پلاسكوي دوم

سينا قنبرپور 

حتي «گزارش ملي پلاسكو» هم نتوانست سپر بلا شود. فرشته مرگ بارديگر از غفلت ما بهره برد تا نگذارد «احسان» و «رها» كه فقط 16 روز از شروع زندگي مشترك‌شان مي‌گذشت طعم ماه‌عسل را بچشند. فرشته مرگ كار خودش را به دقت انجام مي‌دهد ولي ما هيچ‌كدام كارمان را به درستي انجام نمي‌دهيم. براي همين است كه 2هزار و 355 روز بعد از آنكه آن 2 زن كارگر توليدي پوشاك در خيابان جمهوري جان باختند هنوز هم نمي‌توانيم شهروندان‌مان را در برابر ناايمن‌بودن محافظت كنيم. براي همين است كه هزار و 259 روز بعد از آنكه ساختمان پلاسكو فروريخت و 16 آتش‌نشان و 5 شهروند در آن قرباني شدند هنوز نمي‌توانيم براي اخطارهاي ناايمن‌بودن ساختمان‌ها آن‌هم مراكز خدماتي ضمانت اجرا در نظر بگيريم. جالب است مسوولي كه دو حادثه خيابان جمهوري و پلاسكو در زمان مديريت او روي داد و خيلي خوب از خلأ قانوني در اجراي ايمني خبر دارد و روزي پلمب‌نكردن پلاسكو را ناشي از فشار اقتصادي توصيف مي‌كرد امروز كه بر صندلي رياست قوه قانونگذاري كشور تكيه زده است بيش از آنكه علاقه‌مند به سخن گفتن درباره اين تجربه خود را داشته باشد دوست دارد درباره «برجام» و «فضاي مجازي» نطق كند. شايد نتوان در كار فرشته مرگ خللي وارد كرد ولي مي‌توان كيفيت ايمني در شهر را بالا برد تا آنچه در غروب دهمين روز تابستان در منطقه‌اي از بالاشهر پايتخت آن‌هم در يك مركز درماني روي داد به حداقل برسد. به ويژه آنكه سال‌ها طول مي‌كشد تا كادر متخصص و باتجربه كشور چه آتش‌نشان چه پزشك يا تكنسين تربيت شده و جايگزين شود. 

وقتي سرخي غروب درخشيد
تازه آفتاب دهمين روز تابستان غروب كرده بود كه دود سياهي توجه مردم خيابان شريعتي در محدوده ميدان قدس را به خود جلب كرد. دقايق زيادي سپري نشده بود كه سرخي آتش چنان برافروخت كه پيش از موج انفجار لرزه بر اندام آنها كه از اين لحظات با گوشي تلفن همراه‌شان فيلم مي‌گرفتند، انداخت. هنوز از انفجار شرق تهران در پارچين 4 روز بيشتر نگذشته بود كه شبكه‌هاي اجتماعي دوباره اين خبر را دست به دست كردند؛ «انفجار در ميدان قدس تهران». ساعت هنوز به 9 شب نرسيده بود كه صداي انفجار همه را به خود خواند. 20 و پنجاه و چند دقيقه. بلافاصله بعد از آن بود كه نام «سينا اطهر» در جمله‌هاي كوتاه توييتري دست به دست شد تا مردم از آتش‌سوزي و انفجار در يك مركز درماني با خدمات محدود به همين نام خبردار شوند. حدس‌هايي كه از همان ابتدا مطرح شد تا ساعتي بعد تاييد شد؛ كپسول‌هاي اكسيژن در طبقه منفي2 نگهداري مي‌شده و در پي آتش‌سوزي منفجر شده بودند. دهم تير به پايان رسيد. خبر غروب 18 زندگي تاييد شد. صبح ديروز نيز يكي از مصدومان جان باخت تا امروز من و شما از داشتن 19 هم‌وطن و هم‌شهري‌مان محروم شويم. براساس اعلام مدير كل پزشكي قانوني استان تهران از 19 قرباني كلينيك «سينااطهر» فقط 2 نفر مراجعه‌كننده بوده‌اند. 17 تن ديگر از كادر و پرسنل اين مركز درماني بوده‌اند. نام‌هاي‌شان را روي كاغذ نوشتند، داغ حادثه تازه شد. آتش گل زندگي زوجي تازه به خانه بخت رفته را سوزانده بود. «احسان گنج خانلو» و «رها نيك‌روش» ۲۵ خرداد امسال ازدواج كرده بودند، يعني كمتر از يكماه پيش و هر دو تكنسين اتاق عمل كلينيك سينااطهر بودند. 

