با دلار گران، سفر خارجي براي ايراني‌ها حذف شد
افزايش 5 برابري هزينه سفر خارجي در 6 سال
گروه اقتصادي
«سفر خارجي» تا چند سال پيش يكي از آيتم‌هاي سبد مصرفي برخي خانوارهاي ايراني بود. هر چند اين آيتم در دو سال اخير و نوسانات شديد ارز تقريبا حذف شده و به يكي از موارد «داشتن تمكن مالي» و حذف از يارانه معيشتي تبديل شده است. از سال 97 و با افزايش نرخ دلار، سفرهاي خارجي نيز دستخوش تغيير شده است. هر چند سفر رفتن وابستگي مستقيمي با قدرت خريد دارد، اما نوسانات نرخ دلار و افزايش تورم كشور از 9.6درصد در سال 96 به 41.2درصد در اسفند 98، بر ناتواني افراد در رفتن به ساير كشورها بي‌تاثير نيست. با وجود اينكه هزينه‌هاي سرانه سفر به كشورهاي همسايه بين 175 تا 285 دلار برآورد مي‌شود، اما نوسانات نرخ ارز و افزايش‌هاي چندباره آن مي‌تواند اين كالا را از سفره اقشار متوسط به بالا به‌طور كامل حذف كند. اتفاقي كه به نظر مي‌رسد با افزايش نرخ تورم زودتر رخ دهد.
بي‌تابي دلار و ارزان‌تر شدن ايران
اواخر سال 96، آخرين روزهاي دلار در نرخ‌هاي
4 رقمي بود. طي 2 سال اخير نرخ دلار نوسانات زيادي را تجربه و قله‌هاي زيادي را نيز فتح كرده است. بيشترين نرخ آن در سال‌هاي 97 و 98 به ترتيب
15 هزار و 800 و 18 هزار و 500 تومان بود كه اواخر هفته گذشته به مرز 19 هزار تومان نيز نزديك شد. هر چند نتوانست به اين كانال وارد شود، اما به نظر مي‌رسد تاثيرات رواني آن تا مدت‌ها ادامه دارد. يكي از ابعاد قيمت بالاي دلار، افت شديد مسافرت‌هاي خارجي به‌خصوص به كشورهاي ارمنستان، تركيه، آذربايجان و به صورت كلي كشورهايي است كه با ايران مرز زميني و دريايي دارند. هر چند افزايش نرخ دلار و افت ارزش پول ملي ورود توريست‌هاي خارجي به كشور را افزايش داده، اما در مقابل سهم ايراني‌ها را از كل توريست‌هاي خارجي با كاهش شديدي مواجه كرده است. براساس آخرين گزارش «دوسالانه مجمع جهاني اقتصاد» در سال 2019، در بين 140 كشور جهان، ايران رتبه 89 را در 14 شاخص رقابتي جذب توريست كسب كرده است. براساس اين گزارش ايران با تنزل ارزش پولش به يكي از ارزان‌ترين كشورهاي خاورميانه براي توريست‌هاي خارجي بدل شده است. رقابت‌پذيرترين كشور خاورميانه در زمينه گردشگري و سفر، امارات متحده عربي است. نكته جالب‌توجه در اين است كه اين كشور از نظر منابع طبيعي و جاذبه‌هاي گردشگري رتبه 103 در بين 140 كشور را دارد.
گران شدن زندگي در ايران
با وجود اينكه افت ارزش ريال طي 2 سال اخير، كشور را به يكي از مقاصد گردشگري در جهان بدل كرده، اما باعث كاهش شديد قدرت خريد افراد و ناتواني در برآورده كردن نيازهاي روزمره شده و سفرهاي خارجي تقريبا در ليست نيازهاي زندگي افراد دهك‌هاي مياني و متوسط وجود ندارد. براساس گزارش‌هاي مركز آمار، شاخص كل كالاهاي غيرخوراكي و خدمات در دهك‌هاي هفتم و هشتم (كه پيش از نوسانات نرخ ارز و تورم 41درصدي در اسفند 98 جزو اقشار متوسط با تمكن مالي بالا محسوب مي‌شدند) در سال 96 حدود 6.8درصد بوده كه اين ميزان در سال 98 به 31.2 و 31.4درصد رسيد. به بيان ديگر طي دو سال، هزينه‌هاي اين دو دهك بيش از 5 برابر افزايش پيدا كرد و حذف سفر، قطعا يكي از گزينه‌هاي پيش روي خانوارها براي پوشش افزايش هزينه‌ها و كسري بودجه ناگزيرشان است.
