ميثم سليماني
بيش از 17 سال از حمله نظامي امريكا به عراق و اشغال نظامي اين كشور مي‌گذرد. در اين سال‌ها اگرچه حكومت در اختيار عراقي‌ها قرار گرفت و دولت‌ها با شيوه‌هايي دموكراتيك تغيير پيدا كردند اما واقعيت آن است كه نوع رابطه ميان عراق و امريكا در طول اين سال‌ها هنوز شفاف و روشن نشده است. هنوز مشخص نيست كه عراق كماكان تحت اشغال امريكا قرار دارد يا خير. اگر بگوييم خير، پس تكليف حجم زيادي از سربازها و پايگاه‌هاي نظامي امريكايي كه در عراق حضور دارند، چيست؟ آيا عراق تحت قيوميت امريكاست؟ در پاسخ به اين سوال نيز اگر بگوييم خير باز اين سوال ايجاد مي‌شود كه آيا ارتش و نيروهاي امنيتي عراقي توان دفاع كامل از مرزهاي خود را دارند؟
همزمان عراق و امريكا بارها تلاش كردند به توافقاتي امنيتي دست پيدا كنند و در دوره رياست‌جمهوري باراك اوباما نيز اين اتفاق رخ داد. اكنون چه نيازي احساس شده كه دولت‌هاي واشنگتن و بغداد تصميم بگيرند يك بار ديگر پشت يك ميز بنشينند تا به يك توافقنامه امنيتي جديد دست پيدا كنند.
طبق آخرين خبرها در اواسط ماه ژوئن نمايندگان امريكا و عراق به صورت ويديوكنفرانس كليد اولين دور از مذاكرات امنيتي را خواهند زد. بناست مذاكرات با عنوان «گفت‌وگوي استراتژيك» انجام شود و انتظار مي‌رود در اين گفت‌وگوها، آينده حضور نظامي ايالات متحده در عراق در دستور كار قرار گيرد و دو طرف در اين زمينه به نتيجه مشتركي دست پيدا كنند. پيش‌تر مايك پمپئو، وزيرخارجه ايالات متحده اعلام كرده بود كه اين مذاكرات توسط امريكا پيشنهاد شده و بناست كليه موضوعات استراتژيك ميان دو كشور را در بر گيرد. او تاكيد كرد كه اين مذاكرات در چارچوب چگونگي بهترين نوع حمايت از عراق مستقل خواهد بود. نخست‌وزير جديد عراق مصطفي الكاظمي نيز مذاكراتي به طور خلاصه با مايك پمپئو در خصوص اين توافق داشته اما دفتر او هيچگونه جزيياتي در مورد گفت‌وگوي تلفني ارايه نداده است.
فارس به نقل از روزنامه صباح و از قول يك منبع مطلع خبر داد: گفت‌وگوهاي راهبردي ميان دو كشور شامل 3 محور خواهد بود. يكي از اين محورها تاكيد بر حمايت نظامي از عراق در جنگ با گروهك‌هاي داعشي و تعهد به محافظت از تاسيسات خارجي كه در عراق فعاليت دارند، خواهد بود. همچنين طرف عراقي قصد دارد در خصوص حمايت‌هاي امريكا در مهار كرونا با مقامات اين كشور گفت‌وگو كنند.
به نوشته اهرام آنلاين، شناخت رويكردهاي احتمالي هر طرف براي حل مسائل مهم در روابط ميان عراق و امريكا بسيار دشوار است اما اين مذاكرات احتمالا چشم‌اندازي را براي مسير احتمالي در روابط آينده ايجاد خواهد كرد. همچنين از سخنان پمپئو و بيانيه سفارت امريكا در بغداد به نظر مي‌سد كه واشنگتن در اين ديدار ويديوكنفرانسي قصد دارد، دستور‌العمل و چارچوب‌هاي مشاركت استراتژيك امريكا و عراق را به شكلي پايدار و بلندمدت ارايه دهد.
