بنفشه سام‌گيس
بعدازظهر ديروز، كارشناسان دفتر مقابله با موادمخدر و جرم ملل متحد، در دفتر وين، از آخرين گزارش خود رونمايي كردند؛ گزارش 2020 UNODC درباره آخرين وضعيت مصرف مخدرها و مواد روانگردان و ساير عوارض اعتياد در جهان.
اين گزارش، هشدارهاي جديد و جدي درباره افزايش تعداد مصرف‌كنندگان مواد اعتيادآور مطرح كرده است؛ هشدارهايي بسيار جدي‌تر از آنچه در گزارش 2019 اين نهاد بين‌المللي مطرح شد. در گزارش 2020 UNODC كه برمبناي اطلاعات تجميعي دولت‌ها و نمايندگان دفاتر منطقه‌اي سازمان ملل تا پايان سال 2018، تهيه شده، سرفصل جداگانه‌اي به رشد انفجاري تعداد مصرف‌كنندگان مواد اعتيادآور اختصاص پيدا كرده و به صراحت مي‌توان گفت كه اين گزارش، در مقايسه با گزارش 2019 دفتر مقابله با موادمخدر و جرم ملل متحد كه داده‌هاي سال 2017 جهان را گردآوري كرده بود، به مراتب، نگران‌كننده‌تر است.
بنا به آخرين اطلاع UNODC و به استناد گزارش‌هاي منطقه‌اي، تعداد كل افراد 15 تا 64 ساله‌اي كه تا پايان سال 2018، حداقل يك‌بار مصرف موادمخدر يا محرك داشته‌اند، نسبت به
9 سال قبل؛ سال 2009، 12درصد افزايش يافته و از 210 ميليون نفر، به 269 ميليون نفر در سال 2018 رسيده كه اين عدد، 5.4درصد از جمعيت اين گروه سني را شامل مي‌شود و كارشناسان اين دفتر ملل متحد تاكيد دارند كه اين عدد به معناي آن است كه تا پايان سال مورد اشاره، از هر 19 نفر از گروه سني 15 تا 64 ساله جهان، يك نفر مصرف موادمخدر يا محرك يا روانگردان داشته و اين عدد، بيش از يك‌چهارم جمعيت اين گروه سني است.
خلاصه‌اي از آمارهاي گزارش
2020 UNODC
تعداد مصرف‌كنندگان كانابيس: 192 ميليون و 440 هزار نفر
تعداد مصرف‌كنندگان مخدرهاي مشتق از ترياك(مثل مرفين): 30 ميليون و 410 هزار نفر
تعداد مصرف‌كنندگان مخدرهاي بر پايه ترياك(مثل متادون و هروئين): 57 ميليون و 850 هزار نفر
تعداد مصرف‌كنندگان كوكايين: 19 ميليون و20 هزار نفر
تعداد مصرف‌كنندگان اكستاسي: 20 ميليون و 540 هزار نفر
تعداد مصرف‌كنندگان مواد روانگردان: 27 ميليون و 220 هزار نفر
تعداد معتادان تزريقي مواد مخدر و محرك: 11 ميليون و 260 هزار نفر
تعداد معتادان تزريقي مبتلا به ايدز : يك ميليون و 420 هزار نفر
نگاهي به جزييات آخرين گزارش UNODC
در اين گزارش، انواع الگوي مصرف در سراسر كشورها نگران‌كننده ارزيابي شده و تاكيد UNODC اين است كه مشتقات شاهدانه CANABIS (حشيش، ماري جوانا و...) هنوز محبوب‌ترين ماده مخدر در سراسر جهان است. سال 2018 حدود 192 ميليون نفر از جمعيت 15 تا 64 ساله جهان (3.9درصد از جمعيت اين گروه سني) مصرف كانابيس داشته‌اند كه بالاترين ركورد مصرف هم مربوط به امريكاي شمالي (14.6درصد)، استراليا و نيوزيلند (10.6درصد) و غرب و آفريقاي