رفتار ترامپ با ايران، ايالات متحده را منزوي كرد
فرار پمپئو از شوراي امنيت
سارا معصومي
جهان روزهاي متفاوت و شايد هم ترسناكي را تجربه مي‌كند. شيوع ويروس كوويد-19 در سطح جهاني مهم‌ترين نشست‌هاي ديپلماتيك و رايزني‌هاي سياسي را به گفت‌وگوهاي آنلاين در فضاي مجازي تقليل داده است. شامگاه سه‌شنبه به وقت تهران برابر با صبح پايتخت ايالات متحده، اهالي رسانه‌ها، ديپلمات‌ها و سياستمداران خيره به صفحات مانيتورهاي خود به 20 مربع كوچك چشم دوختند تا درباره يكي از مهم‌ترين توافق‌هاي چند جانبه بين‌المللي در حوزه هسته‌اي در نيم قرن گذشته بيشتر بشنوند. اعضاي شوراي امنيت در اين نشست دوره‌اي كه اين بار به شكل مجازي برگزار شد، تمركز را بر بحث درباره اجراي قطعنامه 2231 قرار دادند اما خروج ايالات متحده امريكا از برجام، بازگشت تحريم‌هاي هسته‌اي ايران، كاهش تعهدات برجامي ايران همچنين تلاش ايالات متحده براي تمديد تحريم تسليحاتي ايران كه طبق برجام بايد در اكتبر 2020(اواخر مهرماه) لغو شود بر اظهارنظر تك‌تك نمايندگان اعضاي شوراي امنيت همچنين محمدجواد ظريف، وزير خارجه كشورمان تاثير گذاشت. هر چند كه حضور مجازي مايك پمپئو و محمدجواد ظريف، وزراي خارجه ايالات متحده و ايران در يك نشست به جذابيت سياسي و رسانه‌اي آن افزوده بود اما مي‌توان گفت كه برخلاف آنچه انتظار مي‌رفت اين نشست مجازي به صحنه دوئل ظريف و پمپئو تبديل نشد بلكه به ميداني تبديل شد كه در يك سوي آن ايالات متحده در مقابل 14 عضو ديگر شوراي امنيت ايستاده بود. هر چند كه در اين نشست برخي از سخنران‌ها انتقادهاي تندي را نسبت به فعاليت‌هاي منطقه‌اي، آزمايش‌هاي موشكي و توانمندي دفاعي و فضايي ايران وارد كردند و چهره‌اي مانند نماينده آلمان هم اقدام به طرح ادعاهاي بي‌پايه و اساس درباره وضعيت حقوق بشر در ايران كرد اما خروجي‌اي كه به تيتر رسانه‌هاي بين‌المللي تبديل شد، تنهايي ايالات متحده و مرگ زودهنگام تلاش‌هاي واشنگتن براي تصويب قطعنامه‌اي جديد عليه ايران بود. در حالي كه سخنان محمدجواد ظريف در رسانه‌هاي بين‌المللي با بازتاب بسياري روبه‌رو شد، اظهارات تند و تيز و بعضا اشتباه مايك پمپئو، همتاي امريكايي ظريف به سوژه‌اي براي تمسخر او تبديل شد. مايك پمپئو كه سومين سخنران نشست مجازي شوراي امنيت بود آنچنان هم و غم خود را بر جلب آراي بيشتر براي تمديد تحريم تسليحاتي ايران گذاشته بود كه از رم به عنوان يك كشور ياد يا ادعا كرد كه اگر تحريم‌هاي تسليحاتي ايران برداشته شوند، ايران به تهديدي براي روسيه و چين هم تبديل خواهد شد. نشريه امريكايي «فارن پاليسي» در مطلبي كوتاه در اين باره نوشت: در حالي كه روز به روز به انتخابات رياست‌جمهوري در ايالات متحده نزديك‌تر مي‌شويم به نظر مي‌رسد كه ترس قدرت‌هاي جهاني از ايستادن در برابر ترامپ كاهش پيدا كرده است. قرار بود كه مايك پمپئو، وزير خارجه ايالات متحده در نشست مجازي شوراي امنيت نفوذ ايالات متحده را به تصوير كشيده و از اعضاي دائم و غيردائم بخواهد كه با تمديد تحريم تسليحاتي ايران