با چنين ديدگاهي احتمالا واشنگتن به دنبال چارچوبي براي روابط خود با بغداد است كه بتواند سطح فعلي همكاري را حفظ و يك نظم را براي آينده ايجاد كند. با اين وجود فراتر از يك ديپلماسي دوجانبه سوالات متعددي درباره چگونگي برخورد دولت ترامپ با موضوع حضور ايران در عراق به شكل جدي وجود دارد. چراكه اكنون امريكايي‌ها نيز به خوبي مي‌دانند در مواردي نفوذ ايران در عراق به مراتب بيش از آنهاست و نمي‌توانند بدون در نظر گرفتن ملاحظات ايران به يك توافق استراتژيك با عراق دست پيدا كنند.
به نوشته اهرام آنلاين احتمالا بخشي از مذاكرات آينده مربوط به تلاش‌هاي ايالات متحده براي اعمال فشار هماهنگ ديپلماتيك، اقتصادي و نظامي براي محدود كردن ايران و متحدانش در عراق است. از همين رو اين موضوع را مي‌توان بخشي از سياست فشار حداكثري واشنگتن در برابر ايران دانست. چراكه احتمالا امريكا علاقه‌مند است تا هر چه بيشتر نفوذ ايران در عراق را محدود كند. از همين رو براي دستيابي به چنين اهدافي واشنگتن بايد علاوه بر رسيدن به يك توافق استراتژيك با عراق يك استراتژي بزرگ‌تر در خاورميانه با برنامه‌هاي مشخص را ترسيم كند و يك نوع استراتژي روشن، جامع و كاربردي را در قبال عراق اعمال كند.
اما نكته اينجاست به غير از نداشتن يك استراتژي مناسب، محاسبات غلط و اشتباهات سياسي پي در پي دولت‌هاي امريكا نه تنها نتوانستند جلوي ايران را بگيرند بلكه با خلأهاي ژئوپوليتيكي فضا را براي نفوذ و پيشرفت ايران در منطقه باز كردند.
اما اگر امريكا بخواهد به يك روابط پايدار و منطقي با عراق دست پيدا كند بايد ماموريتي براي خود تعريف كند و اجازه دهد، عراق پس از سال 2003 روي پاي خود بايستد. اكنون بسياري معتقدند كه در اين راستا امريكايي‌ها وارد مذاكراتي جدي با عراق بر سر خروج نيروهاي امريكايي از عراق شوند.
گفته مي‌شود كه بحث و گفت‌وگوهاي جدي ميان كارشناسان امريكايي در مورد عراق وجود دارد و سوالات متعددي را نيز مطرح مي‌كنند كه آيا واشنگتن بايد سطح سابق كمك‌هاي نظامي خود در عراق را حفظ كند يا تنها نيروي محدودي را براي مشاوره نظامي و كمك‌هاي آموزشي در راستاي توسعه توانايي‌هاي نظامي عراق در آنجا نگه دارد. با اين حال هر چه باشد، امريكا بايد مسووليت خود براي كمك به عراقي‌ها براي بازسازي اين كشور كه بر اثر حمله امريكا به شدت آسيب ديده را برعهده بگيرد.
به نوشته صلاح نصراوي در اهرام آنلاين اگر واشنگتن مايل به ايجاد يك گفت‌وگوي راهبردي و سازنده با عراق است بايد از طريق تلاش براي دولت و ملت‌سازي در كشور وارد شود، تعهدي كه مدت‌هاست بدون هيچگونه راهبردي ناديده گرفته شده است. مذاكرات آينده بايد بر ايجاد مشاركت پايدار استراتژيك ميان دو كشور متمركز باشد و لزوما نبايد تمركز آن را روي ضديت با ايران قرار داد بلكه بايد به عراقي‌ها كمك كرد تا مشكلات خود را برطرف كنند.
اما در اين بين يك سناريوي محتمل را نمي‌توان در آستانه شروع مذاكرات ميان امريكا و عراق ناديده گرفت و آن رضايت ايران براي اين گفت‌وگوهاست. مجموعه شرايط نشان مي‌دهد يك نوع تعامل هدفمند در عراق شكل گرفته است. اگر به روند تعيين دولت جديد عراق بازگرديم، شرايطي مشابه سال 2014 ميان ايران و امريكا در عراق را مي‌توان متصور بود. فضايي تعاملي كه دولت بهترين عملكرد را از خود بروز داد. حالا نيز به نظر مي‌رسد با شروع به كار دولت جديد عراق و قرارداد تامين برق دو ساله بغداد تهران و شروع مذاكرات استراتژيك ميان امريكا و عراق را مي‌توان نشانه‌اي از آغاز فضاي تعاملي در عراق دانست كه اگر چنين سناريويي اجرايي شده باشد، مي‌توان ثمرات آن را در آينده عراق مشاهده كرد.