مركزي (9.3درصد) است و گزارش دفاتر منطقه‌اي UNODC اين نگراني را مطرح و ثبت كرده كه همين اعداد هم از هيچ ثباتي برخوردار نبوده و به طور لحظه‌اي در حال افزايش است به اين معنا كه 8.8درصد از جمعيت 15 تا 64 ساله قاره امريكا، همچنان پيشتاز سوءمصرف شاهدانه در جهان هستند و شيوع مصرف روزانه مشتقات حشيش در اين قاره، در طول دهه گذشته، افزايش دوبرابري پيدا كرده است. اروپا هم وضعيت بهتري ندارد و گزارش دولت‌ها نشان داده كه يك درصد از جمعيت اين قاره، مصرف روزانه كانابيس دارند. كاهش سن آغاز مصرف مخدرها و محرك‌ها در سراسر جهان هم، نگراني جديدي براي نمايندگان دفاتر منطقه‌اي UNODC رقم زده. آنها در اين گزارش از تجربيات قبلي خود مي‌گويند و اينكه در گزارش‌هاي پيشين اين نهاد بين‌المللي، خبري از مصرف‌كنندگان
12 ساله و 15 ساله نبوده ولي حالا، اين گروه سني، رديف مهمي از جدول گزارش‌هاي دفاتر ملل متحد را اشغال كرده است. دفتر مقابله با موادمخدر و جرم ملل متحد در آخرين گزارش سالانه خود هشدار داده كه مصرف موادمخدر در گروه سني 18 تا 25 ساله در حال افزايش است و برآورد كرده كه تعداد مصرف‌كنندگان انواع مواد اعتيادآور در گروه سني 15 تا 16 سال در سال 2018، به 13 ميليون نفر رسيده باشد و اين نگراني را با گزارش خود همراه دارد كه ماده اعتيادآور محبوب اين گروه سني هم چيزي نيست جز مشتقات شاهدانه چنانكه شيوع مصرف مشتقات شاهدانه در اين گروه سني، 4.7درصد تخمين زده شده است.
اما پايه دايمي گزارش‌هاي دفتر مقابله با موادمخدر و جرم ملل متحد، وضعيت اعتياد به مشتقات خشخاش است؛ اپيوييدها و اپيات‌هايي كه در بزرگ‌ترين كارخانه فرآوري ترياك و هرويين و شيشه و حشيش جهان، كارخانه‌اي به وسعت يك كشور با كارگراني به تعداد تمام جمعيت اين كشور؛ افغانستان، توليد و براي ارسال به مقاصد مستقر در چهار گوشه جهان، بسته‌بندي مي‌شود.
گزارش UNODC تاكيد دارد كه شمار مصرف‌كنندگان ترياك، هرويين، مرفين و مخدرهاي به دست آمده از خشخاش و عوارض اين وابستگي بازگشت‌ناپذير، همچنان رو به افزايش است چنانكه بنا بر همين گزارش، در سال 2018، تعداد مصرف‌كنندگان مواد افيوني در جهان به 57 ميليون و 800 هزار نفر رسيده و تعداد مصرف‌كنندگان مواد روانگردان هم 27 ميليون نفر تخمين زده شده ضمن آنكه اين گزارش، اين هشدار را پررنگ مي‌كند كه نيمي از مصرف‌كنندگان روانگردان‌ها (12.7 ميليون نفر) ساكن قاره آسيا هستند؛ قاره‌اي كه 60درصد جمعيت 15 تا 64 ساله جهان را در خود جاي داده است. هشدار ديگر اين گزارش در سرفصل مربوط به افزايش تعداد مصرف‌كنندگان روانگردان‌ها، اشاره به تفاوت تركيبات اما يكساني پايه ماده روانگردان و تشديد عوارض مصرف به دليل افزودني‌هاي عجيب با هدف افزايش گيرايي ماده روانگردان است. كارشناسان ملل متحد در اين گزارش، اشاره دارند كه اگر در امريكاي شمالي و جنوب‌شرقي آسيا، مصرف مت آمفتامين؛ اين ماده محرك‌گيرنده‌هاي
