سوخت به ونزوئلا رسيد، اما گران و سهميه‌بندي شد
خداحافظي كاراكاس با يادگارهاي چاوز
شهاب شهسواري
ونزوئلا براي اولين‌بار در يك دهه گذشته شاهد افزايش چشمگير قيمت بنزين خواهد بود. كشوري كه بزرگ‌ترين ذخاير نفت جهان را در خود جا داده است، اكنون با كمبود فراگير سوخت مواجه شده است. حالا رييس‌جمهور اين كشور تصميم گرفته است قيمت سوخت را در ونزوئلا نزديك به هزار برابر كند، عددي كه هر چند بزرگ به نظر مي‌رسد اما همچنان چندين برابر ارزان‌تر از قيمت سوخت در ديگر نقاط جهان است، چرا كه تاكنون شهروندان ونزوئلايي با در اختيار داشتن كارت‌هاي «سرزمين پدري» مي‌توانستند با قيمت ۶ بوليوار يك ليتر بنزين در جايگاه‌هاي سوخت دريافت كنند، حالا براي خريد همين قدر بنزين بايد ۵۰۰۰ بوليوار پرداخت كنند. اما ۵۰۰۰ بوليوار تقريبا معادل ۳۷۵ تومان پول ايران و ۲.۵ سنت پول امريكا است كه باز هم نسبت به بسياري از نقاط دنيا ارزان‌تر به حساب مي‌آيد. اما افزايش ناگهاني قيمت سوخت در كشوري كه صاحب بزرگ‌ترين ذخاير نفت خام جهان است، ممكن است افكار عمومي را به‌شدت تحريك كند، به ويژه كه كمبودها و بحران‌هاي اقتصادي مستمر در ۷ سال گذشته، بخش بزرگي از مردم ونزوئلا را به ستوه آورده است. سال ۱۹۸۹ زماني كه قيمت سوخت در دوران رياست‌جمهوري كارلوس آندرس پرز دو برابر شد، اعتراضات مشهور به كاراكازو در ونزوئلا به كشته‌شدن صدها معترض توسط ارتش منجر شد. ونزوئلا در طول هفت سال گذشته با مشكلات عمده اقتصادي مواجه بود، ابرتورم يك ميليون درصدي، قطعي برق سراسري، كمبود كالاهاي ضروري و گراني شديد باعث شده است كه در سال‌هاي اخير بسياري از شهروندان اين كشور با انواع كمبودها و مشكلات در تامين ساده‌ترين نيازهاي زندگي مواجه شده‌اند. دخالت دولت‌هاي خارجي خصوصا امريكا براي براندازي حكومت ونزوئلا و حمايت متحدان امريكا از اعلام رياست‌جمهوري يك نماينده مجلس در اين كشور، به شكاف‌ها و مشكلات سياسي و اقتصادي دامن زده است. امريكا از يك سال و نيم پيش تقريبا تمام بخش‌هاي اقتصادي ونزوئلا و مقام‌هاي اين كشور را تحريم كرده است و صادرات نفت خام ونزوئلا كه تنها منبع درآمد اين كشور امريكاي جنوبي بود، با تحريم‌هاي امريكا به يك چهارم گذشته سقوط كرده است. با تمام اين احوال تجربه كمبود سوخت در ماه‌هاي اخير باعث مشكلات اقتصادي شده و به روحيه مردم ونزوئلا ضربه وارد كرد. نفتي كه روزگاري فراواني آن، موتور محرك اقتصاد ونزوئلا براي تامين بودجه طرح‌هاي بلندپروازانه تامين اجتماعي رييس‌جمهور فقيد اين كشور هوگو چاوز بود، حالا به يك كالاي لوكس و كمياب تبديل شده است كه شهروندان ونزوئلا بايد آن را از بازار سياه و با قيمت‌هاي كلان تامين كنند. نيكولاس مادورو، كه از رهبري سنديكاي كارگري به مقام معاونت رياست‌جمهوري رسيد و بعد از مرگ هوگو چاوز جانشين او شد، حالا در رويارويي با مشكلات شديد اقتصادي به تدريج و به اجبار ميراث رهبر سوسياليست پيشين ونزوئلا را كنار مي‌گذارد. به‌رغم گران شدن قيمت بنزين، قيمت گازوئيل در ونزوئلا همچنان رايگان باقي مي‌ماند. طارق العيسمي، وزير نفت ونزوئلا اعلام كرده است كه گازوئيل همچنان يارانه صد درصد دريافت مي‌كند. شهروندان ونزوئلا تا پيش از آنكه در ماه‌هاي اخير كشورشان با كمبود شديد سوخت مواجه شود، براي دريافت بنزين از جايگاه‌هاي سوخت رقم ناچيزي پرداخت مي‌كردند تا جايي كه به نوشته بلومبرگ، گاهي جاي پول نقد به دادن يك آب‌نبات يا يك خوراكي ارزان قيمت به عنوان پول خرد بسنده مي‌كردند. نيكولاس مادورو، گفته است كه قيمت سوخت در اين كشور بايد از اين هم گران‌تر شود. به گفته رييس‌جمهور ونزوئلا «سوخت بايد به قيمت جهاني در ونزوئلا فروخته شود، تا از سرقت آن توسط كلمبيا و كشورهاي حوزه درياي كاراييب جلوگيري شود. اين اتفاق بايد خيلي زود رخ دهد، اما بر اساس يك برنامه‌ريزي و استراتژي بلندمدت.»