از طرفي ديگر دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات متحده علاقه‌مند است تا پيش از انتخابات بتواند به اين توافق استراتژيك دست پيدا كند تا شايد بتواند از بحث خروج نيروهاي امريكايي از عراق و بازگشت سربازان به خانه بهره‌برداري لازم را ببرد.
هادي العامري از نمايندگي پارلمان عراق استعفا داد
هادي العامري، رييس ائتلاف الفتح و از رهبران الحشد الشعبي عراق روز گذشته به طور رسمي استعفاي خود را تسليم «محمد الحلبوسي» رييس پارلمان كرد. به نوشته السومريه نيوز، الحلبوسي نيز با درخواست او براي كناره‌گيري موافقت كرده است. در جلسه روز گذشته پارلمان براي رأي به وزراي باقي مانده مصطفي الكاظمي نيز «عبدالكريم يونس عيلان» به نمايندگي از هادي العامري رأي داد. در اين راستا وبگاه روسيااليوم مدعي شده است كه احتمال دارد هادي العامري به جاي «فالح الفياض» رياست هيات الحشد الشعبي را بر عهده بگيرد. ائتلاف الفتح در انتخابات پارلماني سال ۲۰۱۸ توانسته بود با كسب ۴۷ كرسي پس از ائتلاف سائرون به رهبري مقتدي صدر بيشترين آراء را به خود اختصاص دهد. گفتني روز گذشته همچنين پارلمان عراق به فواد حسين به عنوان وزيرخارجه عراق راي اعتماد داد.
نيويورك تايمز: ايران كاري نمي‌كند كه شانس پيروزي ترامپ در انتخابات بيشتر شود
بي‌صبري ترامپ براي توافق بزرگ
شهاب شهسواري
ادعاي آمادگي دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا براي معامله بزرگ ادعايي با ايران - كه بعد از اعلام خبر آزادي يك زنداني امريكايي و اخراج او از خاك ايران مطرح شد - منشأ تازه‌ترين انتقادها از نحوه مديريت او در كاخ سفيد و در آستانه برگزاري انتخابات رياست‌جمهوري امريكا شده است. آن هم در شرايطي كه مقام‌هاي ارشد دستگاه سياست خارجي دولت او در پاسخ به رسانه‌ها در مورد مبناي دعوت جديد ترامپ از ايران براي مذاكره اظهار بي‌اطلاعي مي‌كنند. يك رسانه امريكايي با اشاره به توييت ترامپ در تشكر از دولت جمهوري اسلامي ايران و دعوت از تهران براي انجام يك «معامله بزرگ» پيش از انتخابات اين اقدام را «يك دعوت شفاف از يك دشمن براي اثرگذاري در نتيجه انتخابات پيش رو» توصيف مي‌كند.
پمپئو و هوك، بي‌خبر از سياست ترامپ
برايان هوك، رييس كارگروه اقدام عليه ايران در وزارت خارجه امريكا در پاسخ به سوال خبرنگاران در مورد دلايل مطرح شدن پيشنهاد جديد از سوي رييس‌جمهور امريكا براي توافق ميان تهران و واشنگتن تا پيش از انتخابات رياست‌جمهوري، اظهار بي‌اطلاعي كرده است. به نوشته روزنامه نيويورك‌تايمز اين مقام مسوول در وزارت خارجه امريكا در پاسخ به نيويورك تايمز گفته است كه «بهتر است سوال در اين مورد از كاخ سفيد مطرح شود.»
