خليل‌زاد براي زنده نگه داشتن توافقش با طالبان تلاش مي‌كند
تور ويژه نماينده امريكا در امور افغانستان
شهاب شهسواري
بعد از يك دوره دو ماهه ناموفق در اجراي توافق آتش‌بس ميان گروه شبه‌نظامي طالبان و ايالات‌متحده امريكا كه بدون نتيجه‌اي ملموس همچنان به ادعاي دوطرف در حال اجراست، زلمي خليل‌زاد معمار اين توافق تور ديپلماتيك تازه‌اي را براي نجات توافقنامه‌اش با طالبان آغاز كرده است. خليل‌زاد از سه‌شنبه هفته گذشته، در سفري كه يك روز بعد از آغازش توسط وزارت خارجه امريكا رسانه‌اي شد، به هندوستان، قطر و پاكستان سفر كرده است تا در ديدار با مقام‌هاي هند و پاكستان و نمايندگان طالبان در قطر، راهي براي كاهش خشونت‌ها در افغانستان پيدا كند. اولين مقصد سفر خليل‌زاد هندوستان بود؛ جايي كه زلماي خليل‌زاد در آن از مقام‌هاي هندوستان خواست تا مشاركت بيشتري در حل مساله افغانستان داشته باشند. خليل‌زاد در گفت‌وگو با رسانه‌هاي هند گفت كه در مذاكراتش با مقام‌هاي دهلي‌نو از آنها خواسته تا مستقيما با طالبان وارد گفت‌وگو شوند. خليل‌زاد در شرايطي به هندوستان براي به رسميت شناختن گروه شبه‌نظامي افغانستان به عنوان يك طرف گفت‌وگوي سياسي فشار مي‌آورد كه مقام‌هاي هندي به شدت نسبت به گروه‌هاي مسلح افراطي به‌ويژه گروه‌هايي كه از سوي دولت پاكستان حمايت مي‌شوند، حساسيت دارند.
حركت موازي با تهران
سفر زلماي خليل‌زاد به پاكستان و هندوستان، در شرايطي انجام مي‌شود كه تهران در همسايگي غربي افغانستان تلاش‌ها براي آشتي ملي در افغانستان و اجراي يك آتش‌بس موقت بشردوستانه براي مقابله با بيماري كوويد ۱۹ گسترش داده است. در شرايطي كه گروهي از رسانه‌هاي افغانستان با انتشار شايعاتي در مورد رفتار نيروهاي مرزباني ايران با تعداد از شهروندان افغانستان با همراهي وزارت خارجه امريكا
در جهت تخريب روابط ميان تهران و كابل فعاليت مي‌كنند، وزارت خارجه جمهوري اسلامي ايران گفت‌وگوهاي هدفمندي را با طرف‌هاي رقيب و درگير در افغانستان آغاز كرده است و به تازگي محمدجواد ظريف، وزير امور خارجه جمهوري اسلامي ايران و محمدابراهيم طاهريان دستيار ويژه او در امور افغانستان، دور تازه‌اي از گفت‌وگوها را با دو هدف آشتي رقباي سياسي براي تشكيل دولت وحدت ملي در كابل و همچنين كاهش سطح خشونت‌ها از سوي طالبان براي تسهيل مبارزه با بيماري كوويد ۱۹ آغاز كرده‌اند.
اهميت انتخاباتي افغانستان
زمان براي زلماي خليل‌زاد كه قرار بود آتش‌بس در افغانستان و بازگشت نظاميان امريكايي به خانه را به عنوان يكي از دستاوردهاي دولت ترامپ از دوحه به ارمغان بياورد به سرعت مي‌گذرد. در طول هفته‌هاي گذشته، شدت حملات طالبان در مناطق مختلف افغانستان بسيار بيشتر از گذشته شده است و نظاميان امريكايي تهديد كرده‌اند كه در صورت ادامه روند كنوني مجبور خواهند شد تا اجراي تعهدات خود در توافق ماه فوريه دوحه را متوقف كنند و درگيري با شبه‌نظاميان طالبان در خاك افغانستان را ازسر بگيرند. گفت‌وگوها ميان طالبان و دولت افغانستان براي تبادل ۵۰۰۰ زنداني اين گروه شبه‌نظامي با ۱۰۰۰ اسير دولتي دراختيار طالبان، به كندي پيش مي‌رود و درحالي كه قرار بود يك ماه پيش با تكميل فرآيند تبادل اسرا، گفت‌وگوهاي چندجانبه بيناافغاني در يك كشور اروپايي آغاز شود، اما تاكنون نه تنها طالبان تمايلي به شركت در گفت‌وگو نشان نداده است بلكه از آغاز ماه رمضان تاكنون، حملات خود را به پايگاه‌هاي نيروهاي امنيتي و نظامي افغانستان در مناطق مختلف اين كشور افزايش داده است. دونالد ترامپ كه در غالب تلاش‌هاي جاه‌طلبانه ديپلماتيكش ناموفق بوده است، اميدوار است كه با تكيه بر توان ديپلماتيك خليل‌زاد و آشنايي او با افغانستان، بتواند ظرف ماه‌هاي باقي‌مانده به انتخابات يك دستاورد قابل عرضه در كارزار تبليغاتي خود به دست بياورد.