داستان آن زن باردار چه بود؟
يكي از مصدومان اين حادثه در توصيف آنچه در اين مركز درماني روي داده بود به خبرنگار تلويزيون گفت: صداي انفجاري شديدي آمد و دود همه جا را گرفت. ما فقط تنها كاري كه كرديم پناه گرفتن در دستشويي بود و ديگه فكرش را نمي‌كرديم زنده بمانيم. دود غليظي همه جا بود و چشم‌هامون توانايي ديدن نداشت.» اين زن جوان در تشريح لحظاتي كه منتظر رسيدن كمك بوده، توضيح داد: «بعد از اين انفجار‌ها ما دو ساعت در داخل دستشويي بوديم و فقط به در ضربه مي‌زديم و جيغ مي‌كشيديم. من از امام رضا عيدي خودم رو مي‌خواستم و امام رضا امروز عيدي من رو بهم داد كه سلامتي هست و اينكه بتونم برگردم پسرم رو ببينم و خداروشكر مي‌كنم كه سالم هستم و زنده اما گويا يك زن حامله در اتاق عمل فوت كرد.»
با وجود اين ادعا هيچ‌يك از مقامات مسوول به ويژه در گزارش رييس سازمان پزشكي قانوني اشاره‌اي به وجود اين زن باردار و سرنوشت خود و فرزندش نشد.

حتي بازيكنان 2 اخطاره هم اخراج مي‌شوند!
حتي بازيكنان دو اخطاره در يك بازي هم كارت قرمز دريافت مي‌كنند و از زمين اخراج مي‌شوند. اگر در دو بازي پياپي هم كارت زرد بگيرند يك بازي محروم مي‌شوند ولي اينجا در ديار ما اخطارها اثري ندارد. حالا مي‌شنويم كه سخنگوي سازمان آتش‌نشاني و خدمات ايمني از اعلام چهار اخطار به كلينيك سينا اطهر از سال ٩۴ تاكنون خبر داده است.
طي سال‌هاي ٩۶، ٩٧ و ٩٨ نيز از اين ساختمان بازديد شده بود كه متاسفانه ترتيب اثر خاصي داده نشد. به گفته سيدجلال ملكي نگهداري غير اصولي مواد و تجهيزات خطرناك، توجه به راه‌هاي خروج، سيستم برق و... از مواردي بوده كه در دستور‌العمل‌هاي ابلاغ شده ذكر شده بود.
از شامگاه دهم تير تا ديروز بحث‌هايي در شبكه‌هاي اجتماعي مطرح شده بود كه گويا آتش‌نشاني با تاخير به محل وقوع حادثه رسيده است. سيد جلال ملكي در اين باره به ايسنا گفته است: برابر مستندات موجود نخستين تيم آتش‌نشاني حدود پنج دقيقه بعد به محل رسيده و عمليات خود را آغاز كرده است، گروه‌هاي ديگر نيز به فاصله زماني بسيار كوتاه در محل حاضر شده‌اند. در همين حال ديروز محسن هاشمي رييس شوراي شهر تهران از محل حادثه بازديد كرد و به خبرنگاران گفت: متاسفانه تعدادي از همشهريان‌مان در طبقات فوقاني اين ساختمان گرفتار شدند و شعله‌هاي آتش از طريق پله‌ها كه ما و آتش‌نشاني به آن حساس هستيم سبب انتقال دود و آتش به طبقات بالا شده است. با اينكه ما روي مساله پله حساس هستيم اما متاسفانه پيمانكاران و كارفرمايان به اين موضوع بي توجه هستند و سعي مي‌كنند با روابط اين مساله را حل كنند و مجوز ساخت يا پايان كار را بگيرند.

