سارا معصومي
آيا تاريخ در پرونده هسته‌اي ايران در حال تكرار شدن است؟ در پنجمين سال اجراي توافق هسته‌اي ميان ايران و جامعه جهاني، پرونده ايران در آژانس بين‌المللي انرژي اتمي دوباره در مسيري قرار گرفته كه براي اهل فن نه تنها ناآشنا نيست بلكه تا حدودي تكراري هم به نظر مي‌رسد؛ از مرجع قرار گرفتن اسناد اسراييلي تا صدور قطعنامه عليه ايران در شوراي حكام آژانس بين‌المللي انرژي اتمي با استناد به همين اسناد و از حوادث مشكوك در تاسيسات هسته‌اي ايران يا تاسيسات نظامي مانند پارچين كه پيش از اين نام آنها در پرونده هسته‌اي ايران به چشم خورده است.
در حالي كه قرار بود با برجام، ديوار بلند بي‌اعتمادي ميان ايران و غرب كوتاه و كوتاه‌تر شده و به بستري براي گفت‌وگوها و همكاري‌هاي غيرهسته‌اي ميان ايران و جامعه جهاني تبديل شود به نظر مي‌رسد كه اين توافق هسته‌اي با بدعهدي‌هاي مكرر طرف مقابل و زياده‌خواهي‌هاي سياسي آنها از توافقي صرفا هسته‌اي در حال تبديل شدن به تجربه‌اي تلخ در همكاري‌هاي وسيع ايران با آژانس بين‌المللي انرژي اتمي است.
تنها چند روز پس از آنكه طرح دولت دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات‌متحده براي تمديد تحريم تسليحاتي ايران از كانال شوراي امنيت سازمان ملل متحد با مخالفت 14 عضو دايم شوراي امنيت روبه‌رو شد و اعضاي دايم و غيردايم شوراي امنيت بر لزوم حفظ برجام تاكيد كردند، برنامه هسته‌اي ايران باز هم در صدر اخبار بين‌المللي قرار گرفت اما اين بار از منظر وقوع حادثه در تاسيسات هسته‌اي نطنز كه براساس برجام به تنها سايت غني‌سازي ايران تبديل شده بود.
از ادعاي توييتري مقام اسراييلي تا اعلام خبر توسط كمالوندي
شامگاه چهارشنبه به وقت تهران بود كه ايدي كوهن [كوهين] تحليلگر اسراييلي كه طبق حساب كاربري‌اش در لينكدين بين سال‌هاي ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۲ در دفتر نخست‌‌وزيري رژيم اسراييل فعاليت مي‌كرده است در توييتي به زبان عربي با تاكيد بر اختصاصي بودن خبرش از منابع اطلاعاتي غربي نوشت كه اسراييل بزرگ‌ترين كارخانه غني‌سازي اورانيوم را در ايران بمباران و تخريب كرده است. ادعاي توييتري اين تحليلگر اسراييلي به جزييات بيشتري هم اشاره مي‌كرد از جمله آنكه او از آلودگي راديواكتيو در محيط پيرامون محل انفجار خبر داد همچنين مدعي شد كه اسراييل از جنگنده اف-۱۶ در اين حمله استفاده كرده است. اين ادعا هر چند در فضاي مجازي دست به دست شد اما توجه چنداني را به خود جلب نكرد تا صبح روز پنجشنبه كه بهروز كمالوندي، سخنگوي سازمان انرژي اتمي خبر از حادثه‌اي در يكي از سوله‌هاي در حال تكميل در محوطه باز مجتمع غني‌سازي شهيد مصطفي احمدي‌روشن نطنز داد. اطلاعات اوليه به نقل از كمالوندي حاكي از اين بود كه اين رخداد هيچ‌گونه تلفات جاني نداشته ولي خسارات مادي و مالي به همراه داشته كه در حال ارزيابي است. كمالوندي با رد ادعاها درباره نشت آلودگي راديواكتيو گفت:«از نظر احتمال ايجاد آلودگي نيز با توجه به غيرفعال بودن مجموعه ذكر شده، جاي هيچ‌گونه نگراني نيست و هم‌اكنون تيم‌هاي كارشناسي سازمان در محل وقوع حادثه حاضر و مشغول بررسي علل اين واقعه هستند.» به گفته سخنگوي سازمان انرژي اتمي همزمان با حضور تيم‌هاي كارشناسي در محل، علي‌اكبر صالحي رييس سازمان انرژي اتمي نيز در محل حادثه حضور پيدا كرده بود.
ظهور ناگهاني «يوزپلنگان وطن»!
