آيا ممكن است وضعيت جسماني امير كويت به جنگ قدرت در اين كشور منجر شود؟
يك امارت و چند مدعي
محمدحسين لطف‌الهي
آغاز هفته خبرهاي خوبي براي كويت نداشت؛ امير 91 ساله اين كشور كه در سال‌هاي اخير توانسته بود آرامش و ثبات را در كويت حاكم كند، در پي وخامت حال جسماني روز شنبه راهي بيمارستان شد تا نگراني‌ها در خصوص آينده كويت افزايش يابد و اعلام شود كه وليعهد 83 ساله او، تا زمان بهبود شرايط جسمي امير عهده‌دار امور خواهد شد. هر چند اخبار منتشر شده از سوي دولت كويت حكايت از احتمال بهبود وضعيت جسماني صباح الاحمد الجابر الصباح، امير اين كشور دارد اما نگاهي به وضعيت او در سال 2019 و همچنين سفر 6 هفته‌اي امير كويت به نيويورك براي پيگيري درمان نشان مي‌دهد كه چندان نمي‌توان اميدوار بود حكومت او بر كويت طولاني شود و حتي با بهبود نسبي شرايط جسماني امير 91 ساله نيز امكان كناره‌گيري او از قدرت وجود دارد.
خبرگزاري رسمي دولت كويت روز شنبه به نقل از علي جراح الصباح، وزير امور ديوان سلطنتي اين كشور اعلام كرد كه صباح الاحمد الجابر الصباح، امير كويت براي انجام معاينات پزشكي به بيمارستان منتقل شد. علي جراح الصباح همچنين گفت كه امير كويت دستور داده وليعهد به طور موقت «بخشي» از اختيارات او را بر عهده بگيرد. هر چند كه مقامات كويتي دليل انتقال امير به بيمارستان را «انجام برخي معاينات پزشكي» ذكر كرده‌اند و حتي مرزوق الغانم، رييس پارلمان كويت در توييتي عنوان كرد كه با صباح الاحمد الجابر الصباح صبحانه خورده و حال امير كويت مساعد است اما ساعاتي بعد مشخص شد كه هدف از انتقال امير به بيمارستان انجام جراحي بوده و احتمالا دست‌كم تا مدتي امير كويت امكان اداره كشور را نداشته باشد. روز يكشنبه و در حالي كه رسانه‌ها و شبكه‌هاي اجتماعي در كويت از نگراني مردم اين كشور در خصوص سلامت امير و همچنين وضعيت آينده اين كشور خبر مي‌دادند، خبرگزاري راشا تودي به نقل از علي جراح الصباح، وزير امور ديوان سلطنتي كويت اعلام كرد كه امير كويت مورد عمل جراحي قرار گرفته و اين عمل «موفقيت‌آميز» بوده است. رهبران قطر، عراق و فلسطين نيز به منظور اطمينان از وضعيت سلامتي پادشاه كويت با مقامات اين كشور تماس تلفني برقرار كردند.
خبرگزاري آسوشيتدپرس در اين باره مي‌نويسد: هرچند كه دولت كويت هنوز توضيحي درباره وضعيت جسماني امير و دليل انتقال او به اتاق عمل در روز شنبه نداده است، اما وضعيت جسماني صباح الاحمد الجابر الصباح 91 ساله مي‌تواند سرآغازي براي جنگ قدرت در كويت باشد؛ جنگ قدرتي كه ممكن است و آرامش و ثبات چندين ساله در اين كشور را با چالش مواجه كند. به نوشته اين خبرگزاري برخلاف اعلام اوليه كه گفته شده بود نواف الاحمد الجابر الصباح، وليعهد كويت عهده‌دار «بخشي از اختيارات امير» خواهد بود، بر اساس حكمي كه از سوي هيات دولت كويت صادر شده و به رويت آسوشيتدپرس رسيده، قدرت در كويت تا زمان پايان فرآيند درمان صباح الاحمد الجابر الصباح «به طور كامل» در اختيار وليعهد 83 ساله خواهد بود.
از بيماري وليعهد تا تجربه سال 2006
هر چند آن طور كه رسانه‌هاي منطقه‌اي نوشته‌اند جانشيني نواف الاحمد الجابر الصباح امري تقريبا قطعي و مورد اجماع در كويت است اما وليعهد كويت به بيماري نادري مبتلاست كه مي‌تواند آينده سياسي او و كويت را تحت تاثير قرار دهد. وليعهد فعلي به يك بيماري خوني نادر مبتلا شده است و از همين رو برخي خاندان‌هاي تاثيرگذار و بانفوذ در كويت در پي اعمال نفوذ براي ارتقاي افراد مورد نظر خود به سمت وليعهدي برآمده‌اند. ماجرا اما زماني حساسيت بيشتري برمي‌انگيزد كه به ياد آوريم امير كنوني كويت چگونه در سال 2006 به قدرت رسيد و چگونه جانشين برادرش شد كه تنها 11 روز بر كويت حكومت كرد. صباح الاحمد الجابر الصباح در بهمن ۱۳۸۴ پس از آنكه پارلمان در اقدامي بي‌سابقه طي دهه‌ها، سعد عبدالله سالم الصباح، امير پيشين را در پي بيماري بركنار كرد، امير كويت شد. شيخ سعد پس از مرگ شيخ جابر امير كويت شده بود، اما بيماري او به اختلافات بر سر قدرت در خاندان حاكم دامن زده بود.