همسايه‌هايي كه لرزيدند 
صداي انفجار و موج آن شيشه‌هاي بسياري را شكست. يكي از همسايه‌ها به خبرنگار اعتماد در اين باره گفت: «شدت آتش به حدي بود كه وقتي انفجار رخ داد ميخواستم بيام بيرون، شعله و دود خورد توي صورتم و نتونستم از خونه بيام بيرون.»
شيشه‌هاي كلينيك «سينااطهر» همه در حياط و محل ساختمان نيمه‌كاره هم‌جوار ريخته بود. يكي ديگر از همسايگان به خبرنگار اعتماد گفت: «خيابون از بالا و پايين بسته شد ولي بازهم مردم زيادي جمع شدن براي ديدن اين صحنه كه براي تيم امداد و نجات كار رو خيلي سخت كرده بود».مرتضي يكي از ساكنان اين محل نيز به موضوع دپوي كپسول‌ها اشاره و اين ادعا را مطرح كرد كه تعداد زيادي كپسول اكسيژن در اين ساختمان دپو شده بود. شدت انفجار هم به همين دليل بوده است. مرتضي گفت: حدود 40 تا كپسول وارد شده كه حدود30 تا از اون‌ها منفجر شده ولي بقيه ميگفتن دوبار صداي انفجار اومده كه اولي تقريبا آروم بوده و دومي خيلي مهيب بوده درحدي كه تا چندتا كوچه اون طرف‌تر خونه‌ها و مغازه‌ها لرزيده. برق منطقه همون ديشب قطع ميشه و نزديك صبح برق مياد و گاز هم قطع بوده. مهندس ساختمان پشت محل حادثه كه در حال ساخت بود نيز به «اعتماد» گفت: بعد از وارد شدن آتش‌نشاني كلي آدم ديگه هم وارد ساختمون شدن و احتمالا از خونه بغلي چندتا وسيله دزديده شده. ساختمون تا حدود ساعت 4 درحال سوختن بوده تا نزديك ساعت9صبح هم دود از ساختمون بلند مي‌شد.

اشكال در سيستم برق سيلندرهاي اكسيژن
زهرا صدراعظم نوري رييس كميته ايمني شوراي شهر تهران در گفت‌وگو با ايسنا گفت: طبق گزارش اوليه آتش‌نشاني اشكال در سيستم برق نگهداري سيلندرهاي اكسيژن علت وقوع حادثه كلينيك سينا اطهر بوده است. اين حادثه بر اثر رعايت نكردن ايمني و عدم توجه به دستورالعمل و استانداردها رخ داده است و مي‌بينيم خودخواهي و منفعت‌طلبي ذينفعان چگونه به جان همشهريان‌مان پايان مي‌دهد. نوري با بيان اينكه اين ساختمان از جمله ساختمان‌هاي ناايمني بوده كه وضعيت نامناسب شبكه برق داخلي ساختمان را در آن شاهد بوديم، گفت: اتاقك انباري غيراصولي براي نگهداري سيلندرهاي اكسيژن در مجاورت ورودي و محل دسترسي به ساختمان استفاده مي‌شده است و اين در حالي است كه لوازم قابل اشتعال در پلكان دسترسي به پشت‌بام دپو شده بود كه اين مساله امكان تردد مناسب را سلب كرده و موجب توسعه حريق شده بود. او با بيان اينكه در پشت‌بام فضايي را با كاربري انباري ايجاد كرده بودند، گفت: پلكان دوربند كافي نداشت و اين مساله باعث انتقال سريع دود به طبقات از طريق راه‌پله شده بود. نوري با تاكيد بر اينكه اين ساختمان پنج طبقه هزار و 400 مترمربع زيربنا داشت، گفت: اين ساختمان ايمني لازم را نداشته است به گونه‌اي كه آتش‌نشانان در سال ۹۴ اخطاريه‌اي را براي اين واحد صادر كرده و دستورالعمل‌هايي را نيز در راستاي ايمن‌سازي به آن اعلام مي‌كنند اما مورد توجه مالك قرار نمي‌گيرد. حدود ۳۳ هزار واحد پرخطر در تهران شناسايي شده است كه تعدادي از آنها مراكز آموزشي، اداري، مذهبي و درماني هستند.

