ايران و چين مقابل تعرفه و تحريم ايالات متحده ايستادند
ترس واشنگتن و تل‌آويو از تعميق رابطه تهران- پكن
گروه ديپلماسي
«شراكت با هدف پايان دادن به انزواي ايران» اين عبارتي است كه نيكي هيلي، نماينده سابق امريكا در سازمان ملل متحد در واكنش به اخبار پيرامون تنظيم سند همكاري‌هاي راهبردي ميان ايران و چين در صفحه توييترش نوشت. نيكي هيلي با سابقه طولاني در ايران‌ستيزي در ادامه اين توييت نوشت:«چين با ايران شريك شده تا به انزواي جهاني ايران پايان دهد. اين همكاري، حضور چين در بخش‌هاي بانكي، مخابرات، بنادر، خطوط ريلي و ده‌ها پروژ ديگر را به شدت گسترش مي‌دهد.»
اظهارنظر نيكي هيلي تنها يكي از نشانه‌هاي خشم ايالات متحده از نزديك شدن بيش از پيش تهران و پكن به يكديگر است. در حالي كه سر و صدا درباره محتواي اين سند راهبردي از فضاي مجازي آغاز و با تحليل‌هايي از جنس همين فضا راه خود را به رسانه‌ها باز كرد، اندك‌اندك كارشناسان مسائل اقتصاد سياسي و تحليل‌گران سياست خارجي ايران دست به كار تحليل شده‌اند و نكته قابل توجه آن است در تمام تحليل‌هايي كه در رسانه‌هاي انگليسي‌زبان منتشر شده، خط تحليل كم و بيش واحد است:«سياست‌هاي دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات متحده، ايران و چين را به يكديگر نزديك‌تر كرد. تهران براي دور زدن تحريم‌ها با پكن دست به يكي كرد.» تنها در 48 ساعت گذشته حجم وسيعي از تحليل‌ها در اين باره نوشته شده است. به عنوان نمونه واشنگتن پست در اين باره مي‌نويسد:«دو دشمن اصلي ترامپ با هم سند مشترك همكاري امضا مي‌كنند. دولت‌ها در تهران و پكن مقابل واشنگتن مي‌ايستند. پكن در جنگ تجاري سنگيني با واشنگتن گرفتار شده و تهران هم در حال تحمل شديد‌ترين تحريم‌ها از سوي دولت ترامپ است. با اين همه وضع تعرفه‌هاي بي‌شمار بر پكن يا تحميل تحريم بر تهران از سوي دولت ترامپ باعث نشده كه رييس‌جمهور ايالات متحده به هيچ‌كدام از اهداف تعريف شده خود در برابر اين دو كشور دست پيدا كند. تحولات اخير نشان مي‌دهد كه اين دو دشمن ايالات متحده احتمالا همكاري‌هاي مشترك بيشتري با هم خواهند داشت. از جميع اظهارنظرها درباره اين سند راهبردي اينگونه برمي‌آيد كه اين سند دامنه وسيعي از همكاري‌ها ميان دو كشور از مسائل اطلاعاتي تا امنيتي را شامل مي‌شود و منجر به سرمايه‌گذاري‌هاي وسيع چين در حوزه‌هاي متفاوت در ايران خواهد شد و همزمان خيال ايران نيز براي فروش نفت خود در يك بازه زماني 25 ساله راحت خواهد شد. هر چند كه گفته مي‌شود، ايران و چين بحث درباره رسيدن به اين سند همكاري‌هاي راهبردي را از پيش از پيروزي دونالد ترامپ در انتخابات آغاز كرده بودند اما زمان اعلام به نتيجه رسيدن مذاكرات دو كشور در اين باره پيام ديگري را به ذهن مخاطب متبادر مي‌كند. به نظر مي‌رسد حالا مي‌توان گفت كه ترامپ نمي‌تواند اميدوار باشد، سياست‌هايش منجر به نشستن ايران پاي ميز مذاكره شده باشد آن هم پس از آنكه ترامپ اقدام به خروج از توافقي كرد كه سال‌ها مذاكره پشتوانه آن بود و قدرت‌هاي جهاني چون چين هم در به ثمر سيدن آن نقش داشتند. اكنون كه اقتصاد ايران تحت تاثير تحريم‌ها قرار گرفته است براي كمك به سمت چين چرخيده و به نظر مي‌رسد كه پكن نيز به دليل اختلاف‌هايش با واشنگتن بي‌ميل به پذيرش اين ريسك و تعميق كار با تهران نباشد. در روزهايي كه ايالات متحده در حال دست و پنجه نرم كردن با بحران اقتصادي و كروناست و همزمان به دليل سياست‌هاي ترامپ در سطح بين‌المللي منزوي هم شده، پكن متوجه نقطه ضعف‌هاي واشنگتن شده است. سند همكاري راهبردي ايران و چين نشان مي‌دهد كه چين برخلاف بسياري از كشورها خود را در موقعيتي مي‌بيند كه مقابل امريكا بايستد، تنبيه‌هاي امريكا را تاب بياورد و در جنگ تجاري با امريكا كوتاه نيايد.
