امريكا براي حضور نظامي در طرابلس دنبال بهانه مي‌گردد
تبديل ليبي به سوريه جديد
شهاب شهسواري
ليبي به آوردگاه تازه بازيگران بين‌المللي تبديل شده است. قدرت‌هاي منطقه‌اي و جهاني بعد از كلنگي كردن سوريه در حال انتقال جنگ‌هاي نيابتي خود به شمال آفريقا هستند. يك مقام ارشد وزارت دفاع امريكا ادعا كرده است كه روسيه چندين فروند جنگنده دراختيار نيروهاي خليفه حفتر، فرمانده شبه نظاميان موسوم به ارتش ملي ليبي قرار داده است. ژنرال گرگوري هادفيلد، معاون امور اطلاعات وزارت دفاع امريكا گفته است كه پنتاگون ۱۴ فروند ميگ ۲۹ و سوخو ۲۴ روسي را رهگيري كرده كه از طريق مسير ايران و سوريه به پايگاه هوايي جفره در ليبي رفته‌اند. ويكتور بوندارف، فرمانده پيشين نيروي هوايي روسيه و رييس كميته نيروهاي مسلح دوماي اين كشور ادعاي امريكا را «ابلهانه» توصيف كرده است. ژنرال امريكايي مدعي شده كه اگر امريكا به روسيه اجازه دهد پايگاه‌هاي دايمي در ليبي ايجاد كند «اروپا در معرض حمله فوري روسيه قرار خواهد گرفت.» به نوشته رسانه‌هاي امريكايي، مقام‌هاي اين كشور احتمال اعزام نيروي تازه به شمال آفريقا براي استقرار در ليبي با هدف مقابله با ادعاي نفوذ روسيه را رد نكرده‌اند. ژنرال گرگوري هادفيلد كه روز جمعه در جمع تعدادي از خبرنگاران امريكايي جلسه‌اي توجيهي در مورد ليبي برگزار كرده بود، گفته است كه «هدف روسيه در حمايت از [گروه] ارتش ملي ليبي و خليفه حفتر، بردن جنگ نيست، بلكه ايجاد يك جاي پاي تازه در منطقه است.» ژنرال استيون تاوزند، فرمانده نظاميان امريكايي در قاره آفريقا به رسانه‌ها خبر داده كه در حال سازمان‌دهي يك واحد آموزشي نظامي براي اعزام به تونس است تا از امنيت تونس در مقابل نفوذ روسيه در ليبي حمايت كند.
بهانه‌جويي براي لشكركشي به ليبي
موضوع كشف سلاح‌هاي روسي در ليبي، مساله تازه‌اي نيست. پيش از اين نيز بارها نظاميان وابسته به دولت به رسميت شناخته شده بين‌المللي در طرابلس از به غنيمت گرفتن سلاح‌هاي مدرن روسي و همچنين مشاهده نيروهاي روسي وابسته به كمپاني خصوصي وگنر در جمع شبه نظاميان خليفه حفتر خبر داده بودند، اما ادعاي جديد امريكا كه اولين‌بار توسط فرماندهي نظامي امريكا در آفريقا (آفريكام) مطرح شده بود نشان از عزم جدي امريكا براي ورود به نبرد در ليبي به بهانه مبارزه با نفوذ روسيه دارد. پيش از اين در سال‌هاي ۲۰۱۱ و ۲۰۱۲ تحت رياست‌جمهوري باراك اوباما و وزارت خارجه هيلاري كلينتون، ايالات‌متحده امريكا كاملا خود را از درگيري نظامي در ليبي عقب كشيده بود و حتي به صورت مستقيم حاضر به مشاركت در عمليات نظامي ناتو براي سرنگوني معمر قذافي در اين كشور نشد.
واشنگتن كه تا پيش از اين به صورت رسمي از نيروهاي شبه نظامي تحت فرماندهي خليفه حفتر حمايت مي‌كرد و حتي رييس‌جمهور اين كشور مستقيما با خليفه حفتر تماس گرفته بود و از تلاش‌هاي او «براي مبارزه با تروريسم» در ليبي تشكر كرد، حالا در تغيير موضعي ناگهاني به هوادار دولت وفاق ملي يعني جبهه مقابل حفتر در ليبي تبديل شده است. مايك پمپئو، وزير خارجه ايالات‌متحده هفته گذشته در تماسي تلفني با فائز سراج، رييس شوراي رياست جمهوري دولت وفاق ملي تماس گرفت و از حمايت واشنگتن از دولت به رسميت شناخته شده بين‌المللي در ليبي خبر داد. ديويد شنكر، دستيار ارشد وزير خارجه امريكا در امور خاور نزديك، روز پنجشنبه در گفت‌وگو با خبرنگاران تاكيد كرد كه هر چند دولت وفاق ملي در طرابلس براي ازسرگيري مذاكرات انعطاف نشان داده اما خليفه حفتر حاضر به كوچك‌ترين انعطافي براي ازسرگيري مذاكرات آتش‌بس نيست.