مغزي و سيستم عصبي با متابوليسم كبدي و موجد روان‌پريشي و مشوق روابط جنسي مهارگسيخته، بسيار متداول است، ساكنان اروپاي غربي و مركزي و خاورميانه، ترجيح مي‌دهند با آمفتامين، معناي زنده بودن را به خود تلقين كنند در حالي كه هر دو ماده، از يك خانواده بوده و فقط در سنتز ماده موثره با يكديگر متفاوتند. گزارش‌هايي هم به اين دفتر ملل متحد رسيده كه از افزايش سوءمصرف و وابستگي به داروهاي اعتيادآور همچون داروهاي آرامبخش يا حتي داروهاي مورد استفاده در كاهش وزن و كنترل بيش‌فعالي در نقاط مختلف جهان حكايت دارد كه «اكستاسي» هم در همين فهرست براي خود جاي مهمي باز كرده است. گزارش 2020 ملل متحد هشدار مي‌دهد كه سال 2018، تعداد مصرف‌كنندگان اكستاسي؛ اين محرك زير گروه آمفتامين به 20 ميليون و 500 هزار نفر رسيده و البته، مشتري دايمي اين ماده محرك هم همچون ساير مواد اعتيادآور، گروه سني جوان است كه بنا به شواهد UNODC هر روز هم مطالبه بيشتري دارد.
فصل مهمي از گزارش دفتر مقابله با موادمخدر و جرم ملل متحد به مصرف كوكايين در جهان اختصاص دارد. كارشناسان سازمان ملل، در اين گزارش تعداد مصرف‌كنندگان كوكايين در اروپاي غربي و مركزي و حتي ايالات‌متحده را، با افزايش محسوس حدود 19 ميليون نفر برآورد كرده‌اند و تاكيد دارند كه توسعه بي‌وقفه بازارهاي اصلي كوكايين در امريكاي شمالي و اروپاي غربي و مركزي، عامل مهمي است كه شيوع مصرف 2.1درصدي در امريكا و 1.4درصدي در نيمه غربي و مركز اروپا را دامن بزند.
بخش تلخ اين گزارش، فصل مربوط به تحليل وضعيت مصرف‌كنندگان تزريقي موادمخدر است. 11 ميليون و 260 هزار نفر، به دلايل مختلف كه فقر و كاهش شديد قدرت خريد و ناتواني از تامين هزينه اعتياد، مهم‌ترين آنهاست، مصرف تزريقي موادمخدر يا حتي محرك را با مصرف استنشاقي جايگزين كرده‌اند و گزارش دفتر مقابله با موادمخدر و جرم سازمان ملل اين هشدار را بسيار پررنگ مي‌كند كه اين افراد، در اولين رديف صف محرومان از دسترسي به خدمات بهداشت عمومي و كاهش آسيب اعتياد و ابتلا به بيماري‌هاي عفوني هستند، چون شرايط زيست آنها به حدي تنزل كرده كه حتي قادر به تامين يك سرپناه امن يا داراي امكانات اوليه بهداشتي هم نيستند و بنابراين، علاوه بر پررنگ بودن خطر ابتلا به اقسام بيماري‌هاي عفوني و از جمله ايدز و هپاتيت C به دليل استفاده از سرنگ و سوزن مشترك با ساير معتادان تزريقي يا حتي عفونت خون بر اثر استفاده از سرنگ آلوده، خطر اوردوز بر اثر مصرف بيش از حد و از دست دادن قوه تشخيص نشئگي و ضرورت قطع تزريق هم تهديد جدي براي جان اين گروه از معتادان