بي‌اطلاعي مقام‌هاي وزارت خارجه امريكا از انگيزه‌هاي ترامپ براي دعوت از ايران براي مذاكره، نشان از شكاف قابل توجه در دستگاه سياست خارجي امريكا در استراتژي سياست خارجي دولت اين كشور در مقابل ايران دارد. در حالي كه مايك پمپئو، وزير خارجه اين كشور از تمديد تحريم‌هاي تسليحاتي عليه ايران تا سال ۲۰۳۱ سخن مي‌گويد و برايان هوك، فرستاده ويژه او در امور ايران مي‌گويد: «نه معافيت از تحريم، نه تغيير سياست و نه فرستادن پول نقد» در برنامه‌هاي پيش روي امريكا نيست. رييس‌جمهور اين كشور مدعي مي‌شود كه اگر تا پيش از انتخابات ايران پاي ميز مذاكره بيايد، مي‌تواند امتيازات خيلي بيشتري از او بگيرد. اين شكاف زماني نمايان‌تر شد كه روز جمعه، وزير خارجه جمهوري اسلامي ايران در پيامي كه در شبكه اجتماعي توييتر منتشر كرد از «تلاش‌هاي برخي زيردستان» رييس‌جمهور امريكا «براي جلوگيري از تبادل بشردوستانه زندانيان» خبر داد. اين موضوع كه وزير خارجه ايران از شبكه‌هاي اجتماعي استفاده مي‌كند تا به رييس‌جمهور امريكا در مورد اقدامات مخرب و سنگ‌اندازي‌هاي «زيردستانش» اطلاع دهد، به نظر نشان‌دهنده نوعي اختلاف نظر عميق و ناآگاهي بخش‌هاي مختلف حكومت امريكا از عملكرد يكديگر است.
گزارش آژانس و سياست فشار حداكثري
تحليلگران معتقدند كه فقدان دستاوردهاي قابل اتكا در سياست خارجي باعث شده است كه ترامپ براي دستيابي به توافقي بزرگ با ايران تا پيش از انتخابات و استفاده از آن به عنوان امتياز تبليغاتي در انتخابات، بعد از دو سال اجراي بي‌نتيجه سياست فشار حداكثري بي‌صبر شود. اين شكست زماني عيان‌تر مي‌شود كه متن گزارش فصلي آژانس بين‌المللي انرژي اتمي نشان مي‌دهد ايران در سه ماه گذشته ميزان ذخاير اورانيوم غني شده خود را ۵۰ درصد افزايش داده و اكنون بيش از ۸ برابر زماني كه ترامپ فرمان خروج از برجام را امضا كرد، اورانيوم غني شده در اختيار دارد. اين در حالي است كه به گفته كاظم غريب‌آبادي، سفير و نماينده دائم ايران در آژانس بين‌المللي انرژي اتمي، اين گزارش تاييد مي‌كند كه ايران تمام همكاري‌هاي نظارتي و تعهدات راستي‌آزمايي فعاليت‌هاي هسته‌اي خود را اجرا كرده است. گزارش جديد آژانس بين‌المللي انرژي اتمي نشان مي‌دهد كه همكاري‌هاي ايران با آژانس در طول ماه‌هاي گذشته بدون هيچ تغييري ادامه داشته است. يكي از بندهاي حساس گزارش پيشين مديركل آژانس كه به عدم ارايه اطلاعات كافي از سوي ايران در مورد كشف مقاديري آثار راديواكتيو در يك مكان اعلام نشده اشاره كرده بود، در گزارش اخير تغيير كرده است و در آن اشاره مي‌شود كه ايران اطلاعات خود را در اين مورد در اختيار آژانس قرار داده است.
قمار انتخاباتي
منتقدان سياست كاخ سفيد در قبال ايران معتقدند كه ترامپ بختي براي توافق با ايران تا پيش از انتخابات رياست‌جمهوري ندارد، چرا كه از يك سو با خروج از توافق هسته‌اي چند جانبه، اعتماد به واشنگتن در عمل به تعهداتش را از بين برده و همزمان خودش هم در وضعيت پايدار و باثباتي در قدرت قرار ندارد. روزنامه نيويورك‌تايمز با اشاره به يك پيام منتسب به مشاور رييس‌جمهور اسلامي ايران و پيامي ديگر از حساب كاربري منتسب به دبير شوراي عالي امنيت ملي در شبكه‌هاي اجتماعي مي‌نويسد كه درخواست ترامپ براي مذاكره با تهران «قاطعانه از سوي مقام‌هاي جمهوري اسلامي رد شده است.» به نوشته اين روزنامه امريكايي مقام‌هاي ايران ترديد دارند كه ترامپ رييس‌جمهور امريكا باقي بماند و ترجيح مي‌دهند در مقابل تحريم‌ها ايستادگي كنند تا نتيجه انتخابات آبان ماه را مشاهده كنند. اين در حالي است كه به نوشته روزنامه نيويورك تايمز، مايك پمپئو، وزير خارجه ترامپ قصد داشت با استفاده از تركيب تحريم، انزواي ديپلماتيك و تهديد رويارويي احتمالي نظامي، ايران را پاي ميز مذاكره بكشاند.