انتشار ادعاي حمله اسراييل به نطنز به علاوه اعلام خبر وقوع حادثه در اين تاسيسات هسته‌اي توسط سخنگوي سازمان انرژي اتمي، ذهن‌ها را به سمت تكرار خرابكاري اسراييل در فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران برده بود كه تعدادي از خبرنگاران رسانه‌هاي فارسي‌زبان فعال در خارج از كشور از‌جمله بي‌بي‌سي فارسي و راديو فردا با انتشار متن‌هايي يكسان از پذيرش مسووليت حمله به نطنز توسط گروهي به نام «يوزپلنگان وطن» خبر دادند. براساس ادعاي اين شبكه‌هاي تلويزيوني، ساعاتي پيش از انتشار خبر وقوع حادثه نطنز در بامداد پنجشنبه، گروهي ناشناس به نام «يوزپلنگان وطن» در ايميل‌هايي به خبرنگاران اين شبكه‌ها، مسووليت حادثه ياد شده را به عهده گرفت. در متن نامه‌اي كه برخي از خبرنگاران بي‌بي‌سي فارسي منتشر كردند، ادعا شده است كه اعضاي «يوزپلنگان وطن» در دستگاه‌هاي امنيتي ايران حضور و فعاليت دارند. با توجه به آنكه خبرنگاران رسانه‌هاي فارسي زبان ادعا مي‌كنند، بيانيه اين گروه را ساعاتي پيش از اعلام رسمي خبر حادثه در تاسيسات هسته‌اي نطنز دريافت كرده‌اند، جزيياتي كه در اين نامه درباره چند و چون حادثه به چشم مي‌خورد، قابل تامل است. در بخش‌هايي از اين بيانيه آمده است كه عملياتي كه در ساعت 2 بامداد امشب(پنجشنبه) در سايت هسته‌اي در كاشان در سازه جديدالتاسيس مونتاژ نطنز انجام شد به مردم غيور ايران تقديم مي‌شود. در ادامه اين بيانيه آمده كه اين سازه از آنجا كه نه زيرزميني است و نه انهدام آن قابل انكار است براي عمليات انتخاب شده تا امكان عدم انتشار خبر وقوع آن وجود نداشته باشد. به گزارش «اعتماد»، امكان راستي‌آزمايي ادعاهاي مطرح شده در اين بيانيه وجود ندارد و تا لحظه تنظيم اين گزارش هم هيچ‌يك از مقام‌هاي كشورمان نسبت به اين ماجرا موضع‌گيري نداشته‌اند.
همه از خرابكاري سخن مي‌گويند
حادثه مشكوك در تاسيسات هسته‌اي نطنز باتوجه به فاصله زماني اندك آن از انفجار هفته گذشته در شرق تهران به سوژه‌اي براي گمانه‌زني رسانه‌هاي متفاوت تبديل شد. قريب به 10 روز پيش در پي شنيده شدن صداي انفجار و ديده شدن نوري شديد در شرق تهران، وزارت دفاع كشورمان اعلام كرد كه اين صدا مربوط به انفجار يك مخزن گاز در منطقه عمومي پارچين بوده، تلفاتي نداشته و «توسط عوامل آتش‌‌نشاني مهار شده است.» با اين همه برخي از رسانه‌هاي غربي در اين اطلاعات تشكيك وارد كرده و با استناد به تصاوير ماهواره‌اي ادعا مي‌كنند نور شديدي كه در شرق تهران مشاهده شد ناشي از انفجار در انبارهاي موشكي محدوده پارك جنگلي خجير در كوه‌هاي شرق تهران بوده است.
پس از انتشار جزييات حادثه در نطنز، روزنامه نيويورك‌تايمز در گزارشي به نقل از يك منبع اطلاعاتي نوشت كه اين حادثه احتمالا ناشي از «خرابكاري» بوده است. براساس اين گزارش، اين خرابكاري بر اثر كار گذاشتن يك «وسيله انفجاري» در تاسيسات نطنز بوده و بخش‌هاي مختلف اين تاسيسات كه روي زمين قرار دارند را خراب كرده است. در اين گزارش ديويد آلبرايت، رييس موسسه علم و امنيت بين‌الملل كه در دهه گذشته برنامه هسته‌اي ايران را رصد كرده نيز ادعا كرده كه به «احتمال زياد» اين موضوع «اقدام خرابكارانه» بوده است. نيويورك تايمز در بخش‌هايي از اين گزارش با تطبيق عكس‌هاي منتشر شده توسط سازمان انرژي اتمي ايران و تصاوير ماهواره‌اي گوگل ادعا كرده كه محل «حادثه» مركز مونتاژ سانتريفيوژ ايران بوده است. به ادعاي آلبرايت، موقعيت اين مركز احتمال «عامدانه» بودن اين اتفاق را بيشتر مي‌كند.