در سراسر جهان است. در اين گزارش تاكيد شده كه از هر 8 معتاد تزريقي، يك نفر حتما آلوده به ويروس HIV خواهد شد و هشدار مي‌دهد كه شيوع بالاي HIV بين مصرف‌كنندگان تزريقي موادمخدر يا محرك، در آسياي جنوب‌غربي (29.5درصد)، اروپاي شرقي (25.2درصد) و آفريقاي‌جنوبي (21.4درصد) در بالاترين رده‌ها قرار گرفته چنانكه در آفريقا، شيوع HIV بين معتادان تزريقي 11.3درصد بوده در حالي كه نرخ شيوع بيماري در جمعيت عمومي آلوده‌ترين قاره جهان، 3.9درصد است. در قاره اروپا هم نرخ شيوع ايدز بين معتادان تزريقي به 20.2درصد، در شرق آفريقا به 17.4درصد و در امريكاي جنوبي به 14درصد رسيده ضمن آنكه بنا به تاكيد اين گزارش، بيشترين تعداد مبتلايان ايدز در گروه معتادان تزريقي، ساكن در اروپاي شرقي، آسياي جنوب‌شرقي و خاورميانه هستند كه 67درصد كل مبتلايان بر اثر تزريق آلوده جهان را شامل مي‌شوند.
ژانويه 1987؛ موعد يك تحول عجيب، تحول تلخ
از آن جمع دولتمرداني كه سال 1987 در توافقي مشترك، روز 26 ژوئن را به نام «WORLD DRUG» نام‌گذاري كردند، امروز چند نفر در قيد حياتند ؟ گزارشي كه سال 1987 و پيش از توافق بر اين نام‌گذاري، درباره وضعيت اعتياد و مصرف مخدرها در جهان منتشر شد، امروز به يك شوخي بي‌مزه شبيه است. دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم ملل متحد در اين گزارش و بر مبناي داده‌هاي اسناد كميسيون مواد مخدر تاكيد كرده بود: «وضعيت سوء مصرف مواد در اكثر نقاط جهان رو به وخامت است و مصرف هرويين و كوكايين در امريكاي شمالي، آسيا، خاورميانه و اروپاي غربي رو به افزايش است. اعتياد تزريقي به ميزان قابل توجهي در گسترش سندرم نقص ايمني اكتسابي (AIDS) و هپاتيت B نقش داشته و سن آغاز مصرف، از بزرگسالي به سنين قبل از بلوغ و حتي كمتر، سقوط كرده است. جوانان، اغلب در حال امتحان مواد اعتيادآوري هستند كه دسترسي سهل‌تري دارد. مصرف حشيش و انواع مواد روانگردان هم رو به گسترش است و نگراني جدي، ورود و شيوع مصرف داروهاي اعتيادآور جديدي است كه سازندگان، آنالوگ داروهاي تحت كنترل را براي اشباع بازار مصرف تغيير مي‌دهند و به همين سبب، ساختاري به مراتب قوي‌تر و خطرناك‌تر و با آمار مرگ بيشتر، براي اين داروهاي نوورود تعريف مي‌كنند. با وجود كاهش نامحسوس مصرف ترياك، استقبال از مشتقات شاهدانه رو به افزايش است و شيوع مصرف محرك‌هاي نوع آمفتامين هم در تمام مناطق گزارش شده است. سوءمصرف داروهاي اعتيادآور؛ بنزوديازپين‌ها، آرامبخش‌ها، باربيتورات و داروهاي خواب‌آور در سراسر جهان رو به افزايش است ضمن آنكه گزارش‌هايي از وابستگي نوجوانان و كودكان به سوء مصرف حلال‌هاي فرار مانند چسب و بنزين هم دريافت شده است. شيوع مصرف همزمان و تركيبي مشروبات الكلي و مواد مخدر؛ به خصوص كوكايين و آمفتامين و داروهاي خواب‌آور هم رو به افزايش است. در بسياري از مناطق آفريقا، گزارش‌هايي درباره افزايش تزريق هرويين در مردان 17 تا 30 ساله دريافت شده و در همين مناطق، پيش‌بيني مي‌شود تعداد مصرف‌كنندگان ترياك، حدود 500 نفر و مصرف‌كنندگان هرويين حدود 15 هزار نفر باشد. تمام مناطق آفريقا؛ بنين، بوركينافاسو، بوروندي، جمهوري آفريقاي مركزي، كامرون، چاد، ساحل عاج، جيبوتي، گامبيا، غنا، كنيا، ماداگاسكار، مالي، موريس، موزامبيك، مراكش، نيجريه، رواندا، سنگال، آفريقاي جنوبي، توگو، تونس و زيمبابوه از افزايش شيوع مصرف حشيش گزارش داده‌اند. در قاره امريكا هم گزارش‌هايي از افزايش مصرف كوكايين و كانابيس دريافت شده و تزريق هرويين، يك مشكل جدي در كانادا و ايالات متحده امريكاست. بنا بر اعلام رسمي، سال 1985 تعداد مصرف‌كنندگان هرويين در كانادا، 3 هزار و 275 نفر بوده و بيشترين مصرف‌كنندگان هرويين، در گروه سني 30 تا 39 سال و 32 درصد از مصرف‌كنندگان، زنان بوده‌اند. در ايالات متحده هم تخمين‌ها مي‌گويد كه در سال 1984، بيش از 490 هزار نفر مصرف هرويين داشته‌اند و در امريكاي جنوبي هم گزارش‌هايي از مصرف تركيبي هرويين و كوكايين دريافت شده است. دولت اكوادور از مصرف تركيبي كوكايين بيس (كوكايين با خلوص بالا و فرآوري شده با آمونياك) با حشيش و الكل در گروه سني 18 تا 20 ساله خبر داده و مصرف كوكايين بين گروه سني 25 تا 29 سال هم در كانادا رايج شده است.
مصرف هرويين در آسيا و خاورميانه دور، يك مشكل رو به وخامت است. بنگلادش با آمار 10 هزار نفري، و سري‌لانكا با آمار 24 هزار نفري، اولين گزارش‌هاي اعتياد هرويين را ثبت كرده‌اند. علاوه بر اينكه مصرف هرويين در برمه، هنگ‌كنگ، ماكائو، مالزي، سنگاپور و تايلند هم به يك مشكل جدي تبديل شده در حالي كه اغلب مصرف‌كنندگان، گروه‌هاي با درآمد پايين و متوسط، كارگران غير ماهر و نيمه ماهر و جوانان ترك تحصيل كرده هستند. در مقابل، مصرف ترياك، از همان روند سنتي خود پيروي مي‌كند و سن اغلب مصرف‌كنندگان در بيشتر مناطق، بالاتر از سن مصرف‌كنندگان هرويين در همان مناطق است. در حال حاضر، دولت‌هاي فنلاند، فرانسه، ايتاليا، موناكو، هلند و پرتغال، ليختن اشتاين، لوگزامبورگ، تركيه، يوگسلاوي، سوييس، بلژيك، ايرلند، سان مارينو، اتريش، بلغارستان، قبرس، چكسلواكي، دانمارك، آلمان، يونان، مجارستان و اتحاديه جمهوري‌هاي سوسياليستي اتحاد جماهير شوروي (روسيه) مشكل جدي با شيوع مصرف هرويين در جمعيت‌شان دارند به خصوص كه گزارش‌هايي از افزايش مصرف تزريقي هرويين يا مصرف تركيبي هرويين با متادون، كوكايين، آمفتامين يا بنزوديازپين‌ها در گروه سني 20 تا 30 سال و افزايش مرگ بر اثر مصرف بيش از حد هرويين دريافت كرده‌اند.»