قبل و بعد از فيلم «عروس» در سينماي ايران
قواعدي كه شكسته شد
عباس ياري
ساخته شدن فيلم عروس در سال 69 يك اتفاق مثال زدني و شوك عجيب براي سينماي ايران بعد از انقلاب بود. در واقع با آمدن «عروس» در سينماي ايران چيزي شكسته شد و تمام آن بنمايه و پيريزي را كه تا قبل از آن در سينماي ايران چيده شده بود همه به هم خورد و تخريب شد و آن هم سينمايي بود كه بسيار پالوده و بر اساس يكسري قواعدي بود كه بخشي نوشته، بخشي گفته شده و بخشي بر اساس فضاي موجود شكل گرفته بود.
اينكه چهرههاي بازيگران زن سينماي ايران تا قبل از آن نبايد خيلي زيبا ميبودند، نبايد چيزي به اسم سلبريتي در سينماي ايران وجود ميداشت، نبايد نوع قصهها به سمت سينمايي ميرفت كه به قولي خطكشي شده باشد و چهرهها عصاقورت داده شده باشند. اساسا اتفاق «عروس» باعث شد سينماي ايران بعد از انقلاب به بعد و قبل از فيلم «عروس» به لحاظ مضموني، تصويري و ارايه شخصيتهاي سينمايي تقسيم شود. تا قبل از آن كسي جرات نداشت براي بازيگر اصلي فيلمش دختري را انتخاب كند كه زيبا چهره باشد، چشمهاي رنگي داشته باشد و كلوزآپهاي دلچسب به لحاظ زيباييشناسي تصويري چه از مرد و چه از زن فيلم بگيرد. البته عروس با طرح قصهاي كه در ظاهر با ماقبل خود فرقي نداشت موضوعي را مطرح ميكرد كه مثل فيلمهاي گذشته در جهت نفي نگاه سرمايهدارانه، نفي پولپرستي و نفي ثروتاندوزي بود، اما اينبار اين موضوع با آرايش غليظ با يك پوسته ظاهر و شيكي به مخاطب ارايه داده شد و به نظر ميرسيد آن شعار كه ميگويد ببينيد ثروت و پول باعث خوشبختي نميشود زير همان آرايش بسيار غليظ و زيبايي پلانها، صحنهها و چهرههاي بازيگراني مثل نيكي كريمي و ابوالفضل پورعرب ماشين شيك، جادههاي زيباي شمال قرار گرفت و ديده نشد. اگر مخاطبي كه فيلم را ميديد قرار بود به اين نتيجه برسد كه اين ثروت باعث خوشبختي نميشود، به اين نتيجه نرسيد. واقعيتش اين است كه خيلي اين وجه فيلم در تماشاچي رسوب نكرد ولي مجذوب چهرهها شد و آن بخش زيبايي چهرهها و زيبايي دكورها و ابزار و ماشيني كه در فيلم بود در دل تماشاگر جا باز كرد. به همين دليل بعد از نمايش فيلم عروس در زمان خودش كه بسيار استقبال خوبي هم از آن شد و جزو فيلمهاي پرفروش دوران خود بود، بازيگران فيلم هم در بورس قرار گرفتند و به آرامي با سيل پيشنهادهاي بازي در فيلمهاي خوب با لباسهاي شيك مواجه شدند، از اين نظر بدون داوري درباره ساختار فيلم ميتوانم بگويم كه فيلم «عروس» نگاه قبل فيلمهاي خودش را عوض كرد؛ فيلمهايي كه بازيگر اصلي جواد گلپايگاني بود، تصوير بيشتر فيلمها در جبهه و چهرهها خاك گرفته و كثيف بودند و حرفها همه عارفانه بود. عروس اين قالب را شكست و مسير تازهاي براي سينماي ايران شكل داد.