چرا جغد شوم است؟
فاطمه كاظمي
آيا جغد شوم است؟ امروزه در بسياري از مناطق ايران، جغدها بدشگون خوانده مي‌شوند و خرافات بسياري در فرهنگ و باور مردم رايج است. در بسياري از نقاط ايران از‌جمله مناطقي از گيلان شنيدن صداي جغد نشاني از خبرهاي بد است. به همين علت براي دور كردن اتفاقات بد، مردم با شنيدن صداي جغد با ايجاد سر و صدا يا پرتاب چوب نيم‌سوخته‌اي به سمتش، سعي در دور كردن اين صدا از خانه‌هاي‌شان دارند. براي شناسايي صداي پرندگان ابزاري وجود دارد. همچنين برخي پرندگان تقليد صدا مي‌كنند و گاهي ممكن است با اين كار با يكديگر صحبت و ارتباط برقرار كنند. باوري هم وجود دارد كه بعد از پرتاب چوب نيم‌سوخته به سمت جغد بايد گفته شود «آتش از من، گوشت از قصاب» و اگر جغد به سمت قبله پرواز كرد، خبر بد دور خواهد شد و در غير اين صورت براي برطرف شدن خطر، صدقه مي‌دهند.
جايگاه جغد در ايران باستان
در گذشته جغدها در ايران نمادي از دانايي بوده‌اند. در ادبيات كهن، جغدها به عنوان پرندگاني كه به بقيه حيوانات پند و اندرز مي‌دهند، شناخته مي‌شدند. بررسي متن‌هاي باستاني نشان مي‌دهد كه اين پرنده در ايران باستان داراي منزلت و جايگاه والايي بوده است. در اوستا از جغد با نام «اشوزشت» ياد مي‌شود؛ نماد فراري‌دهنده ديوها و پليدي‌ها. اشوزشت به معني «دوست داشتن و دوست‌دار راستي بودن» و از نام‌هاي «بهمن مرغ (بوف)» مي‌باشد. در نسخه‌هايي ديگر از اوستا جغد با عناويني مانند «مرغ زوبره»، «هومن مرغ» و «شب‌آويز(مرغ شب)» ناميده شده است.
باور شوم بودن جغد در كشورهاي ديگر
در كشورهاي ديگر نيز اين باور وجود دارد؛ مصر باستان، هند، چين، ژاپن، كنيا و امريكاي جنوبي جغدها را به عنوان قاصدان مرگ مي‌شناختند؛ نمادي از سحر و جادو يا قاصد مرگ و بيماري و ويراني.
در برخي فرهنگ‌ها و مناطق گوناگون جغدها به عنوان نمادي از بدشانسي، بيماري يا مرگ شناخته مي‌شوند. مردم سواحل شرق آفريقا اعتقاد دارند كه جغدها براي بچه‌ها بيماري مي‌آورند. در جنوب آفريقا مردم جغدها را به عنوان پرندگان ساحر و جادوگر مي‌شناسند. در اكثر اين مناطق ديدن جغدها مردم را به وحشت مي‌اندازد و اغلب افراد ناآگاه و كودكان از چشم‌هاي بزرگ و خيره و پرهاي جغدها مي‌ترسند و آن را به صورتي شيطاني مي‌بينند.
اين خرافات به حدي است كه موسسه
NZG (National Zoological Gardens of south Africa) تصميم گرفته است كه در سال، هفته‌اي را به اين موضوع و در راستاي آموزش جوامع محلي اختصاص دهند. ۷ تا ۱۱ ماه مه هر سال آموزشگراني تلاش مي‌كنند تا با آموزش مردم و بيان اين موضوع كه جغدها پرندگان ترسناكي نيستند و آسيبي به آنها نمي‌رسانند اين خرافات را كمرنگ كنند.
مردم برخي طوايف در امريكا معتقدند، جغدها وابسته به ارواح و اجنه هستند، اگر جغدي بر بام خانه‌اي بنشيند و صدايش شنيده شود، آن را نشان دهنده مرگ يكي از اعضاي آن خانه مي‌دانند. در اين طايفه‌ها از پرها و پوشش جغدها
به عنوان طلسم استفاده مي‌شده است.
آيا جغد شوم است؟
در واقع بسياري از جغدها توسط مردم ديده نمي‌شوند، مردم اغلب جغدهايي را مشاهده مي‌كنند كه علاقه‌مند به زندگي در سازه‌هاي انساني هستند. جغد كوچك، جغد انبار و
مرغ حق گونه‌هايي هستند كه در مكان‌هايي كه توسط انسان‌ها ساخته شده است، زندگي مي‌كنند. چشم‌هاي جغدها به نور حساس است به‌خصوص در طول روز كه نور زيادي به چشم‌ها وارد مي‌شود، باعث گيجي آنها مي‌شود. از آنجايي كه سازه‌هاي انساني به نحوي ساخته شده كه ورود نور را كنترل مي‌كند در مقايسه با بوته‌ها، مكان مناسب‌تري براي جغدهاست. از طرفي به خاطر ترس اكثر جانوران از اين سازه‌ها اين مكان‌ها امنيت بيشتري براي جغدها در پي دارد. معمولا مردم جغدها را در مخروبه‌ها مي‌بينند و به همين علت تصور مي‌كنند كه حضور جغدها باعث ويراني و خرابي شده است در صورتي كه جغدها به علت مزاياي فوق كه اين مخروبه‌ها براي‌شان دارد در اين محل‌ها ديده مي‌شوند.