نيويورك‌تايمز در بخش ديگري از اين گزارش مي‌نويسد: تاسيسات هسته‌اي نطنز در گذشته نيز مورد حمله سايبري مشترك ايالات‌متحده و اسراييل قرار گرفته بود. اشاره نيويورك‌تايمز به عمليات «بازهاي المپيك»
(Operation Olympic Games) است. عمليات بازهاي المپيك به مجموعه حملات سايبري عليه تاسيسات هسته‌اي ايران گفته مي‌شود كه از سوي ايالات‌متحده امريكا و اسراييل صورت گرفت. اين عمليات كه شامل توليد و انتشار مجموعه‌اي از پيچيده‌ترين بدافزارها عليه تاسيسات هسته‌اي ايران بود از سوي برخي كارشناسان به عنوان اولين جنگ سايبري به معني واقعي كلمه شناخته شده است. تاريخچه اين حملات به سال ۲۰۰۶ و دوران رياست‌جمهوري جورج بوش مي‌رسد كه در دوران رياست‌جمهوري اوباما نيز ادامه يافت. اين عمليات در سال ۱۳۹۱ لو رفت. توليد نرم‌افزارهاي استاكس نت، شعله و دوكو بخشي از اين عمليات بود.
نيويورك تايمز در ادامه مي‌نويسد:«پس از خروج امريكا از برجام و بازگشت تحريم‌هاي هسته‌اي ايران، تهران گام‌هاي معكوس برجامي را آغاز كرد كه در گام آخر به پايان اجراي تمام تعهدات فني داده شده در برجام منتهي شد. بر همين اساس فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران در نطنز سرعت گرفت. مايك پمپئو، وزير خارجه دولت ترامپ در سخنراني اخير خود در شوراي امنيت سازمان ملل ادعا كرده بود كه سانتريفيوژهاي نسل جديد ايران خطري جدي براي نظام اشاعه هسته‌اي محسوب مي‌شوند.»
به گزارش «اعتماد»، در شرايطي كه مقام‌هاي كشورمان هيچ احتمالي از حادثه تا حمله يا خرابكاري در تاسيسات نطنز را رد نكرده‌اند به نظر مي‌رسد كه ايجاد اختلال در روند توسعه برنامه هسته‌اي ايران به‌خصوص پس از برداشته شدن گام پنجم به اولويت اسراييل و ايالات‌متحده تبديل شده است. بسياري از كارشناسان در 48 ساعت گذشته از انتشار خبر مربوط به حادثه در تاسيسات نطنز هشدار دادند كه اگر وجود خرابكاري در اين ماجرا تاييد شود بي‌شك ايران واكنش مقتضي را نشان خواهد داد. در حالي كه ايران به تمام تعهدات برجامي خود تا يك سال پس از خروج ايالات‌متحده و انفعال اروپايي‌ها پايبند بوده است، مجموع حوادثي كه در 6 ماه اخير پيرامون برنامه هسته‌اي ايران شكل گرفته در حال لبريز كردن كاسه صبر تهران است. فشار آژانس بين‌المللي انرژي اتمي بر ايران با استناد به اسناد جاسوسي اسراييل و صدور قطعنامه عليه ايران در شوراي حكام در شرايطي با هدف سوق دادن ايران به سمت تصميمي سخت و شايد هم ضد برجامي صورت مي‌گيرد كه تحريم‌هاي تسليحاتي ايران طبق برجام اواخر مهر ماه برداشته خواهند شد و اگر ايران تا 3 ماه ديگر دست به اقدام انتحاري در حوزه فعاليت‌هاي هسته‌اي نزند، بازماندگان در اين توافق چاره‌اي جز لغو تحريم‌ها نخواهند داشت. با اين همه در صورت اثبات حمله به تاسيسات نطنز بايد منتظر برگه‌هاي جديدي در پرونده هسته‌اي ايران باشيم.
علت حادثه در نطنز مشخص شده است
سخنگوي دبيرخانه شوراي عالي امنيت ملي عصر روز گذشته اعلام كرد: بررسي‌هاي فني و امنيتي انجام شده از سوي دستگاه‌هاي ذي‌ربط، علت وقوع حادثه در مجتمع هسته‌اي شهيد مصطفي احمدي‌روشن در نطنز را كه بامداد پنجشنبه ۱۲ تير ماه به وقوع پيوست به صورت دقيق مشخص كرده است.
او با اشاره به حضور و فعاليت كارشناسان بخش‌هاي مختلف مسوول ارزيابي و رسيدگي به حادثه در سايت نطنز كه از اولين ساعات وقوع اين رخداد انجام شد، خاطرنشان كرد: فرضيه‌هاي مختلف در مورد علت اين رخداد با بررسي دقيق آثار، نحوه و ميزان تخريب ايجاد شده، علت اصلي حادثه مشخص شده است.
خسروي افزود: به دليل برخي ملاحظات امنيتي علت و چگونگي بروز اين حادثه در زمان مناسب اعلام خواهد شد.
او در پايان با تاكيد بر محدود بودن خسارت وارد شده به سوله در حال تكميل در مجتمع هسته‌اي نطنز اضافه كرد: در محل وقوع حادثه هيچ‌گونه مواد هسته‌اي وجود نداشته و موضوع نشت مواد راديواكتيو در وقوع اين رخداد كاملا منتفي است.