حضور جمعي از شخصيت‌ها
در آرامگاه شهداي سيتير
هم‌پيمان با شهيدان شهر
پس از 68 سال
نورا حسيني
نزديك به هفت دهه از واقعه تاريخي سي تير گذشته است. روزي كه مردم ايران با راهپيمايي در خيابان‌ها خواستار بركناري «احمد قوام» و بازگشت «محمد مصدق» به نخست‌وزيري شدند و اتحاد ملت و جانفشاني آنها باعث بازگشت نخست‌وزير ملي به قدرت شد. از مدتي پيش قرار بود به مناسبت گراميداشت شهداي سي تير، پس از سال‌ها مراسمي برگزار و در كنار آن به موضوع «ساماندهي خيابان سي تير» نيز پرداخته شود. اما اين برنامه به دليل وضعيت فعلي شهر تهران و شيوع كرونا در پي يك نظرخواهي لغو شد و به جاي آن روز گذشته محمدجواد حق‌شناس، رييس كميسيون فرهنگي و اجتماعي شوراي اسلامي شهر تهران، حسن خليل‌آبادي عضو شوراي اسلامي شهر تهران، محمد تركمان، احسان شريعتي و از انجمن تهرانشناسي غلامحسين تكميل‌همايون، ناصرالدين حسن‌زاده، محمد دركاهي، دكتر عليپور طبيب و شهردار منطقه 20 بر سر مزار شهداي سي تير در ابن‌بابويه و شهداي 16 آذر در امامزاده عبدالله حضور يافتند. آنچه در نگاه اول به چشم مي‌آمد، ويرانگي اين مكان‌هاي قديمي و تاريخي بود. برخي از قبرهاي قديمي امامزاده عبدالله به دليل همسطحسازي تخريب شده بود كه قرار شد در ابن‌بابويه، پس از همسطحسازي سنگ‌قبرهاي تاريخي دوباره در مكان‌هاي قبلي نصب شود اما متاسفانه سنگ‌قبرهاي تاريخي قديمي مقابل امامزاده عبدالله به طور كامل از بين رفته بود. نكاتي كه سبب شد تا حاضران نسبت به سهل‌انگاري‌هايي كه تا به حال صورت گرفته ابراز تاسف كنند و بعد سخنرانان اين گردهمايي در قالب كلمات و جملات از يك افسوس و اهمال تاريخي بگويند. «محمدجواد حق‌شناس» اولين سخنران ديروز بود كه به وجه تاريخي و حماسي روز سي تير اشاره كرد و گفت: ما امروز براي بزرگداشت شهيدان بزرگ اين آب و خاك و اين وطن و سرزمين در محل مقدسي گرد هم آمده‌ايم. سيتير يكي از قله‌هاي بزرگ تاريخ معاصر ايران است. به عنوان يك معلم عرض مي‌كنم كه در مورد قله‌هاي تاريخي صحبت مي‌كنم تعريف قله‌ها زمان را بين شرق و غرب شمال و جنوب مشخص مي‌كنند و باعث مي‌شود كه زماني شاخص شود و تفاوت ايجاد مي‌كند، قله‌هاي تاريخي هم دقيقا چنين وضعيتي دارند. يعني مي‌توانند زمان را به قبل از خود و بعد از خود تقسيم كنند. او سي تير را در رده روزهاي مهم تاريخي كشور قرار داد و آنها را قله تاريخي لقب داد؛ «قله‌هاي تاريخي، زمان را به قبل و بعد از خود تقسيم مي‌كنند. اين روزها تعدادشان زياد نيست و شايد در هر صد سال، چند قله اين‌چنيني داشته باشيم.»