سرانه هزينه‌كرد هر ايراني در سفرهاي خارجي
بيشترين مقصد گردشگران ايران، كشورهاي داراي مرز زميني و آبي مشترك با ايران است. دوبي، تركيه، ارمنستان، آذربايجان، صربستان و گرجستان در سال‌هاي گذشته و پيش از افزايش نرخ دلار و تورم توانستند بيشترين ميزان ورود ايراني‌ها را در مقايسه با ساير كشورها به نام خود ثبت كنند. براساس گفته‌هاي عبدالرضا مهاجري‌نژاد، مديركل دفتر برنامه‌ريزي و حمايت از توسعه معاونت گردشگري سازمان ميراث فرهنگي درخصوص سفرهاي خارجي ايرانيان گفت: « حدود ۹ ميليون و ۱۹۶ هزار و ۱۴۰ نفر در سال 95 مسافرت خارجي داشتند . اين ميزان در 5 ماهه نخست سال 96 به 3 ميليون و ۴۷۴ هزار و ۶۹۲ نفر رسيد. ازسوي ديگر پيش از نوسانات نرخ ارز و در بهار 93،
887 هزار سفر خارجي توسط مركز آمار به ثبت رسيده بود كه رقمي معادل ۲۱۳۹ ميليارد و ۹۹۱ ميليون و ۲۰۰ هزار تومان هزينه‌كرد ايراني‌ها در اين سفرها عنوان شده است، بنابراين ايراني‌ها براي هر سفر خارجي به‌طورميانگين حدود ۲ ميليون و ۴۱۳ هزار و ۶۰۴ تومان هزينه كرده بودند.» از سوي ديگر گزارش مركز آمار نشان مي‌دهد تعداد سفرهاي خارجي در بهار 96 حدود 748 هزار و در بهار 97 با كاهشي 12.5درصدي، 665 هزار برآورد شده است. براساس گزارش « نتايج طرح آمارگيري از گردشگران ملي» با وجود كاهش تعداد سفرهاي خارجي در سال 97، متوسط هزينه هر سفر خارجي براي يك نفر در بهار اين سال، حدود دو ميليون و ٨٠٠ هزار تومان بوده كه نسبت به بهار ١٣٩٦ حدود 10.7درصد افزايش داشته است. با وجود اينكه همچنان آماري از مسافرت‌هاي بهار 98 از سوي مركز آمار منتشر نشده و ازسوي ديگر شيوع كرونا از اسفند در ايران و بسته بودن مرزهاي اغلب مقاصد گردشگري توريست‌هاي ايراني، نمي‌توان نتايج طرح آمارگيري از گردشگران ملي را به درستي تخمين زد، مقايسه رابطه نرخ دلار و جريان ورود توريست نشان مي‌دهد رابطه مستقيم ميان اين دو است، به‌گونه‌اي كه با افزايش 166درصدي دلار در پايان سال 97، جريان ورود توريست به كشور 53درصد رشد داشته و در 4 ماهه ابتدايي سال 98 نيز شاهد افزايش 40درصدي ورود گردشگران خارجي به كشور بوده‌ايم. به گواه آمارها، افت ارزش پول ملي و افزايش دلار تاكنون تنها به سود گردشگران خارجي بوده است.
با ارز 20 هزار تومان كجا مي‌توان رفت؟
شيوع كرونا در جهان، تقريبا تمام مرزهاي زمين، هوايي و آبي را بسته نگه داشته است. براساس گزارش‌هاي رسمي قرار است از ميانه مرداد كشور تركيه پذيراي توريست‌هاي ايراني باشد. مرزهاي ارمنستان نيز از اواخر تير ماه باز مي‌شوند اما همچنان زمان مشخصي براي بازگشايي مرزهاي ايران و آذربايجان از سوي اين كشور اعلام نشده است. هر چند آژانس‌هاي مسافرتي، زمان تورهاي گردشگري به اين كشورها را به نيمه دوم سال تغيير داده‌اند كه با نوسانات نرخ ارز، دلار 20 هزار تومان خارج از تصور نخواهد بود. تور استانبول براي مهر سال جاري و «نامشخص بودن زمان و نوع پرواز» در هتلي 3 ستاره حدود 3 ميليون و 500 هزار تومان و تور آلانيا با همان ويژگي‌هاي ذكر شده، 5 ميليون و 600 هزار تومان بود. به بيان ديگر قيمت سفر 3 شب و 4 روز به تركيه بين 175 تا 280 دلار براي هر نفر است. اگر يك خانواده 4 نفره قصد سفر به تركيه را داشته باشند بايد بين
14 تا 22 و نيم ميليون تومان هزينه كنند. هر چند اين مبالغ، تنها جوابگوي بليت و هواپيماست و هزينه‌هاي ديگري را شامل نمي‌شود. قيمت تورهاي گردشگري به آذربايجان نيز تفاوت چنداني با تورهاي تركيه ندارد و از 3 ميليون و 600 هزار تومان شروع مي‌شود و تا حدود 5 ميليون تومان براي هر نفر نوسان دارد. قيمت تورهاي مسافرتي به ارمنستان و دوبي با همان شرايط تورهاي تركيه از 4 ميليون و 700 هزار تومان تا
5 ميليون و 700 هزار تومان متغير است. مقايسه قيمت تورهاي گردشگري در سال جاري و سال 93
(با كم كردن هزينه‌هاي خورد و خوراك و ساير هزينه‌هاي جانبي)، هزينه سفر براي هر فرد طي
6 سال اخير بين 4 تا 5 برابر افزايش داشته است.
هر چند آهنگ افزايش ساير شاخص‌هاي كلان اقتصادي مانند نرخ تورم و نقدينگي در اين مدت حدود 29 و 27.3درصد عنوان شده است.
افزايش فشار با گراني بليت ايرلاين‌ها
گراني ارز علاوه بر كاهش سفرهاي خارجي، به ايرلاين‌ها نيز ضرر وارد مي‌كند. حسين گروسي، عضو كميسيون صنايع و معادن در اين خصوص گفت: افزايش قيمت بليت هواپيمايي در راستاي افزايش نرخ ارز از جانب ايرلاين‌ها به ضرر خود آنها خواهد شد. مجلس فشار و تنگنايي كه ايرلاين‌ها در نتيجه قطع ارز دولتي درگير آن شده است را درك مي‌كند اما با افزايش قيمت بليت فشار اين گراني به مردم وارد مي‌شود.