هنري رم، پژوهشگر موسسه ارزيابي ريسك گروه اوراسيا به روزنامه نيويورك‌تايمز مي‌گويد كه به نظر مي‌رسد محاسبات تهران تغيير كرده است. اين تحليلگر مي‌گويد: «تصور مي‌كنم كه ايراني‌ها تابستان سال گذشته اطمينان داشتند كه ترامپ بار ديگر به عنوان رييس‌جمهور برگزيده مي‌شود. اما حالا قطعا تهران نمي‌خواهد هيچ امتيازي به ترامپ بدهد كه بخت او را براي انتخاب مجدد به عنوان رييس‌جمهور افزايش دهد. به اضافه اينكه اگر تحليل آنها درست باشد كه ترامپ شكست مي‌خورد و شخصي همچون جو بايدن جانشين او مي‌شود، قطعا شرايط متفاوتي در مقابل‌شان قرار خواهد گرفت كه بسيار پايدارتر است.» هنري رم معتقد است كه ايراني‌ها اعتقادي ندارند كه فشارها باعث مي‌شود تا ترامپ به توافقي بهتر براي ايران رضايت دهد، چرا كه به اعتقاد ايراني‌ها «هر توافقي با ترامپ بدون آينده است و رييس‌جمهوري ناپايدار مانند ترامپ نمي‌تواند يك توافق ماندگار با ايران امضا كند.»
تلاش براي اقدام ضدايراني در شوراي امنيت
همزمان با سردرگمي در واشنگتن در قبال ايران، سفير امريكا در سازمان ملل متحد از ارايه پيش‌نويس يك قطعنامه ضدايراني به متحدان امريكا و روسيه در شوراي امنيت سازمان ملل متحد خبر داد. در طول هفته‌هاي گذشته مقام‌هاي دستگاه سياست خارجي امريكا اعلام كرده بودند كه از همه امكانات و اهرم‌هاي اين كشور براي جلوگيري از لغو تحريم‌هاي بين‌المللي عليه تجارت تسليحات متعارف با ايران استفاده خواهند كرد. اين ادعاها تا جايي پيش رفت كه وزير خارجه امريكا مدعي شد بر اساس توافق هسته‌اي برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شوراي امنيت كه امريكا از دو سال پيش به مشاركت در آنها پايان داده است، اين كشور حق دارد قطعنامه‌هاي پيشين شوراي امنيت عليه ايران را تجديد كند. به گفته مقام‌هاي امريكايي در صورتي كه اعضاي شوراي امنيت به طرح اين كشور براي تمديد تحريم‌هاي تسليحاتي عليه ايران راي ندهند، درخواست بازگشت همه قطعنامه‌هاي پيشين شوراي امنيت بر اساس برجام را مطرح مي‌كند.سفير امريكا در سازمان ملل متحد، كلي كرافت روز گذشته در جمع خبرنگاران گفته است كه امريكا متن پيش‌نويس قطعنامه پيشنهادي‌اش براي تمديد تحريم‌هاي تسليحاتي عليه ايران را در اختيار روسيه قرار داده است. روسيه و چين، دو عضو داراي حق وتو در شوراي امنيت سازمان ملل متحد پيش از اين اعلام كرده‌اند كه قصد ندارند با امريكا در سياست فشار حداكثري عليه ايران همكاري كنند. به گفته كلي كرافت پيش‌نويس اين قطعنامه پيشنهادي علاوه بر روسيه، در اختيار كشورهاي فرانسه، بريتانيا، آلمان و استوني قرار گرفته و به زودي به بقيه اعضاي شوراي امنيت هم ارايه خواهد شد.
بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ شوراي امنيت سازمان ملل متحد، تحريم‌هاي شوراي امنيت براي جلوگيري از تجارت سلاح‌هاي متعارف با ايران، ۴ ماه و نيم ديگر منقضي خواهد شد و ايران مي‌تواند به خريد و فروش سلاح‌هاي متعارف در بازارهاي بين‌المللي بپردازد.