فكري براي پيش از حادثه
زهرا صدراعظم‌نوري
«اچ‌اس‌اي» يا «ايمني، سلامت، محيط‌زيست» از جمله موضوعاتي است كه واحدها و مجتمع‌هاي بزرگ كلانشهرها بايد به آنها توجه داشته باشند. راه‌اندازي واحد «ايمني، سلامت، محيط‌زيست» و حضور متخصصان اين حوزه در واحدهاي بزرگ كه فعاليت‌هاي متعدد و متنوع دارند، مي‌تواند امكان گسترده‌تري براي نظارت بر ايمني امكانات، ابزارها و كل مجموعه به دست بدهد. علاوه بر آن، حضور متخصصان اچ‌اس‌اي مي‌تواند نظارتي مستمر را همنشين كنترل رعايت استانداردهاي لازم بكند. متاسفانه شاهد هستيم كه در كلانشهر تهران، واحدهايي با فعاليت‌هاي متعدد و متنوع وجود دارند و نوع فعاليت آنها در ارتباط با جمعيت كثيري از مردم تعريف مي‌شود، اما اين واحدها فاقد كارشناس و متخصص اچ‌اس‌اي هستند. نبود چنين متخصص‌هايي در كنار رعايت نكردن استانداردهاي ايمني مي‌تواند در آينده خسارات و فاجعه‌هايي را به بار بياورد، خسارت‌هايي كه جبران‌ناپذيرند. طبق بررسي‌هاي كميسيون سلامت، محيط‌زيست و خدمات شهري شوراي شهر تهران، كاربري واحدهاي ناامن كلانشهر تهران كاربري‌هاي متنوعي دارند. در يك پايش حدود 33 هزار واحد مورد پايش قرار گرفته است و بر اساس نوع و درجه خطر و اقدامات لازم براي رعايت اصول ايمني دسته‌بندي شده‌اند. تعدادي از اين واحدها، واحدهاي ناايمن هستند، تعدادي ديگر با ضريب خطر بسيار بالا پايش شده‌اند و تعدادي ديگر با ضريب خطر بالا دسته‌بندي شده‌اند. هر سه گروه بايد تمهيدات و استانداردهايي را رعايت كنند تا ايمني لازم براي ادامه فعاليت در محيط آنها براي كاربران به وجود بيايد. با اين حال در شهر تهران شاهد وقوع حوادثي در سطح شهر هستيم، حوادثي كه جان و مال شهروندان را به خطر مي‌اندازد و در مواردي خسارت‌هاي جبران‌ناپذيري وارد مي‌كند كه بسياري از اين حوادث مربوط به املاكي است كه رعايت استانداردها و دستورالعمل‌هاي ايمني را پشت گوش انداخته‌اند. هر ساختماني براي ساخت به پروانه ساخت نياز دارد، در اين روال، ضوابط ايمني اجرا و ساخت ساختمان به مالك ابلاغ مي‌شود. مالك پس از ساخت نيز ملزم است تا با گرفتن تاييديه از آتش‌نشاني پايان‌كار بگيرد، اگر استانداردهاي ايمني در ساختمان رعايت نشده باشد، آتش‌نشاني پايان‌كار را تاييد نمي‌كند و پايان‌كار صادر نمي‌كند. با اين حال شاهد هستيم كه برخي مالكان واحدهاي ساختماني بدون اخذ پروانه شروع به ساخت‌و‌ساز مي‌كنند، اگر هم پروانه ساخت بگيرند، بدون اخذ پايان‌كار واحدهاي خود را با قيمت‌هاي پايين‌تري به فروش مي‌گذارند. اينجاست كه ما به شهروندان توصيه مي‌كنيم تا از خريد اين املاك خودداري كنند، هر قدر هم كه قيمت اين واحدها ارزان‌تر باشد، نداشتن پايان‌كار براي اين واحدها در آينده مشكلاتي را رقم خواهد زد. در حالتي ديگر، ممكن است واحدي پروانه و پايان‌كار نيز داشته باشد، اما حين بهره‌برداري كاربري آن تغيير كند، تغييري كه قانوني و رسمي نيست. در اين شرايط نيز مخاطرات خاصي به انتظار ساكنان و مهمانان اين واحدها خواهد بود.