زنگ خطر براي مراكز پزشكي هسته‌اي
در همين حال علي ماهر مشاور رييس دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي با اشاره به وضعيت ايمني سازه‌اي بيمارستان‌ها و مراكز درماني كشور به ايسنا گفت: هيچگاه در بيمارستان شاهد نگهداري سيلندرها و كپسول‌هاي گاز زير اتاق عمل نيستيم زيرا اين موضوع يكي از مغايرت‌هاي ايمني ما در بيمارستان‌ها محسوب مي‌شود، اما مي‌بينيم كه در مركز سينا اطهر دقيقا اين اتفاق افتاده و كپسول‌هاي اكسيژن زير قسمت جراحي نگهداري مي‌شدند.
او همچنين تاكيد كرد: به‌طور كلي در كشور وضعيت مناسبي از نظر سازه‌اي و ايمني ساختمان‌ها در بخش سلامت نداريم. بايد توجه كرد كه بيش از ۵۰ درصد ساختمان‌هاي بيمارستان‌هاي كل كشور بيش از ۴۰ سال عمر دارند كه اصلا براي بيمارستان وضعيت مناسبي نيست. حال وقتي اين شرايط به ساير مراكز درماني و مراكز جراحي محدود هم تعميم مي‌يابد، شرايط بدتر هم مي‌شود.  ماهر  گفت: البته به دليل انجام اعتباربخشي در بيمارستان‌ها مغايرت‌هاي آيين‌نامه‌اي احتمالي در حوزه ايمني رفع مي‌شود. به عنوان مثال هيچگاه در بيمارستان شاهد نگهداري سيلندرها و كپسول‌هاي گاز زير اتاق عمل نيستيم زيرا اين موضوع يكي از مغايرت‌هاي ايمني ما در بيمارستان‌ها محسوب مي‌شود، اما مي‌بينيم كه در مركز سينا اطهر دقيقا اين اتفاق افتاده و كپسول‌هاي اكسيژن زير قسمت جراحي نگهداري مي‌شدند.  ماهر درباره راهكار پيشگيري از بروز حوادث مشابه گفت: راهكار اصلي اين است كه مراكز جراحي محدود و مراكز تصويربرداري بايد حتما مورد اعتباربخشي قرار گيرند. در عين حال ما مراكز طب هسته‌اي هم داريم كه زير نظر دانشگاه‌ها قرار دارند و از آنجايي كه اين مراكز چشمه راديواكتيو دارند، اگر در آنها اتفاقي بيفتد، ممكن است نشر راديواكتيو اتفاق بيفتد كه بسيار خطرناك‌تر است و بايد اين مراكز هم مورد اعتباربخشي قرار گيرند.

چرا گزارش ملي پلاسكو اثري نداشت؟
از روز ۱۵ فروردين ۱۳۹۶ كه حسام‌الدين آشنا مشاور رييس‌جمهور از آماده شدن گزارش كميته ملي حقيقت‌ياب حادثه پلاسكو خبر داد تاكنون 3 سال و 3 ماه سپري شده است اما به نظر مي‌رسد آن گزارش ملي هم نتوانسته است مرهمي بر زخم عميق ناايمن‌بودن سازه‌هاي ديار ما بگذارد. درست در روزهايي كه دوباره تاختن لشكر ناپيداي ويروس كرونا بر شهروندان ما سرعت گرفته و ما به كادرپزشكي و درمان نياز داريم از دست دادن 17 تن از كادر درماني ولو به‌طور مستقيم با درمان كرونا ارتباطي نداشتند، ضايعه بزرگي است. رهبر معظم انقلاب و حسن روحاني به عنوان رييس‌جمهور وقوع اين حادثه و جان‌باختن هم‌وطنان‌مان را تسليت گفته‌اند. اما پرسش اين است كه آيا زمان آن نرسيده كه قوه قانونگذاري ضمانت اجراي موثري براي توقيف سازه‌هاي ناايمن تعيين كند؟ 3 سال و 3 ماه قبل وقتي محمدتقي احمدي در نشست تشريح گزارش ملي پلاسكو سخن گفت، تاكيد كرد: فروريختن ساختمان پلاسكو نمادي از قصور و ناكارآمدي بسياري از دستگاه‌ها بود؛ قصور و كاستي‌هايي كه چندين دهه بر يكديگر انباشته شده بود. در اين نشست اعضاي هيات ويژه گزارش ملي بررسي حادثه ساختمان پلاسكو، تشكيل نشدن تيم ايمني در ساختار فرماندهي حادثه را به عنوان ضعف اساسي در فرماندهي حادثه در مقطع قبل از ريزش عنوان كردند. همچنين اعلام كردند كه شهرداري تهران در اجراي كامل و به موقع بند ۱۴ ماده ۵۵ قانون شهرداري و تبصره آن كوتاهي داشته است. حالا بايد منتظر ماند و ديد آيا دهم تير99 نقطه عطفي در تاريخ ايمني كشور ما مي‌شود؟