در طول يك هفته گذشته ۴ نفتكش از ۵ نفتكش ايراني براي رساندن سوخت به ونزوئلا در بنادر اين كشور پهلو گرفته‌اند تا يك ميليون و ۵۰۰ هزار بشكه بنزين را در براي توزيع در جايگاه‌هاي سوخت اين كشور به ونزوئلا برسانند، اما اين ميزان سوخت نياز كشور را كفاف نمي‌كند. دولت بحران زده كاراكاس كه يك سال و نيم است با تشكيل يك دولت موازي از سوي مخالفان حكومت با پشتيباني تحريم‌هاي امريكا در حال مقاومت است، تصميم گرفته كه سياست پرداخت يارانه‌هاي كلان به شهروندان براي سوخت را كنار بگذارد. سوخت ارزان بخشي از خدمات عمومي بود كه دولت هوگو چاوز در كنار خدمات درماني رايگان سراسري، خوراك ارزان و يارانه‌هاي نقدي، براي شهروندان ونزوئلا در نظر گرفته‌بود. اما به نظر مي‌رسد دولت كاراكاس در شرايط جديد مجبور است كه راه تازه‌اي براي تامين نيازهاي شهروندان پيدا كند.سوخت، تازه‌ترين قرباني بحران اقتصادي در ونزوئلا بود، بعد از ماه‌ها كمبود بنزين در جايگاه‌هاي توزيع بنزين و گازوييل در سراسر ونزوئلا، دولت مجبور شد به آن سوي آب‌هاي اقيانوس اطلس و هند، به ايران متوسل شود تا سوخت مورد نياز اين كشور را تامين كند، حالا براي صرفه‌جويي در مصرف اين كالاي از آب گذشته، دولت ونزوئلا تصميم گرفته است كه از امروز قيمت فروش سوخت را در اين كشور افزايش دهد. به گفته نيكولاس مادورو، رييس‌جمهور ونزوئلا، از امروز هر ليتر بنزين با قيمت ۵۰۰۰ بوليوار، معادل ۲.۵ سنت (۲۵ هزارم يك دلار) در جايگاه‌هاي عرضه سوخت خواهد شد و هر خودرو فقط مي‌تواند تا ۱۲۰ ليتر در ماه سوخت دريافت كند. بنزين سوپر هم با قيمت ۵ سنت در برخي از جايگاه‌هاي برگزيده در ونزوئلا توزيع مي‌شود. مادورو در سخنراني تلويزيوني خود براي اعلام شدن گراني قيمت سوخت، تحريم‌هاي امريكا را عامل اين بحران معرفي كرد. او گفت: «هموطنان عزيزم كه صداي مرا مي‌شنويد، اين يك جنگ است، يك جنگ مهلك. امريكا، هر كمپاني كه قطره‌اي سوخت به ونزوئلا برساند را آزار و اذيت مي‌كند.» عوامل مختلفي در كمبود بنزين و سوخت در ونزوئلا دخيل هستند. تحريم‌هاي امريكا، سوءمديريت در بخش‌هايي از دولت كاراكاس، تلاش مخالفان براي نابودي زيرساخت‌هاي اقتصادي با هدف براندازي حكومت و شيوع بيماري كرونا، هر يك در اين مساله نقشي داشته‌اند. تا پيش از اين ونزوئلا به ازاي صادرات نفت خام خود به خارج از كشور سوخت پالايش شده از كشورهاي خارجي وارد مي‌كرد، اما تحريم‌هاي امريكا عليه ونزوئلا باعث شده است تا اين كشور نتواند درآمد ارزي حاصل از صادرات نفت خام را به كشور برگرداند همچنين نتواند از كشورهاي پيرامونش سوخت پالايش شده وارد كند. شيوع كرونا هم باعث شده است تا بزرگ‌ترين پالايشگاه ونزوئلا به دليل سوءمديريت تقريبا تعطيل شود. در طول يك ماه گذشته به نوشته رويترز از ۱۸۰۰ جايگاه سوخت در سراسر ونزوئلا فقط ۲۴۰ جايگاه به خريداران سوخت عرضه مي‌كردند و بسياري از صاحبان خودروها و موتوسيكلت‌هاي شخصي مجبور بودند براي خريد سوخت به بازار سياه مراجعه كنند و رقم‌هاي سنگيني تا ۴ دلار براي هر ليتر پرداخت كنند. از ماه پيش دولت ونزوئلا براي حفاظت از پمپ‌بنزين‌ها از احتمال هجوم معترضان، ارتش را براي حفاظت از اين جايگاه‌ها اعزام كرده‌بود. بر اساس تازه‌ترين دستور دولت، بنزين ۲.۵ سنتي در تمام جايگاه‌هاي دولتي و به شكل سهميه‌بندي به شهرونداني كه داراي كارت سرزمين پدري باشند ارايه مي‌شود و خريداران بنزين آزاد مي‌توانند با مراجعه به ۲۰۰ جايگاه سوخت متعلق به كمپاني‌هاي خصوصي بنزين ۵ سنتي دريافت كنند كه هزينه آن بايد با ارزهاي خارجي پرداخت شود.