موافقت كنند. با اين همه آنچه عايد او شد، پاسخ سرد دوستان و دشمنان ايالات متحده در شوراي امنيت بود. دوستان و دشمناني كه همگي خروج امريكا از برجام را به باد انتقاد گرفتند. در روزي كه اتحاديه اروپا نام ايالات متحده را از ليست كشورهايي كه شهروندان آن مي‌توانند به سهولت به 27 كشور اروپايي سفر كنند، حذف كرد، استقبال سرد اروپايي‌ها از اظهارات مايك پمپئو در جلسه شوراي امنيت هم نماي ديگري از انزواي ايالات متحده امريكا را به تصوير كشيد. جلسه شوراي امنيت در روزهايي برگزار شد كه انتشار داده‌هاي سيستم‌هاي اطلاعاتي ايالات متحده نشان مي‌دهد كه ترامپ از مدت‌ها قبل درباره همكاري روسيه با طالبان براي هدف قرار دادن سربازان امريكايي در افغانستان اطلاعاتي داشته اما واكنش مناسب نشان نداده است. در بخش‌هايي از اين نشست نماينده آلمان، واشنگتن را متهم به نقض قوانين بين‌المللي با خروج از برجام كرد و همزمان در مخالفت با تلاش امريكا براي بازگرداندن تحريم‌هاي سازمان ملل عليه ايران كنار چين ايستاد و اعلام كرد كه برلين در اين مساله با پكن هم عقيده است. نماينده روسيه در سازمان ملل هم در اظهاراتش تحريم‌هاي امريكا عليه ايران را به قتل جورج فلويد تشبيه كرده و گفت كه حاكميت امريكا عادت دارد، زانوهاي خود را بر گلوي ديگران بگذارند. موضع اروپايي‌ها نشان داد كه آنها همچنان مايل به حفظ اين توافق هستند در حالي كه دولت ترامپ مي‌خواهد اين توافق را تا پيش از انتخابات ايالات متحده در چهارمين روز ماه نوامبر مرده ببيند. در بحث تلاش ايالات متحده براي تمديد تحريم تسليحاتي ايران، نقطه مشترك ميان 5 كشور اروپايي عضو شوراي امنيت و ايالات متحده اين است كه اروپايي‌ها هم نگران تجارت تسليحاتي ايران پس از اكتبر سال جاري هستند اما مي‌گويند كه تحريم‌هاي تسليحاتي آنها عليه ايران تا سال 2023 است لذا هنوز براي اقدام فرصت دارند. اروپايي‌ها نگران هستند كه اگر در مسير تمديد تحريم تسليحاتي ايران گام بردارند، تهران واكنش تندي از خود نشان داده و با خروج از برجام از مسير شفاف‌سازي در برجام خارج و به توسعه برنامه هسته‌اي خود روي آورد. نيويورك تايمز نيز در گزارشي تحليلي به شكست تيم ترامپ در نشست روز گذشته شوراي امنيت اشاره كرد و نوشت: به نظر مي‌رسد كه حالا مي‌توان قاطعانه ادعا كرد كه قطعنامه مدنظر ايالات متحده براي تمديد تحريم تسليحاتي ايران شكست مي‌خورد و حتي به دليل اطمينان واشنگتن از عدم راي آوردن آن در صحن شورا به راي هم گذاشته نمي‌شود. در حالي كه تيم ترامپ ادعا مي‌كند اگر اين قطعنامه به تصويب نرسد از حق ادعايي خود مبني بر حضور در قطعنامه 2231 براي بازگرداندن تحريم‌ها استفاده مي‌كند در جلسه روز گذشته شوراي امنيت، اروپايي‌ها مخالفت خود را با اين تعبير امريكا از حضور در قطعنامه در حالي كه به هيچ يك از تعهداتش عمل نكرده را اعلام كردند. كشورهاي اروپايي مي‌گويند به دنبال راهي براي محدود كردن تجارت تجهيزات نظامي ايران هستند اما اين راه نبايد به نقض برجام منتهي شده يا از صحن شوراي امنيت بگذرد.
