اعلام آمادگي تهران، سكوت واشنگتن
دونالد ترامپ گزارش تايم درباره پيشنهاد ايران براي تبادل زندانيان را بازنشر كرد
تداوم بن‌بست يا گشايش موردي؟ كوچك‌ترين نشانه‌ها در تحولات پيرامون ايران و ايالات متحده به پاسخي به نفع يكي از اين دو پرسش تبديل مي‌شود. حساسيت رسانه‌اي به خصوص در فضاي مجازي به پرونده اين رابطه دوجانبه به اندازه‌اي افزايش يافته كه توييت مقام‌هاي دو كشور حتي اگر در آن اشاره‌اي هم به نام ايران يا ايالات متحده نشده باشد به سوژه‌اي براي گمانه‌زني درباره آغاز مذاكره يا تداوم خصومت تبديل مي‌شود. اين روزها در حالي كه ايالات متحده همچنان در سايه سياست فشارحداكثري عليه ايران به اعمال تحريم اقتصادي فراگير ادامه مي‌دهد تنها پرونده‌اي كه رسانه‌ها آن را روزنه‌اي براي شكاف در ديوار بلند بي‌اعتمادي ميان تهران و واشنگتن مي‌دانند، تبادل زندانيان ايراني و امريكايي است. اتفاقي كه پيش از اين نيز در دوره رياست‌جمهوري دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات متحده رخ داده‌است. آذرماه 1398 بود كه براي اولين بار بعد از به قدرت رسيدن دونالد ترامپ، تهران و واشنگتن يك همكاري عملي را به ثبت رساندند: ايران ژائو وانگ، تبعه امريكايي چيني‌تبار را آزاد كرد و امريكا هم مسعود سليماني را. هر دو اين افراد چهره‌هاي دانشگاهي بودند. پس از انتشار خبر اين مبادله، رسانه‌ها به گمانه‌زني مثبت درباره احتمال تحول در رابطه دوجانبه تهران و واشنگتن روي آوردند و شاهد اين گمانه‌زني هم پيام قدرداني دونالد ترامپ از ايران بود. پيامي كه ترامپ در آن ايران را به گفت‌وگوي دوجانبه براي رسيدن به توافقي همه‌جانبه تشويق كرد. البته عمر اين موضع رييس‌جمهور ايالات متحده هم كمي بيش از 24 ساعت بود و او بلافاصله در يك سخنراني ديگر در جمع طرفداران اسراييل به تندي از حكومت ايران انتقاد كرده و از ايران با عنوان آتش بيار معركه در سراسر خاورميانه ياد كرد. اين مبادله دومين مبادله زندانيان ميان ايران و ايالات متحده پس از توافق برجام بود. نخستين‌بار دو كشور در واپسين سال حضور باراك اوباما در كاخ سفيد در دي‌ماه سال 1394 اقدام به تبادل زنداني كرده بودند. هرچند كه مساله تبادل زنداني معمولا به امري بشردوستانه و فارغ از هياهوهاي سياسي ميان كشورها تبديل شده اما در پرونده ايران و ايالات متحده هر تحركي قابليت تفسير به تنش‌زدايي يا تنش‌زايي بيشتر در رابطه را دارد. با شيوع ويروس كرونا در سطح جهاني مساله زندانيان دو تابعيتي در ايران و همچنين زندانيان ايراني در خارج از كشور در صدر اخبار قرار گرفت. ايران براي نشان دادن حسن نيت خود در اين رابطه اقدام به اعطاي مرخصي به تعدادي از زندانيان دو تابعيتي كرد و همزمان براي چندمين بار به اراده موجود در تهران براي تبادل زندانيان اشاره كرد. هفته گذشته بود كه سيدعباس موسوي، سخنگوي وزارت خارجه در نشست خبري با اهالي رسانه‌هاي داخلي و خارجي اين آمادگي تهران را تكرار و تاكيد كرد كه واشنگتن به پيشنهاد تهران در اين زمينه پاسخي نداده است. اين موضع‌گيري موسوي خبر تبادل زنداني ميان ايران و امريكا را مجددا به صدر اخبار بازگرداند و به سوژه‌اي براي پرسش از ساير مقام‌هاي ايراني و امريكايي تبديل شد. علي ربيعي، سخنگوي دولت نيز روز يكشنبه در اظهاراتي سخنان موسوي را تكرار كرده و تاكيد كرد كه طرف ايراني براي اين مبادله آماده است. اين خبر بلافاصله به تيتر اخبار به خصوص در رسانه‌هاي امريكايي تبديل شد. در حالي كه بسياري اين پيشنهاد ايران را به چراغ سبز جديد تهران به واشنگتن تعبير كردند، محمد جواد ظريف، سخنگوي وزارت خارجه در پاسخي كوتاه به پرسش خبرنگاران در اين رابطه تاكيد كرد كه شخصا اين پيشنهاد را از سال 1397 مطرح كرده اما با بي‌پاسخي دولت ترامپ روبه رو شده است. رييس دستگاه ديپلماسي در اين‌باره گفت: «بنده در مهرماه سال ۱۳۹۷ بر اساس تصميمي كه گرفته شد، در نيويورك اعلام كردم كه جمهوري اسلامي ايران آمادگي دارد كليه زندانيان ايراني كه در آمريكا و يا در ساير كشورها با فشار امريكا زنداني هستند با كليه زندانيان امريكايي مبادله شوند، اين صحبتي بوده كه ما بيان كرده‌ايم.از آن زمان امريكايي‌ها تاكنون به آن پاسخ نداده‌اند.