در كلينيك سينااطهر تهران نيز به دليل عدم رعايت و بي‌توجهي به اخطارها و ابلاغيه‌هاي لازم، حادثه‌اي غيرقابل جبران رخ داد و جان 19 نفر از عزيزان ما از دست رفت كه بيشتر آنها غالبا از كادر درمان كلينيك بودند، در اين ميان چند شهروند نيز جان خود را از دست دادند و چند نفر ديگر متاسفانه مصدوم شدند. اين پرونده هنوز در دست تحقيق و بررسي است، اما تحقيق‌هاي اوليه نشان مي‌دهد كه اين مركز درماني پيش از اين يك ساختمان مسكوني پنج طبقه بوده و به واحد درماني تغيير كاربري داده است، در حالي كه به نسبت تغيير كاربري لازم بود تمهيدات بيشتري براي ايمني افراد در داخل ساختمان در نظر گرفته شود. اين مجموعه درماني هيچ پله فراري نداشت، نحوه بهره‌برداري از فضاي مشاع و راه‌پله‌ها نيز چندان فضاي مناسبي براي عبورومرور را فراهم نمي‌كرد. بخش‌هاي ديگري نيز به انبار تبديل شده بودند كه استانداردهاي لازم را رعايت نمي‌كردند و متاسفانه داخل حياط با استفاده از ايرانت، انبار سبكي ساخته شده بود كه داخل آن كپسول‌هاي متعدد اكسيژن و همراه با آن نيز تاسيسات كولر و لباس‌هاي بيمارستاني نيز نگهداري مي‌شد. علاوه بر آن، سيستم برق آنجا نيز سيستم كاملا استانداردي نبود و متاسفانه بر اثر جرقه يا سوختگي سيم‌ها اتصالي احتمالي رخ مي‌دهد و آتش و حرارت به اكسيژن مي‌رسد و انفجارهاي متعددي رخ مي‌دهد. بعد از اطلاع به آتش‌نشاني، ماموران در كمترين زمان ممكن خود را به ساختمان مي‌رسانند و مي‌توانند با استفاده از نردبان تعداي از بيماران و كاركنان را از طبقات بالا و با شكستن شيشه‌ها نجات دهند، با اين حال 19 نفر از هموطنان ما در اين حادثه جان مي‌بازند كه اين ضايعه پيش‌آمده قابل جبران نيست. بررسي‌هاي ما نشان داد كه شهرداري و آتش‌نشاني پيش از اين چندين اخطار به ساختمان سينااطهر ارسال، ابلاغ و مشخص كرده بودند كه رعايت برخي موارد ايمني ضرورت دارد. به‌رغم تعلل قابل توجه مالك، پس از مدتي اقدام براي ايمن‌سازي بنا صورت مي‌گيرد، اما اين اقدامات به‌طور كامل صورت نمي‌گيرند و هنگام آتش‌سوزي، سيستم اطفا و اعلان حريق به درستي كار نمي‌كند و در هنگام حادثه، اين سيستم تكميل نبوده است و نمي‌تواند نقش خود را ايفا كند. با نگاهي به اين حادثه مي‌توان گفت كه حضور يك واحد «اچ‌اس‌اي» در مجموعه‌هايي كه فعاليت‌هاي متعدد دارند، يك ضرورت است. ضرورتي كه اجتناب‌ناپذير است، زيرا در اين صورت است كه نظارت بر ايمني ساختمان مستمر و دقيق مي‌شود و به محض اينكه استانداردها رعايت شوند، مسائل به سرعت رفع مي‌شوند و تمامي افرادي كه به نحوي با آن ساختمان در ارتباط هستند، در سلامت مي‌مانند و از جان و مال خود خسارت ندهند.