واشنگتن‌پست در ادامه مي‌نويسد:«هوا چان‌يينگ» سخنگوي وزارت خارجه چين در پاسخ به پرسشي درباره اين سند راهبردي مي‌گويد:«چين به توسعه روابط دوستانه و مبتني با همكاري با كشورهاي ديگر اهميت مي‌دهد. ايران، كشور دوست است كه از مبادلات و همكاري نرمال با چين برخوردار است.» مساله ديگري كه بايد به آن توجه داشت اين است كه چين نقش بسيار مهمي در شوراي امنيت سازمان ملل متحد براي مقابله با تمديد تحريم تسليحاتي ايران برعهده دارد. اخيرا نماينده چين در سازمان ملل، ادعاي همتاي امريكايي براي توسل ايالات متحده به عضويت در قطعنامه 2231 براي بازگرداندن تحريم‌هاي تسليحاتي ايران و حتي فراتر از آن مكانيسم ماشه را زير سوال برده بود.
رسانه‌هاي اسراييلي نيز نسبت به سند همكاري‌هاي راهبردي ايران و چين واكنش نشان داده و آن را براي منافع رژيم اسراييل مضر دانستند. رسانه جروزاليم پست در اين باره مي‌نويسد: در حالي كه ايران و چين كار روي سند همكاري چند ميليارد دلاري را پيش مي‌برند، اسراييل دلايل بسياري براي نگراني در اين باره دارد. اين توافق مي‌تواند به همكاري‌هاي نزديك‌تر نظامي ميان تهران و پكن از جمله رزمايش‌هاي مشترك منتهي شود. علاوه بر همكاري‌هاي اطلاعاتي و امنيتي در سايه اين سند همكاري‌هاي راهبردي، سرمايه‌گذاري‌هاي وسيع چين نيز در بخش‌هاي مختلف در ايران رخ خواهد داد و همزمان فروش نفت ايران به چين هم تضمين مي‌شود. نه چين و نه ايران اخبار درباره مفاد اين توافق را تاييد نكردند اما اخبار منتشر شده درباره آن در ايران، موافقان و مخالفان توسعه رابطه با چين را در مقابل هم قرار داده است. جدا از منافع اقتصادي كه اين توافق مي‌تواند براي چين داشته باشد، مي‌توان گفت كه اين كشور مي‌تواند از قدرت رو به افول امريكا در منطقه استفاده كند. براي اسراييل نيز مضرات اين سند مشخص است. هر يك دلاري كه به داخل ايران منتقل شود براي اسراييل مضر است و البته كه توسعه همكاري‌هاي نظامي تهران و پكن هم براي تلاويو خطرناك است. در حال حاضر بسياري از اسراييلي‌ها نگران هستند كه در بخش‌هايي از اين توافق، بحث فروش سلاح به ايران هم مطرح باشد به خصوص آنكه در پايان مهر ماه تحريم تسليحاتي ايران از سوي سازمان ملل هم به پايان مي‌رسد. شايد بسياري باور نكنند اما چين به هيچ‌وجه اعتقاد ندارد كه تقويت ايران به تضعيف اسراييل منتهي خواهد شد. از منظر چيني‌ها، ايران تهديدي بالقوه براي اسراييل نيست و زماني كه از نابودي آن سخن مي‌گويد الزاما نابودي فيزيكي را دنبال نمي‌كند.
اين رسانه اسراييلي در ادامه مي‌نويسد: سياست فشار حداكثري امريكا عليه ايران تاثير بسياري بر اقتصاد ايران گذاشته اما هجوم سرمايه‌گذاري چيني‌ها مي‌تواند شوك مثبتي براي ايران باشد. يكي ديگر از نگراني‌هاي اسراييل اين است كه برخي از كمپاني‌هاي چيني كه در حال حاضر در اسراييل مشغول كار هستند در ايران نيز دست به كار شوند. برخي از نهادهاي اطلاعاتي و امنيتي اسراييل نگران جابه‌جايي اطلاعات از سوي اين كمپاني‌ها به تهران هستند. همزمان چين در گذشته هم از اهرم همكاري‌هاي اقتصادي توامان با ايران و اسراييل استفاده كرده و به عنوان مثال در سال 2013 سفر نخست‌وزير اسراييل به پكن را منوط به لغو حمايت‌هاي اسراييل از يك شكايت حقوقي از چين در امريكا به اتهام پولشويي به سود حماس و گروه‌هاي فلسطيني با وساطت ايران كرد.