ركوردزني تاريخي بازار سرمايه در ميان هشدارها
بورس هفت رقمي شد
روز گذشته شاخص بورس تهران با 42 هزار و 372 واحد صعود، بالاخره قله رواني يك ميليون واحدي را رد كرد و به يك ميليون و 20 هزار واحد رسيد. در اين روز ارزش سهام معامله شده 10 هزار و 100 ميليارد تومان برآورد شد. با وجود اينكه روزهاي سه‌شنبه و چهارشنبه هفته گذشته به دليل اشباع خريد برخي سهام همچنين تشكيل صف فروش براي برخي ديگر، شاخص بورس با چند هزار واحد كاهش، نتوانست عملكرد خود را به يك ميليون برساند، اما در اولين روز از هفته، ركورد تاريخي بورس شكسته شد تا رفتارهاي اخير بازار سرمايه بيش از پيش مورد توجه كارشناسان و اقتصاددانان قرار گيرد. با وجود اينكه حجم زيادي از نقدينگي طي هفته‌هاي اخير به بازار سرمايه وارد شده و به‌زعم مسوولان اين امر مي‌تواند نوسانات قيمتي در ساير بازارها را كاهش دهد، اما شاهد افزايش قيمت‌ها در بازار خودرو و طلا بوده‌ايم. به گونه‌اي كه قيمت هر سكه تمام بهار آزادي با 45 هزار تومان افزايش نسبت به پنجشنبه به 6 ميليون و 500 هزار تومان رسيد. وضعيت در بازار خودرو به مراتب نوساناتي‌تر از بازار طلا بود و افزايش قيمت پرايد به نزديك 100 ميليون، سر و صداي زيادي به پا كرد. به نظر مي‌رسد رفتارهاي اخير در بازارهاي موازي بازار سرمايه نشان مي‌دهد بيم ريزش شاخص بورس به دليل رفتارهاي توده‌وار و نبود دانش كافي برخي دريافت‌كنندگان كد بورسي از يك سو و غيرشفاف بودن صورت‌هاي مالي برخي شركت‌هاي حاضر در بورس از سوي ديگر، مردم را همچنان به خريد كالاهاي بادوام و قيمتي مانند خودرو و طلا ترغيب مي‌كند تا در صورت ريزش شاخص كل، ضرر كمتري متحمل شوند.
كسري بودجه، عامل رونق بورس؟
رفتارهاي اخير بازار سرمايه باعث موضع‌گيري فراواني شده؛ از يك سو كارشناسان و فعالان بازار سرمايه معتقدند ورود برخي شركت‌هاي شستا به بورس، تنوع‌بخشي سبدهاي سهام را افزايش داده و بازيگران خرد بازار سرمايه تمايل زيادي به حضور در بورس دارند. در سوي ديگر ميدان كارشناساني قرار دارند كه آزادسازي سهام عدالت را باعث ورود بيش از 4 ميليون نفر به بورس مي‌دانند. ناظران مي‌گويند دريافت كد بورسي توسط دارندگان سهام عدالت باعث شكل‌گيري رونق و افزايش شاخص كل مي‌شود؛ به گونه‌اي كه تا پيش از اين سابقه نداشته است. اما نبايد از اين نكته غافل شد كه تاكنون هيچ كس به ياد ندارد چنين استقبال و علاقه‌اي از سوي مردم به بازار سرمايه شكل گرفته باشد. هر چند اين اقبال عمومي نتيجه دو سياست همزمان كاهش نرخ سودهاي بانكي براي جذب نقدينگي‌ها و سپرده‌هاي خرد به سمت بازار سرمايه و آزادسازي سهام عدالت بود. دليل اتخاذ اين دو سياست نيز جبران كسري بودجه دولت است. طبق برآوردهاي اوليه، كسري بودجه سال جاري دولت بالغ بر 185 هزار ميليارد تومان است. پس از ورود كرونا و كاهش فعاليت‌هاي اقتصادي، دولت هم از جانب افزايش شمار بيكاران و اعطاي بيمه بيكاري و هم به واسطه كاهش 40 هزار ميليارد توماني در درآمدهاي مالياتي به‌شدت تحت فشار تامين منابع قرار دارد. به فشارهاي مالي، درمان رايگان بيماران مبتلا به كرونا را نيز بيفزاييم، متوجه مي‌شويم كه فشار تامين منابع بر دولت بسيار زياد است. از اين‌رو دولت درصدد افزايش جذابيت در بازار سرمايه، براي تامين مالي خود است تا بتواند اين بازوي تامين مالي را براي فروش اوراق قرضه دولتي آماده كند. اما سياست‌هاي اتخاذ شده براي افزايش جذابيت بازار سرمايه، آثار سوئي نيز بر ساير بازارها داشته است.