عضو شوراي شهر تهران در توصيف اين روز گفت: اين روز به نام روز مبارزه با استبداد، استعمار، جهل و خرافه ماندگار شد. با حضور يكپارچه صدها هزار نفر از مردم اين شهر و شهرهاي ديگر از بزرگ و كوچك پا گرفت تا جلوي استبداد محمدرضا پهلوي در آن روز را بگيرد. روزي كه يگانگي مرجعيت ملي و مرجعيت مذهبي را رقم زد و تبديل به پيروزي شد و بعدتر به خاطر انشقاق بود كه جامعه دوباره ۲۵ سال و شايد صدها سال به عقب رفت. او در ادامه به مكان اين گردهمايي اشاره كرد؛ جايي كه مدفن شهداي سي تير 1331 است. حق‌شناس گفت: امروز به پيشنهاد دوستان و بزرگواران دوستدار تاريخ اين سرزمين و رويدادهاي معرف، وظيفه خود دانستيم كه در شهر تاريخي ري حاضر شويم. شهري كه به لحاظ تاريخ، فرهنگ و ميراث فرهنگي و به‌خاطر موقعيت‌ها و ويژگي‌هايي كه داشته، جزو قله‌هاي پرافتخار ما در جهان است. همين پهنه يكي دو هكتاري، به اندازه ده‌ها كشوري كه ادعاي كشورداري دارند، تاريخ دارد و امارات متحده عربي، كويت، قطر و بحرين به اندازه اين آرامستان، تاريخ و سابقه ندارند. اين سرمايه شهر ماست و از شهردار تهران و رياست اداره اوقاف مي‌خواهم كه از اين سرمايه مراقبت كنند. هويت‌شناسي و مراقبت ميراثي از مجموعه ابن‌بابويه، نكته ديگري بود كه در سخنان حق‌شناس جلب توجه مي‌كرد؛ «ما اميدوارم فرصتي پيش بيايد كه اين مجموعه بتواند به عنوان يكي از مقصدهاي مهم گردشگري تاريخي، ميراثي و ملي ما باشد. مراجعاني كه اگر بخواهند به دنبال هويت، تاريخ و فرهنگ خود باشند، تك تك اين مقبره‌ها، براي آنها روايت تاريخ است. بزرگاني در اينجا خوابيده‌اند كه بيش از هزار سال تاريخ اين شهر را حفظ كرده‌اند». او در بخشي ديگر از سخنان خود، دغدغه‌هايش را از بابت مرمت و نگهداري مكان گردهمايي ابراز داشت و گفت: نگراني‌هايي در بحث همسطحسازي و آسيب به برخي سنگ‌ها ايجاد شده بود كه با توضيحاتي كه ارايه شد و بر اساس مشاهدات خودم، حل شده و ديدم كه سنگ‌ها با دقت و وسواس حفظ شده‌اند كه جاي تشكر دارد. من پيشنهاد كردم كه سنگ‌هاي قديمي‌تر را كه سابقه ۸۰، ۹۰ ساله دارند، مي‌توان با شيشه‌هاي محافظ نگه داشت تا از سرقت‌شان هم جلوگيري شود. امروز هر تكه سنگي از اين سنگ‌ها، زينت‌بخش موزه‌هاي بزرگ جهان است و روزانه بابت تماشاي آن به دلار و يورو و پوند، پول پرداخت مي‌كنند. امروز اين سنگ‌ها بدون اينكه متوجه قيمت‌شان باشيم، زير پاي همه ما است. از داشته‌هاي خودمان مراقبت كنيم كه افسوس آن را نخوريم. در روزي كه يادمان شهيدان سي تير 1331 نگاه‌ها را در آرامستان كهن به خود معطوف كرده بود، حضور و سخنان و دغدغه‌هاي تاريخي «احسان شريعتي» هم خودنمايي مي‌كرد كه در اين مراسم از انقطاع حافظه تاريخي مردم صحبت مي‌كرد؛ «اين يك رنج است و باعث مي‌شود كه اشتباهات گذشته تكرار شود، اما برخلاف آن بينشي كه فكر مي‌كند بين ارزش‌هاي ملي و ارزش‌هاي ديني ما تناقض وجود دارد، من فكر مي‌كنم جهان‌بيني توحيد به ما چيز ديگري آموخته و خود پشتيبان و مشوق ما در دفاع از ارزش‌هاي ملي و مردمي بوده است.