به نوشته آسوشيتدپرس هرچند كه در حال حاضر و برخلاف بسياري از كشورهاي عرب منطقه كه بيماري پادشاه يا نبود او مي‌تواند به تنشي عظيم در سطح كشور منجر شود، كويت آرام است اما در پس پرده سياست در اين كشور جنگ قدرت به راه افتاده و تلاش‌هايي براي جانشيني در جريان است. كويت كه 4 ميليون و 100 هزار نفر جمعيت دارد، ششمين صادر كننده بزرگ نفت دنياست و از سال 1991 و در پي حمله صدام حسين به اين كشور، متحد امريكا به حساب مي‌آيد. به گزارش اين خبرگزاري در حال حاضر 13 هزار و 500 نفر از سربازان امريكايي نيز در حال حاضر در كويت مستقر هستند.
مدعيان خاموش اما فعال
اصلي‌ترين مدعي جانشيني امير كويت، وليعهد است. شيخ نواف از سال ۲۰۰۶ كه وليعهدي كويت را بر عهده گرفت، تلاش كرد در وزارت دفاع، كشور و گارد ملي تغييراتي به وجود آورد و دست به نوسازي سازمان‌هاي امنيتي و نظامي و خريد سلاح و آموزش نيروها به خصوص پس از اشغال كويت در سال ۱۹۹۰ كرد. از وي به عنوان پدر معنوي نهادهاي امنيتي و نظامي كويت نيز ياد مي‌شود. او از روابط خوبي با خاندان‌هاي قدرت در كويت برخوردار است اما اين وليعهد در مسير قدرت با مدعياني نيز روبرو است. العرب به نقل از منابعي در كويت از سه مدعي نام برده است. شخص اول، شيخ احمد الفهد نام دارد كه مورد حمايت اخوان المسلمين است و از ديدگاه طرفدارانش به خاطر مقاومت جانانه پدرش در مقابل نيرو‌هاي اشغالگر بعثي عراق در حمله به كويت مشروعيت قابل توجهي دارد. پدر شيخ با سلاح فردي در مقابل نيرو‌هاي صدام حسين مقاومت كرد و در نبرد با آنها كشته شد. شخص دوم - كه به ادعاي منابع العرب مورد حمايت «خردمندان» خاندان حاكم است - شيخ محمد سالم الصباح، وزير خارجه پيشين كويت است. شيخ محمد داراي دكترا است و سابقه سياسي و ديپلماتيك قابل توجهي دارد و زماني سفير كويت در امريكا بود. اما شخصيت سوم، شيخ ناصر المحمد، نخست وزير پيشين كويت است كه به گفته منابع العرب، مورد حمايت بازرگانان و سرمايه‌داران است. شيخ ناصر به برقراري روابط خارجي متوازن با ايران و عربستان معروف است. به گزارش فارس، برخي رسانه‌ها نظير «الخليج آنلاين» نيز از ناصر صباح الاحمد فرزند ارشد امير كنوني كويت و وزير دفاع اين كشور به عنوان يكي از گزينه‌ها نام برده‌اند كه به گفته منابع آگاه به علت در افتادن و اختلاف با برخي خاندان‌هاي قدرتمند، شانس كمي براي به قدرت رسيدن و به دست گرفتن وليعهدي كويت دارد.
بايد توجه داشت كويت در ساليان اخير تلاش كرده بود با اتخاذ سياستي نسبتا متعادل در منطقه و به خصوص در مواقع بحران، نقش ميانجي را ايفا كرده و در مسير كاهش تنش ميان كشورهاي منطقه و به ويژه كشورهاي شوراي همكاري خليج فارس گام بردارد. در بحران قطر كه كشورهاي عربستان، امارات، بحرين و برخي ديگر از كشورها در پي قطع روابط با دوحه برآمدند، كويت به درستي حاضر نشد وارد مناقشه شود و قطر را تحريم كند. هر چند تلاش‌هاي اين كشور براي ميانجيگري چندان موثر نبود اما التزام كويت به پرهيز از دميدن در آتش تنش‌هاي منطقه‌اي، باعث شده بود كه اين كشور نقشي مثبت در برقراري صلح در خاورميانه داشته باشد؛ نقشي كه مي‌تواند با آغاز جنگ قدرت در كويت تغيير كند.