ما اعلام كرديم مشخصه ويژه‌اي نداشتيم، تمام كساني كه در ايران دستگير شده‌اند يا كساني كه در كشورهاي مختلف به درخواست امريكا دستگير شده‌اند يا افرادي كه ما در امريكا داريم كه به دلايل غيرواقعي عبور از تحريم‌هاي غيرقانوني امريكا دستگير شده‌اند.» محمدجواد ظريف در بخش‌هاي ديگري از سخنانش درباره وضعيت سيروس عسگري دانشمند ايراني بازداشت شده در امريكا نيز گفت: آقاي سيروس عسگري ان‌شاءالله به زودي به كشور بازمي‌گردد. ايشان آزاد است و مشكل اقامت در امريكا دارد. از اتهامات واهي كه عليه ايشان مطرح شده تبرئه شده است.به‌شدت فعال بوديم كه زمينه را براي پرواز بازگشت ايشان فراهم كنيم و همه اقدامات انجام شده و اگر ان‌شاءالله تست كروناي ايشان منفي بشود، ايشان مي‌توانند با اولين پرواز بازگردد.
سياست ورزي توييتري ترامپ
تكرار موضع‌گيري ايران و اعلام آمادگي براي تبادل زندانيان كه به گفته تهران با بي‌واكنشي از سوي امريكا روبه رو شده خبرنگاران رسانه‌هاي غيرايراني را واداشت تا روايت طرف امريكايي را هم از اين ماجرا بشنوند. وزارت خارجه امريكا در پاسخ به سوال الجزيره درباره مساله تبادل زندانيان با ايران گفت: «مسائل ديپلماتيك حساس را از طريق رسانه‌ها انجام نمي‌دهيم.» وزارت خارجه امريكا در حالي با طرح اين ادعا از زيربار پاسخ دادن به اين سوال شانه خالي كرده كه دونالد ترامپ در چهارسال گذشته و حتي پس از آغاز رسمي كار در كاخ سفيد هم مهم‌ترين تصميم‌گيري‌ها هم در حوزه سياست داخلي و هم خارجي را در توييترش اعلام كرده است. همزمان با اين موضع‌گيري وزارت خارجه امريكا، شخص رييس‌جمهور گزارش مجله تايم درباره امادگي ايران براي مبادله زنداني با آمريكا را در توييتر بازنشر كرد. ترامپ هنگام بازنشر اين خبر درباره آن اظهار نظر نكرده است.مجله تايم در گزارش خود به نقل از مقام‌هاي ايراني از آمادگي براي تبادل زنداني با امريكا به خاطر شيوع ويروس كرونا در زندان‌هاي امريكا خبر داده است.اين مجله به نقل از علي ربيعي، سخنگوي دولت ايران نوشته است كه ايران هيچ شرطي براي مبادله زندانيان ندارد و آماده است بدون ميانجيگري كشور ثالث و از طريق دفتر نمايندگي خود در سازمان ملل متحد در اين رابطه اقدام كند. اين مجله به نقل از يك مقام ارشد امريكايي كه نامش را منتشر نكرد، نوشت: ايران تاكنون چنين پيشنهادي را به‌طور رسمي مطرح نكرده است. به نظر مي‌رسد كه اقدام ايران در اعلام آمادگي براي تبادل زنداني ميان ايران و امريكا از طريق كانال سوييس كه حافظ منافع واشنگتن در تهران است، تضاد ميان كردار و گفتار كاخ سفيد را عيان كرده است. دونالد ترامپ با بازنشر مطلب تايم درباره اعلام آمادگي تهران براي تبادل زنداني با امريكا قصد دارد اين پيشنهاد تهران را نشانه‌اي از به ثمر نشستن سياست فشار حداكثري خود بداند. وي پيش از اين نيز بارها ادعا كرده بود كه تهران براي گفت‌وگو با كاخ سفيد مشتاق است اما فعلا زمان آن فرا نرسيده است! ادعايي كه مانند ديگر ادعاهاي كاخ سفيد درباره ايران سندي براي اثباتش وجود ندارد. در حالي كه تهران به مساله تبادل زندانيان ميان دو كشور به عنوان موضوعي انسان‌دوستانه نگاه مي‌كند دونالد ترامپ حاضر به ورود حاشيه‌اي به اين پرونده خارج از متن رابطه پرتنش دو كشور نيست و حتي از اندك دورانديشي سياسي كه مي‌تواند از اين برگه به عنوان دستاوردي در حوزه سياست خارجي در كارنامه انتخاباتي خود هم استفاده كند برخوردار نيست.