اصرار به هند براي دوستي با طالبان
خليل‌زاد در گفت‌وگو با روزنامه هندو، گفت كه از دولت هند خواسته تا با همه طرف‌هاي درگير در افغانستان وارد تعامل شود و اين تعاملات را به دولت مركزي افغانستان محدود نكند. خليل‌زاد در اين گفت‌وگو تاكيد كرد: «هند خودش بايد در مورد نوع مشاركتش در روند صلح افغانستان تصميم بگيرد، اما لازم است كه با همه طرف‌ها در افغانستان وارد تعامل شود، نه فقط دولت، بلكه بقيه نيروهاي سياسي، جامعه مدني و بدنه سياسي افغانستان، به شكلي كه با جايگاه منطقه‌اي و جهاني هند سازگار باشد. هند يك نيروي مهم در افغانستان است و لازم است كه تعامل ميان هند و طالبان آغاز شود.» رسانه‌هاي هندي همچنين از خليل‌زاد در مورد احتمال حضور نظاميان هندي در افغانستان سوال كردند، اما خليل‌زاد تاكيد كرد كه در مورد چنين موضوعي با مقام‌هاي هندي گفت‌وگو نكرده است.
پيمانكار مفقود امريكايي
قبل از هندوستان، خليل‌زاد به دوحه قطر رفته بود تا براي چندمين‌بار در يك سال گذشته و از زمان آزاد شدن ملا عبدالغني برادر آخوند، رهبر بلندپايه افغانستان با او ديدار و گفت‌وگو كند. خليل‌زاد تاكيد كرد كه در اين گفت‌وگو در مورد آتش‌بس بشردوستانه ميان طالبان و نيروهاي دولتي براي تسهيل تلاش‌ها براي مبارزه با بيماري كوويد ۱۹ گفت‌وگو كرده است. به گفته خليل‌زاد دو طرف در اين ديدار بر تسريع اجراي بندي از توافقنامه كه خواستار آزادي هزاران شبه‌نظامي طالبان از زندان‌هاي افغانستان مي‌شود، تاكيد كرده‌اند. دولت افغانستان به شدت نسبت به اجراي اين بند توافق امريكا با گروه شبه‌نظامي طالبان بي‌ميل است، چراكه به گفته مقام‌هاي دولت كابل، طالبان خواهان آزادي تعدادي از بلندپايه‌ترين فرماندهان زنداني اين گروه است كه در كشتار غيرنظاميان نقش اساسي داشته‌اند. علي‌رغم شكايت دايم طالبان از عدم آزادي اسرايش، جاويد فيصل، سخنگوي شوراي امنيت ملي افغانستان روز پنجشنبه خبر داد كه دولت تاكنون ۹۳۳ زنداني طالبان را آزاد كرده و قرار است در روزهاي آينده ۱۵۰۰ زنداني ديگر نيز آزاد شوند. در برابر طالبان هم تاكنون ۲۰۷ اسير از ميان نيروهاي دولتي تحت اسارت خود را آزاد كرده‌اند. خليل‌زاد روز جمعه در گزارشي توييتري از گفت‌وگوهايش با ملا عبدالغني برادر آخوند، نوشت: «ما در اين گفت‌وگوها پيشرفت در بسياري از تعهدات را بررسي كرديم: كاهش خشونت، آتش‌بس بشردوستانه براي همكاري بهتر در مبارزه با شيوع بيماري كوويد ۱۹ در افغانستان، تسريع مبادله اسرا از سوي دو طرف، اقدامات لازم براي آزادي مارك فرريشس، حمايت منطقه‌اي و بين‌المللي براي فرآيند صلح و حركت به سمت گفت‌وگوهاي بيناافغاني.» به گفته مقام‌هاي گروه شبه‌نظامي طالبان، زلمي خليل‌زاد در گفت‌وگوهاي خود با اين گروه در دوحه قطر خواستار آزادي يك پيمانكار امريكايي، به نام مارك فرريشس، شده كه تصور مي‌شود توسط يكي از گروه‌هاي شبه‌نظامي در افغانستان به گروگان گرفته شده باشد. سهيل شاهين، سخنگوي «دفتر سياسي امارت اسلامي افغانستان (دولت خودخوانده طالبان)» در دوحه قطر، روز جمعه در پاسخ به راديو صداي امريكا در مورد سرنوشت اين نظامي پيشين امريكايي كه به عنوان يك پيمانكار در افغانستان فعاليت مي‌كرد، تاكيد كرد كه طالبان خبري از سرنوشت او ندارد. اين مقام طالبان تاييد كرد كه در گفت‌وگوها ميان خليل‌زاد و اين گروه شبه‌نظامي در مورد سرنوشت اين فرد گفت‌وگو شده است، اما طالبان تاكيد كرده است كه اين فرد را «نه بازداشت كرده و نه دراختيار دارد.»
آخرين مقصد سفر خليل‌زاد در تور ديپلماتيكش براي نجات توافق امريكا و طالبان، پاكستان بود. روز جمعه فرستاده ويژه امريكا در امور افغانستان، در راولپندي با ژنرال قمر جاويد بجوا، فرمانده ستاد مشترك ارتش پاكستان گفت‌وگو كرد. براساس بيانيه ارتش پاكستان، در اين ديدار «موضوع‌ها مختلف امنيتي منطقه، از جمله فرآيند آشتي افغانستان» مورد گفت‌وگو قرار گرفت. اين دومين سفر خليل‌زاد به پاكستان در طول يك ماه گذشته است.