بازار داغ كانال‌هاي روانشناسي
مستانه ابراهيمي
با شيوع بيماري كرونا در ايران و جهان، بسياري از مشاغل به شدت در معرض آسيب قرار گرفته‌اند. در اين ميان مهدكودك‌ها جزو نخستين اماكني بودند كه بعد از همه‌گيري اين بيماري، تعطيل شدند و پس از گذشت نزديك به سه ماه همچنان تعطيل هستند. بديهي است تعطيلي مهدكودك‌ها نه تنها سبب قطع درآمد مديران اين مراكز شده است، بلكه اين موضوع با توجه به اجاره‌اي بودن ساختمان بسياري از مهدهاي كودك‌ها و همچنين هزينه‌هاي جانبي ديگري چون بيمه مربيان، سبب به وجود آمدن ضررهاي مالي هنگفت براي صاحبان اين مشاغل شده است. در چنين شرايطي برخي از مديران و صاحبان مهدكودك‌ها، اقدام به انجام فعاليت‌هايي جهت كاهش اين خسران و زيان مالي كرده‌اند. تهيه بسته‌هاي آموزشي (شامل سي‌دي‌هاي آموزشي ضبط‌شده توسط مربيان، لوازم‌التحرير و كتابچه‌هاي آموزشي) و فروش اين بسته‌ها با قيمت‌هاي گزاف به خانواده‌ها، اقدام به تاسيس مراكز زيرزميني نگهداري از كودكاني كه مادران شاغل دارند و ايجاد كانال‌هاي روانشناسي جهت مشاوره و آموزش به خانواده‌ها و اخذ وجه عضويت از اعضاي اين كانال‌ها، از جمله اين فعاليت‌ها است. نكته قابل توجه در اين ميان اين است كه بسياري از اين فعاليت‌ها، صرف‌نظر از ماهيت غير قانوني خود، مي‌توانند سلامت رواني خانواده و كودك را در معرض آسيب قرار دهند. به عنوان مثال آموزش‌هاي ارايه‌شده در بخش اعظمي از كانال‌هاي روانشناسي، از سويي فاقد اعتبار علمي هستند و از سويي اين آموزش‌ها اغلب مسائل بسيار گسترده‌اي را شامل مي‌شوند كه اصولا پرداختن به آنها در حوزه صلاحيت مديران مهدهاي كودك نيست. آموزش‌هاي روانشناسي در فضاي حقيقي و مجازي فقط در تخصص روانشناساني است كه علاوه بر داشتن مدرك معتبر روانشناسي (حداقل كارشناسي ارشد) مجوز آموزش از سوي سازمان نظام روانشناسي يا سازمان بهزيستي را داشته باشند و علاوه بر اينها، اقدام به گذراندن كارگاه‌هاي آموزشي معتبر نيز كرده باشند. ناگفته نماند اين كارگاه‌ها خود بايد زير نظر سازمان نظام روانشناسي باشند و همچنين توسط اساتيد معتبر ارايه شوند. اين در حالي است كه بعضي از مديران و مربيان مهدكودك‌ها صرفا با شركت در يك دوره از كارگاه‌هايي كه توسط افراد متفرقه ارايه شده و فاقد اعتبار لازم است، اقدام به راه‌اندازي كانال‌هاي آموزشي روانشناسي مي‌كنند و با دريافت حق عضويت از اعضاي كانال، به صورت روزانه آموزش‌هاي صوتي و متون روانشناسي را در اختيار اعضا قرار مي‌دهند. البته لازم به ذكر است بسياري از كانال‌هاي آموزش مجازي فنون روانشناسي پيش از شيوع كرونا نيز فعاليت داشته‌اند اما با شيوع بيماري كرونا و محدوديت خدمات كلينيك‌هاي روانشناسي و نيز افزايش همزمان استرس به دليل بيماري كرونا، زمينه مساعدتري براي فعاليت اين كانال‌ها ايجاد شده است و راه‌اندازي اين كانال‌ها خصوصا توسط مربيان مهد كودك، رشد چند برابري داشته است. اين در حالي است كه بسياري از والدين به دليل اعتماد به مهدكودك به عنوان يك مركز تعليم و تربيت قانوني، كانال‌هاي وابسته به اين مراكز را معتبر دانسته و در آنها عضو مي‌شوند. علاوه بر اين، اغلب والدين بر اين باورند كه عضويت در كانال‌هاي مخصوص مهدكودك به معناي اهميت دادن به فرزندشان است. با اين همه همان‌طور كه ذكر شد، مطالب ارايه شده در اين كانال‌ها اغلب نامعتبر، غيرعلمي و ناكارآمد هستند و بسياري از اين مطالب برداشت‌هاي سطحي و شخصي افرادي است كه يا خود در كارگاه‌هاي نامعتبر روانشناسي شركت كرده‌اند يا كپي ناشيانه و غيراصولي از مطالبي است كه به صورت پراكنده جمع‌آوري شده‌اند و فاقد محتواي يكپارچه و مدون جهت آموزش هستند. بديهي است مطالب و فنون ارايه‌شده در اين كانال‌ها به دليل ماهيت غلط و غيراصولي خود، مي‌تواند بسيار آسيب‌رسان باشند. در عين حال بسياري از اين مطالب به دليل ناكارآمدي و ماهيت غيراثربخش خود سبب بدبيني و مقاومت افراد به اثربخشي و كارآمدي علم روانشناسي مي‌شود. در حقيقت، تكرار فنون و تكنيك‌هاي روانشناسي به صورت غلط و غير اصولي، سبب زير سوال رفتن اصالت اين علم مي‌شود. از سوي ديگر تكرار اين مقولات سبب ايجاد پيش‌داوري‌هاي غلط رواني در افراد جامعه مي‌شود. اين باورها و پيش‌داوري‌هاي غلط يكي از مهم‌ترين آفات درمان، در پروسه روان‌درماني و مشاوره محسوب مي‌شود؛ به اين معنا كه انجام روان‌درماني و مشاوره در افرادي كه از قبل نسبت به مقولات روانشناسي پيش‌داوري دارند، به مراتب بسيار مشكل‌تر از ساير افراد است.
در اين ميان علاوه بر ضرورت اقدامات قانوني جهت جلوگيري از فعاليت اين كانال‌ها، آگاهي‌بخشي به افراد جامعه و خانواده‌ها نيز ضروري است. به‌طور مثال توصيه مي‌شود والدين قبل از عضويت در هر گروه آموزش روانشناسي به صورت مجازي يا واقعي، ابتدا از داشتن مجوز سازمان نظام روانشناسي براي آن گروه اطمينان حاصل كرده و سپس اقدام به عضويت در اين گروه‌ها كنند.