مقاومت در برابر درخواست وزير خارجه ايالات متحده در صحن شوراي امنيت نه فقط از سوي چين و روسيه بلكه از سوي متحدان اروپايي امريكا هم صورت گرفت و اين نشان‌دهنده انزواي رو به فزوني امريكا در صحنه بين‌المللي است. نيويورك تايمز در ادامه اين گزارش مي‌نويسد: نشست مجازي شوراي امنيت كه روز گذشته برگزار شد، نخستين نشست از سال 2017 تاكنون است كه در آن وزراي خارجه ايران و ايالات متحده هر دو سخنراني داشتند هر چند كه هنگام سخنراني مايك پمپئو، مجيد تخت‌روانچي به عنوان نماينده ايران در نشست مجازي حضور داشت و هنگام سخنراني ظريف هم همتاي امريكايي او غيبت را بر حضور ترجيح داد. هنري رم از كارشناسان ارشد گروه اوراسيا درباره نشست مجازي شوراي امنيت به نيويورك تايمز مي‌گويد: اين نشست براي چندمين بار تنهايي و انزواي واشنگتن در بحث توافق هسته‌اي با ايران را به تصوير كشيد. واشنگتن از 3 سال پيش تلاش مي‌كند ساير اعضاي برجام را هم به خروج از اين توافق وادار كند اما نمي‌تواند. واشنگتن پست در اين باره نوشت: در حالي كه مايك پمپئو خود را آماده كرده بود تا صحن شوراي امنيت به محلي براي جلب نظرات مثبت پيرامون تمديد تحريم تسليحاتي ايران تبديل شود همه چيز خلاف ميل او پيش رفت و شوراي امنيت به صحنه‌اي براي دفاع از برجام و انتقاد از سياست فشار حداكثري امريكا عليه ايران تبديل شد. تقريبا تمامي نمايندگان كشورهاي عضو شوراي امنيت كه در اين نشست مجازي شركت داشتند، مخالفت خود را با خروج ايالات متحده از برجام اعلام كردند و همزمان هم از ايران و هم از امريكا خواستند كه به تعهدات خود در توافق هسته‌اي عمل كنند. نكته قابل توجه اين بود كه محمدجواد ظريف سخنان خود را هم با اشاره به اظهارات محمد مصدق، نخست‌وزير ايراني كه در نتيجه كودتاي مورد حمايت امريكا در سال 1953 بركنار شد، آغاز كرد و هم با نقل قولي از مصدق به پايان رساند اما مايك پمپئو نبود كه اين اظهارات را بشنود. گاردين در اين باره نوشت: 3 كشور اروپايي حاضر در برجام در شرايط سختي قرار گرفتند. بريتانيا، فرانسه و آلمان مي‌دانند كه تمديد تحريم تسليحاتي ايران پس از اكتبر 2020 نقض برجام است اما همزمان نگران تجارت تسليحاتي ايران هم هستند. البته فرانسه و آلمان كه نگران پايان تحريم تسليحاتي ايران هستند به دنبال فرمولي هستند تا شايد بتوانند در سايه توسل به آن فرمول و خريد زمان، مساله را تا اعلام نتيجه انتخابات رياست‌جمهوري ايالات متحده ادامه بدهند. اميدواري اين دو كشور به پيروزي جو بايدن در انتخابات است.
تهديد جديد هوك پس از نااميدي پمپئو از شوراي امنيت
«برايان هوك» نماينده ويژه امريكا در امور ايران گفت كه گزينه نظامي عليه برنامه هسته‌اي ايران هنوز روي ميز است. هوك كه با شبكه ۱۳ رژيم صهيونيستي مصاحبه مي‌كرد، گفت:«دولت ترامپ در حال تلاش براي تمديد تحريم تسليحاتي ايران بوده و روسيه و چين در صورتي كه خواستار ثبات در خاورميانه هستند بايد همراهي كنند.» نماينده ويژه امريكا در امور ايران گفت كه امريكا ترجيح مي‌دهد به جاي استفاده از مكانيسم بازگرداندن تحريم‌هاي سازمان ملل عليه ايران به تمديد تحريم تسليحاتي ايران برسد.
امارات و اجراي دستور ايالات متحده
امارات متحده عربي در نامه‌اي به شوراي امنيت سازمان ملل درباره «نقض برجام از سوي ايران» ابراز نگراني كرده است. به گزارش رسانه‌هاي سعودي مانند الشرق‌الاوسط و الحدث، امارات متحده عربي در نامه به شوراي امنيت سازمان ملل درباره آنچه «نقض توافق هسته‌اي(برجام) از سوي ايران» خوانده شده «ابراز نگراني» كرد. در حالي كه امارات متحده عربي براي عضويت در شوراي امنيت سازمان ملل به عنوان عضو غير دائم اين شورا بين سال‌هاي ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ تحركات خودش را تشديد كرده است اين كشور حاشيه جنوبي خليج فارس نامه‌اي با موضوع برجام و ايران به شوراي امنيت ارسال كرد. طبق گزارش رسانه‌ها، امارات متحده عربي در اين نامه نگراني خودش را درباره نقض برجام از سوي ايران ابراز كرد. ابراز نگراني امارات متحده عربي در شرايطي مطرح شده كه اين كشور طي سال‌هاي اخير همنوا با مواضع غيرقانوني امريكا و عربستان سعودي درباره برجام از خروج واشنگتن از اين توافق حمايت كرده است. پيش از اين نماينده عربستان سعودي در سازمان ملل اعلام كرده بود كه رياض خواستار تمديد تحريم تسليحاتي ايران است و در اين باره با روسيه و چين در ارتباط است.