اجتماعي كه پارادايم بنيادين جمهوري اسلامي است، باشيم. در اينجا به بخشي از مهم‌ترين دغدغه‌هاي جامعه پرستاري كه از ديرباز چون كلافي سردرگم از دولتي به دولت ديگر و از وزيري به وزير ديگر واگذار شده است، مي‌پردازم:
۱- باتوجه به نقش و جايگاه پرستار در نظام سلامت، رويكرد كشور‌هاي پيشرفته و سازمان بهداشت جهاني توسعه كمي و كيفي كادر پرستاري در نظام سلامت است و حال اينكه عملكرد وزارت بهداشت جمهوري اسلامي طي
۴۰ سال اخير در جهت تضعيف نظام پرستاري بوده است.
۲- 90درصد جامعه پرستاري ايران را زنان تشكيل مي‌دهند و باتوجه به ابعاد عاطفي و رواني زنان در ايفاي نقش مراقبت از بيماران و اثرات روانشناختي آن در بهبود بيماران، بدون شك عدم توجه به نقش و جايگاه پرستار در نظام سلامت، ارايه خدمات مطلوب و موثر به بيماران را دچار چالش خواهد كرد.
۳- متاسفانه توانمندي‌هاي بالقوه پرستار، به‌دليل كمبود شديد در حوزه درمان، در بخش‌هاي مرتبط ديگر نظير پيشگيري، آموزش و مديريت، در نظام سلامت كشور تاكنون مغفول واقع شده است.
۴- مقوله سلامت زير بناي عدالت اجتماعي در جامعه محسوب مي‌شود و بر همين اساس ايجاد بستر زيرساخت‌هاي مناسب آن از جمله وظايف خطير حاكميت محسوب مي‌شود. باتوجه به نقش پرستار در نظام پرستار، عدم امنيت شغلي، معيشتي و رواني پرستار با اتخاذ سياست‌هاي منفعت‌طلبانه و اقتصادي در قالب واگذاري جذب و تامين پرستار از طريق شركت‌هاي پيمانكاري با رسالت بنيادي توسعه و ارتقاي سلامت در جامعه در راستاي آن منافات آشكار دارد.
۵- شغل پرستاري باتوجه به شرح وظايف و خطرات بالقوه آن جزو مشاغل سخت محسوب مي‌شود، با اين حال ميانگين دريافتي به‌طور معناداري از ميانگين ساير مشاغل با ميزان سوابق و تحصيلات يكسان پايين‌تر است به نحوي كه اغلب پرستاران علاوه بر اضافه‌كاري حداكثري، جهت تامين حداقل‌هاي معيشتي، مجبور به كار در چند بيمارستان يا شغل دوم هستند.
۶- سياست‌هاي مقطعي و غيركارشناسانه نظام سلامت در قالب طرح‌هايي نظير آموزش و تربيت يكساله پرستار (با توجيه غلط ارزان‌سازي خدمات) علاوه بر تهديد سلامت بيماران، آسيب‌هايي جبران‌ناپذيري به جايگاه و منزلت پرستاران وارد كرده كه سلب اعتماد به نفس و بي‌انگيزگي شغلي از جمله موارد آن است.
۷- رويه مزمن غيرعلمي، ناعادلانه و مطرود پزشك‌سالاري در لايه‌هاي مديريتي ازجمله آفت‌هاي نظام سلامت و ايجاد نارضايتي در پرستاران و ساير كاركنان حوزه سلامت بوده است. نگاه تونلي مديريت پزشك سالار به نظام سلامت كشور ريشه بسياري از چالش‌هاي موجود حوزه سلامت بوده است.
۸- سرخوردگي، تحقير و بيكاري در قشر فرهيخته پرستاري كه بخش عمده آن به‌دليل سياست‌هاي ناكارآمد ساختار نظام سلامت در كشور است مهاجرت تعداد زيادي از پرستاران به ساير كشورها را در پي داشته و دارد. باتوجه به هزينه فراوان آموزش و تربيت آنان، بي‌توجهي و عدم اصلاح نابساماني‌هاي موجود، ادامه هدررفت سرمايه‌هاي اجتماعي و اقتصادي را همچنان
در پي خواهد داشت.
۹- مسكوت شدن اجراي طرح تعرفه‌گذاري خدمات پرستاري پس از گذشت چند سال از تصويب آن و مطرح كردن شيوه‌هاي جايگزين غيركارشناسانه بدون جلب مشاركت و لحاظ
نقطه نظرات نمايندگان جامعه پرستاري.
۱۰- به‌رغم تمام بي‌عدالتي‌ها و بي‌مهري‌ها به جامعه پرستاري در طول ساليان متمادي از سوي دولت‌ها، اپيدمي كرونا جلوه‌هاي بي‌نظيري از فداكاري و تلاش خستگي‌ناپذير اين عزيزان، در عرصه جهاد سلامت را به نمايش گذاشت. رشادت غرورآفرين مدافعان جان بركف سلامت در كنار تقديم شهدايي سرافراز، در پاسداري از حريم سلامت هموطنان، پرچم غيرت و جوانمردي پرستار ايراني را تا ابد بر فراز آسمان غرور ايراني و ايران زمين افراشته خواهد داشت.
۱۱- عدم لحاظ حق بيمه به آيتم‌هاي اضافه‌كاري و كارانه براي پرستاران مشمول بيمه خدمات درماني باعث كاهش چشمگير حقوق بازنشستگي آنان نسبت به پرستاران مشمول بيمه تامين اجتماعي شده است. نگراني تامين معيشت در ايام بازنشستگي يكي از دغدغه‌هاي اصلي اين دسته از پرستاران است.