سوريه‌اي شدن ليبي
به نوشته فهيم تستكين، تحليلگر مسائل تركيه در المانيتور، وضعيت كنوني ليبي را «سوريه‌اي شدن» توصيف مي‌كند و مي‌نويسد كه افزايش نفوذ روسيه و تركيه در ليبي باعث يك درگيري تازه ميان اين دوطرف در ليبي مي‌شود. او در عين حال تاكيد مي‌كند كه افزايش نفوذ هر يك از اين طرف‌ها در ليبي، به صورت مستقيم بر دخالت بازيگران خارجي ديگر هم تاثير مي‌گذارد، به‌ويژه اينكه بازيگراني چون اتحاديه اروپا، يونان و قبرس، به‌شدت نسبت به قدرت گرفتن تركيه در جنوب مديترانه نگران هستند و همين نگراني براي اروپايي‌ها و امريكا در مورد قدرت گرفتن روسيه در اين كشور هم وجود دارد.
احتمال حضور نظاميان امريكايي در ليبي در شرايطي مطرح مي‌شود كه پيش از اين تركيه نيز نظاميان خود را به اين كشور جنگ‌زده اعزام كرده بود و مصر، امارات‌متحده عربي و عربستان‌سعودي پول سلاح براي استمرار جنگ در ليبي ارسال مي‌كنند. ليبي و شمال آفريقا به زمين حاصلخيزي براي كاشت بحران‌هاي تازه جهاني تبديل شده است. كشوري كه ۹ سال پيش با جرقه حملات ناتو به آتشي ويران‌كننده كشيده شد، حالا به محلي براي رقابت روسيه، تركيه، امريكا، امارات‌متحده عربي، مصر، عربستان‌سعودي، فرانسه و گروهي ديگر از كشورهاي اروپايي بدل شده است. طرف‌هاي درگير در بحران ليبي، يكديگر را متهم به شعله‌ورتر كردن جنگ در اين كشور مي‌كنند. سخنگوي وزارت خارجه روسيه، ماريا زاخارووا مي‌گويد كه آتش‌بس توافق شده ماه ژانويه در اين كشور كاملا سقوط كرده و توازن قوا در جنگ ليبي با افزايش دخالت‌هاي خارجي به شدت در حال تحول است. مذاكرات بين‌المللي براي توقف جنگ در ليبي نه تنها به كاهش درگيري‌ها در اين كشور ثروتمند شمال آفريقا منجر نشده است، بلكه بعد از شكست دو دور ميانجيگري بين‌المللي در مسكو و برلين، طرف‌هاي خارجي مداخله خود را در جنگ افزايش داده‌اند.
امريكا، مسكو را به اعزام جنگنده براي شبه نظاميان موسوم به ارتش ملي ليبي متهم كرده است و مي‌گويد كه چاپخانه‌هاي مسكو اسكناس‌هاي تقلبي براي پخش در ليبي به اين كشور مي‌فرستند. به گفته وزارت خارجه امريكا، دولت مالت محموله‌اي معادل يك ميليارد و ۱۰۰ ميليون دلار اسكناس تقلبي دينار ليبي را كه در چاپخانه‌هاي دولتي روسيه منتشر شده‌اند و به مقصد ليبي ارسال شده‌اند، توقيف كرده است. تركيه حضور نظامي خود را در درياي مديترانه و نزديكي سواحل ليبي افزايش داده است. رسانه‌هاي وابسته به مخالفان دولت سوريه مي‌گويند كه آنكارا هزاران نفر از نيروهاي مسلح گروه‌هاي مخالف دولت سوريه را از خاك اين كشور به ليبي منتقل كرده تا در كنار نيروهاي دولت وفاق ملي ليبي در طرابلس با گروه‌هاي شبه نظامي بجنگند. فواد اوكتاي، معاون رييس‌جمهور تركيه تاكيد كرده كه آنكارا قصدي براي خروج نيروهايش از خاك ليبي ندارد. او طي سخنراني در نشست مجازي «شوراي آتلانتيك» و «سازمان هريتيج تركيه»، دولت «وفاق ملي ليبي» به رياست «فائز السراج» را دولت مشروع خواند و از ادامه حمايت‌هاي آنكارا از اين دولت خبر داد.