تحولات بورس جداي از فضاي اقتصاد كلان
تقريبا همه صاحب‌نظران اقتصادي بر اين نكته اذعان كرده‌اند كه تحولات اخير در بازار سرمايه در راستاي حركت متغيرهاي كلان اقتصادي نيست، چراكه تورم افزايش يافته و ركود نيز پس از كرونا عمق بيشتري خواهد يافت، با اين حال بورس توانست در هفته‌هاي اخير نزديك به 300 هزار ميليارد تومان نقدينگي به سمت خود سوق دهد. هرچند انتظارات بر ايجاد فرصت خوب براي دولت به منظور تامين منابع درآمدي و جبران كسري بودجه همچنين كاهش نوسانات قيمتي در بازارهاي موازي بود، اما به نظر مي‌رسد مورد دوم حاصل نشده و بيم حباب‌هاي بزرگ‌تر و ريزش‌هاي شديدتر وجود دارد. از اين‌رو افراد بخشي از نقدينگي خود را به سمت بازارهاي موازي مانند خودرو و طلا بردند. اما دليل ديگري كه «روانه‌سازي بخشي از نقدينگي به سمت ساير بازارها» را توجيه مي‌كند، ورود افراد ناآشنا به بورس است. تعداد افرادي كه خودشان و بدون كمك از صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري به بورس وارد شدند، كم نيست. همين امر مي‌تواند مشكلات ثانويه‌اي را براي سهام و سرمايه‌گذاران حقيقي ايجاد كرده و ضررهاي احتمالي برايشان به بار آورد. حسين راغفر، اقتصاددان معتقد است حباب بزرگي در بورس ايجاد شده كه با اصول علم اقتصاد در تعارض جدي قرار دارد و حضور براي افرادي كه سرمايه‌هاي خرد دارند، لطمه‌هاي جدي‌اي وارد مي‌كند. راغفر در ادامه صحبت‌هاي خود افزود: «اگر منابع بازار سرمايه وارد بازارهاي ديگري براي سفته‌بازي و سوداگري شود، مي‌تواند وضعيت اقتصادي را آشفته‌تر كند. در اين شرايط، بايد منابع بازار سرمايه ساماندهي شود و به سمت فعاليت‌هاي مولد حركت كند تا در اين صورت تا حدودي از آثار تورمي جلوگيري شود.»
پيش‌بيني هر متغيري در بازار سرمايه نيازمند توجه به رفتار پارامترهاي تاثيرگذار بر اقتصاد كشور است. قيمت نفت، نرخ ارز، تورم و نرخ رشد نقدينگي از مهم‌ترين اين پارامتر‌ها هستند. با توجه به كاهش شديد قيمت نفت و امكان تعديل درآمدهاي حاصل از آن در بودجه همچنين افزايش تورم در سال جاري و حركت آرام نرخ دلار به كانال 16 هزار تومان به نظر مي‌رسد در آينده قيمت سهام در بورس اصلاح شود، بنابراين ريزش دور از ذهن نخواهد بود.
آينده بورس در گرو تحولات
حسن قاليباف، رييس سازمان بورس معتقد است آينده بازار سرمايه در گرو تحولات آتي است و نبايد از حالا رشد اين بازار را زير سوال برد. قاليباف با بيان اينكه بازار سرمايه به مامني براي مردم جهت سرمايه‌گذاري تبديل شده است، گفت: اين ميزان پول به هر سمت ديگري برود باعث تورم در جامعه مي‌شود. اما زماني كه وارد بازار سرمايه مي‌شود باعث رونق خواهد شد. سازمان بورس نمي‌تواند جلوي كسي را بگيرد، ناظر بازار بر بازار نظارت مي‌كند؛ ما سال‌ها تلاش كرديم سفره بازار سرمايه بزرگ شود و مسووليت با خود سرمايه‌گذار است. او در خصوص قيمت هر سهم نيز خاطرنشان كرد: «قيمت هر سهم بر اساس انتظارات مشخص مي‌شود. در واقع عرضه و تقاضا در بازار قيمت را مشخص مي‌كند. در حال حاضر بايد به افزايش قيمت‌ها در بازار سرمايه به عنوان يك فرصت براي بنگاه‌هاي اقتصادي نگاه كرد.»